جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پژوهش به نظریه ادراک انسان بین فلسفه های اسلامی و غرب می پردازد و دو الگو را برای مکتب اسلامی انتخاب کرده است: آقایان محمد حسین طباطبایی و محمدباقر صدر و برای فلسفه غرب دیوید هیوم و ایمانوئل کانت را برگزیده است. موضوع ادراک یکی از ارکان پژوهش فلسفی است که بین یک مکتب فلسفی و مکتب دیگر تمایز قائل می شود. زیرا گفتن اینکه ادراک صرفاً حسی است و نمی توان آنچه را که توسط حواس ظاهری یا درونی هدایت نمی شود، همانطور که هیوم و مکتب تجربی به طور کلی استدلال می کردند، درک کرد، منجر به نگاه مادی به هستی و انسان می شود. در حالی که گفتن از دوگانگی حس و عقل در ادراک، همان طور که کانت در نگاه خود به این دوگانگی می گوید، یا علامه طباطبایی و شهید صدر در ترکیب حس و عقل می فرمایند، به دیدگاه متفاوتی از وجود و انسان منجر می شود. . بررسی موضوع ادراک و علم در فلسفه از دو جنبه است که به هم پیوسته اند، یعنی: هستی شناسی (هستی شناسی) و نظریه معرفت (معرفت شناسی). بررسی ادراک از منظر هستی شناسی موضوعاتی را مطرح می کند: اثبات منشأ وجود ادراک و مجرد بودن آن، رابطه ادراک با ادراک کننده و ادراک شده، پرداختن به وجود روح و چگونگی ادراک آن و... رابطه روح و علم ... ادراک از منظر نظریه معرفت به بررسی منابع و حدود و ارزش آن می پردازد. از این رو، پژوهش به یک مقدمه و چهار فصل تقسیم شد: مقدمه، ادراک را در زبان و اصطلاح تعریف کرد و علوم مختلفی را که ادراک را تحقیق می‌کرد، نشان داد. فصل اول با برجسته کردن توالی تاریخی نظریه، که از فیلسوفان یونان شروع می شود و به فلسفه مدرن در غرب ختم می شود، به ادراک پرداخته و دیدگاه پنج فیلسوف مسلمان را روشن می کند. فصل دوم به ادراک از نظر هیوم و کانت می پردازد. فصل سوم از طریق علامه طباطبایی و شهید صدر به این موضوع پرداخته است. فصل چهارم نتایج مقایسه فیلسوفان چهارگانه را ارائه کرد. پژوهش با نتیجه‌گیری که شامل مهم‌ترین نتیجه‌گیری و نتایج بود به پایان رسید.

در آبان ماه 1403، همایش بین‌المللی "کانت و جهان معاصر" با حضور پژوهشگران و علاقه‌مندان به فلسفه در موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران برگزار شد. این همایش به بررسی آثار ایمانوئل کانت و تأثیر آن بر فلسفه معاصر اختصاص داشت و در آن از کتاب‌شناسی جدیدی درباره کانت رونمایی شد. در این رویداد، مقالات علمی متعددی ارائه شد و شرکت‌کنندگان به بحث و تبادل نظر درباره اندیشه‌های کانت پرداختند. همچنین، کتاب‌شناسی جدیدی با عنوان "کتاب‌شناسی کانت" به قلم آقای دکتر ایمان کریمی رونمایی شد که شامل منابع معتبر در زمینه فلسفه کانت است. این همایش به عنوان یک فرصت مناسب برای گسترش دانش و تبادل تجربیات در زمینه فلسفه شناخته شد و مورد استقبال گسترده‌ای قرار گرفت.

خودآگاهی در فلسفه‌ اشراق به عنوان آغازی بر شناخت خود به عنوان نور و حرکت از آن برای شناخت دیگر انوار مطرح شده‌ است. سهروردی ادراک انسان از خود را ادراکی حضوری دانسته و نفس را ذاتا مدرک خود می‌داند که برای این ادراک از خود به هیچ صورتی نیاز ندارد؛ چرا که هر صورتی از این نفس در ذهن باشد باز هم خود آن نفس نیست و به منزله غیر برای نفس است. لذا چنین استنباط میشود که در نگاه سهروردی ادراک خود مقدم بر هر ادراک دیگر است. این بحث در فلسفه‌ کانت نیز بخشی از مباحث او را تشکیل می‌دهد. کانت با تقسیم بندی من به منِ تجربی و منِ استعلایی تفاوتی میان ادراک این دو امر در انسان قائل می‌شود. از نظر کانت آن چیزی که انسان هر روزه با مفهوم من از آن یاد می‌کند و می‌شناسد، منِ تجربی است که متاخر از ادراک تجربی برای ذهن حاصل می‌شود اما منِ استعلایی که فراتر از تجربه است غیر قابل شناخت نظری است و لذا کانت خودآگاهی را ادراکی پسا‌ تجربی و متاخر از آن می‌داند. در این پژوهش سعی بر آن شده‌است مقایسه‌ای تطبیقی میان آرای سهروردی و کانت در مسئلۀ خودآگاهی انجام شود.

ترجمه ماشینی : کاوشی جسورانه و زیبا از «زندگی پس از مرگ» خدا، که نشان می‌دهد چگونه عادات ذهنی ظاهراً سکولار در واقع ساختار تفکر دینی را حفظ می‌کنند. زمانی در غرب زندگی ما محدود به مذهب بود. سپس ما را از ظلمت ایمان به بیرون هدایت کرد، اغلب می گویند، نور سرد علم و عقل. مدرن بودن به معنای رد امر دینی برای سکولار و عقلانی بود. مایکل روزن در بازگویی جسورانه تاریخ فلسفی، محدودیت‌های این داستان را توضیح می‌دهد و نشان می‌دهد که بسیاری از شیوه‌های مدرن و ظاهراً سکولار دیدن جهان در واقع عمیقاً توسط مذهب شکل گرفته است. روزن استدلال می‌کند که متفکران کلیدی، ایده‌آلیست‌های آلمانی بودند، زیرا آنها به دنبال آشتی دادن عقل و دین بودند. در فلسفه کانت اصلی بود که اگر خدا هم عادل است و هم ما را برای ابد به بهشت ​​یا جهنم می‌سپارد، باید بدانیم چه چیزی از ما خواسته می‌شود و بتوانیم آزادانه انتخاب کنیم. کانت استدلال می‌کرد که در تلاش برای زندگی اخلاقی، ما به عنوان اعضای یک «کلیسای نامرئی» درگیر یک کار جمعی هستیم که با هم برای رسیدن به عدالت در تاریخ همکاری می‌کنند. همانطور که ایده آلیست های بعدی از ایده های کانت در مورد جاودانگی شخصی دور شدند، این ایده "جاودانگی تاریخی" در کانون توجه قرار گرفت. از طریق پروژه های اجتماعی که بیشتر از ما زندگی می کنند، ما نوعی حضور پس از مرگ را حفظ می کنیم. مفاهیم جاودانگی تاریخی نه فقط به ایدئولوژی‌های جهانی لیبرالیسم و ​​سوسیالیسم انقلابی، بلکه به آموزه‌های ناسیونالیستی و نژادپرستانه‌ای که مخالف آن‌ها بودند، منتقل شد. اما چگونه، پس از جنگ‌های جهانی و نسل‌کشی، می‌توانیم به هر مفهومی از پیشرفت اخلاقی مشترک ایمان داشته باشیم و اگر نه، ایده جاودانگی تاریخی چه می‌شود؟ این وضعیت مخمصه فعلی ماست. تلفیقی بی‌نظیر از فلسفه و تاریخ فکری، سایه خدا کاوشی عمیق از میراث خداباورانه مدرنیته سکولار است.

پروژه فکری دلوز با خوانشِ واژگونه وی از فلسفه کانت آغاز می‌شود. تلقی دلوز از کانت یکی از بنیان‌های نظامِ هستی‌‌شناسی او را شکل می‌دهد. وی در آثار متعددش مفهوم حقیقت را با برخی مفاهیم دیگر پیوند زده و درپی تبیین آن با خوانشی جدید به تفسیر نظام‌های فلسفی دیگر می‌پردازد، اما این روند در مسیر نقدِ کانت و توجه ویژه دلوز به وی صورت ‌می‌گیرد. به باور دلوز زیبایی‌شناسی از زمان کانت دچار دوگانگی بی‌بازگشت شده ‌است؛ از یک‌­سو به حساسیت به‌مثابه صورت تجربه ممکن اشاره‌ دارد؛ از سوی دیگر به هنر به­مثابه تأمل در باب تجربه واقعی. این دوگانگی منجر به ایجاد تمایز میان دو تصویر اندیشه شده‌است، که خود زمینه­ساز ایجاد دو تلقی متفاوت از مفهوم حقیقت می‌گردد. در یک تصویر، قوای ‌ادراکی به­نحوی طبیعی و خود‌خواسته به حقیقت گرایش دارند و حقیقت را به‌مثابه نظرگاهی کلی و جهان‌شمول عرضه ‌‌می‌کنند؛ در تصویر دیگر، اندیشیدن ناشی از نیروهایی است که ناخواسته بر قوای ادراکی تحمیل ‌می‌شوند و حقیقتی را به‌مثابه تکوین تجربه واقعی و تولید امرِ‌نو عرضه ‌می‌کنند. این پژوهش برآن است در پرتو نگرش دلوزی و بازخوانی خاصِّ وی از کانت، به بررسی مفهوم دوگانه حقیقت بپردازد و به درکی روشن از چگونگی تولید امرِنو دست‌یابد.

از حدود یک سدة پیش، کشور ما بتدریج شاهد ظهور احساس مهم و اندیشه­یی مبارک در تفکر فلسفی است؛ احساس نیاز به ایجاد حال‌وهوای جدید در تفکر فلسفی. اما در این دوره مسئله­یی دیگر نیز مجال ظهور یافته است؛ اینکه آیا در این دورة تاریخی جدید، ورود به حال‌وهوای جدید و خانه تکانی فلسفی، میتواند صرفاً با نظر به درون سنت فلسفی و سرمایه­های سنتی صورت گیرد؟ پاسخ منفی است. بهمین دلیل بود که فلسفی­اندیشان این دیار، به مواجهه و گفتگو با مکتب فلسفی مدرنیته یا مدرنیتۀ فلسفی روی آوردند. این مواجهه در مراحل تکوین و تحول خود، از صبغة کلامی، سیاسی، ایدئولوژیک و حتی تفننی برخوردار بوده است، اما بمرور از سطح و سطحی­گرایی، تا حدودی به عمق و عمق­گرایی گرایید. امروزه تمرکز بر این رویارویی فلسفی و گزارش و تحلیل آن، بسیار حائز اهمیت است، چراکه این مسیر هم میتواند خاستگاه فلسفۀ معاصر و جدید ایران باشد و هم خاستگاه تاریخ فلسفه معاصر و جدید. حال، اگر قرار است درمورد مواجهه فلسفی ایرانیان تحقیقاتی صورت گیرد، روش­شناسی ما درباب این مواجهه فلسفی باید چگونه باشد؟ پیشنهاد میشود این تحقیقات، جزئی، مشخص، موردی و محدود باشند تا جنبه­های متعدد موضوع و نقاط قوت و ضعف آن مشخص گردد. بعلاوه، اگر تحقیقات و گزارشهای مفروض، مشتمل بر نقدها و ارزیابیها و سنجشهای فلسفی باشند، بسیار مفید خواهند بود. این نوشتار درصدد مرور و گزارش مواجهۀ فلسفی­یی است که درمورد معرفت­شناسی کانت رخ داده است. این مواجهه از سوی یکی از شش جریان و ظرفیت فلسفی معاصر، یعنی جریان فلسفة اسلامی معاصر ایران، صورت گرفته است. دستاورد این مواجهه، ظهور و حصول نتایجی در عرصة کانت­شناسی، کانت­سنجی و حتی کانت­پذیری بوده است.