جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف این رساله بررسی معرفت‌ شناسی تجربه دینی از دیدگاه ردولف اتو و ملاصدرا است و با روش تطبیق و ارزیابی به بررسی مسائلی از قبیل عینیّت و فرا عقلانی بودن تجربه دینی و نسبت آن با وحی در سنت دینی اسلام و مسیحیت پرداخته ‌شده است. اتو با تاثیرپذیری از کانت و انتقادات او بر براهین طبیعی بر وجود خدا، با رویکردی پدیدارشناسانه و تفکیک نومن از فنومن و ابداع واژه‌ای به نام امر مینوی بر فراعقلانی بودن این تجربه تأکید می‌کند. وی با بیان عناصر موجود در تجربه امر مینوی از قبیل احساس مخلوقانه، راز هیبتناک و شوق بیان می‌کند که این عناصر ضرورتاً متوجه متعلّق خود هستند. اتو حقیقت امر مینوی را دارای عمق و باطنی می داند که برای عقل استدلالی دسترس‌ناپذیر است. وی فرآیند تجربه دینی و آگاهی عرفانی را یک امر بشری و معطوف به تکامل تاریخی دانسته، بیان می کند که تجربه امر مینوی در بستر زمان برای بشر شکل گرفته است. تکامل این تجربه در ادیان ابراهیمی خاصه مسیحیت تحقق یافته است. تبعیّت از سبک زیستن پیامبران که محصول این تجربه است باعث می‌شود که ما خود از طریق شهود و احساس، حضور خداوند را دریابیم. در فلسفه ملاصدرا فراعقلانی بودن امر قدسی را به معنای مشاهده حضوری، تقدم معرفت حاصل از شهود بر معرفت استدلالی، شدت ظاهر بودن این حقیقت دانست. ملاصدرا با بیان عناصری مانند فنا، اتحاد شهودی، احساس شوق و عظمت در مواجهه با امر قدسی، کمال نهایی انسان را فنا و استغراق دانسته که با پشت سر نهادن مراتب استکمالی، این مشاهده حاصل می گردد. از نظر وی انسان کامل، هم حامل وحی است و هم مهبط وحی است، و انسان با پیروی از قول و فعل پیامبر می تواند زمینه آن شهود را در خود متجلی کند.

پدیدارشناسی دین رویکردی خاص در مطالعات ادیان در عصر جدید است که از بارزترین مشخصه های آن، گرایش به توصیف در مقابل تحلیل و پرهیز از تحویل و فروکاهش و تعلیق باورهای شخصی و درک همدلانه و پرهیز از ارزش داوری است. از سوی دیگر انحصارگرایی، به معنای انحصار حقانیت و نجاتبخشی در یک دین، در کلام و الاهیات یافت می شود که دفاع و ارزش داوری وظیفه اصلی آن است. یک پرسش مهم در اینجا این است که آیا اساساً یک پدیدارشناس دین می تواند انحصارگرا باشد؟ رودُلف اُتو از دانشمندان مشهور عصر جدید است که پدیدارشناس دین و تکثرگرا شمرده شده است. سخن ما در این نوشتاراین است که اتو در معروف ترین اثرش، یعنی مفهوم امر قدسی، در واقع یک عالم الاهیات انحصارگراست و اصول پدیدارشناسی را نقض کرده است

مساله نیاز به دین در دوران های مختلف مورد بحث و بررسی قرار گرفته است ولی تحولات پیش آمده در دوران مدرن در حوزه‌ی معنویت و مزید بر آن مسائلی چون پیدایش اضطراب های وجودی ، بی قراری‌ها و دلهره‌ها که احساس محدودیت و تناهی انسان را در پی داشته است، موجب تامل و تفکر بیشتر در باب نیاز انسان معاصر به دین شده است. رودلف اتو(1869- 1937) و مارتین بوبر(1878-1965) از فیلسوفان دین معاصر هستند که هر کدام به نوعی به تبیین مفهوم تجربه‌ی دینی و حیات معنوی پرداخته اند. تجربه‌ی دینی از تجربیاتی است که انسان برای تعبیر آنها دست به دامان اعتقادات دینی خود می شود و در آن احساس رویارویی با واقعیت برتر را تجربه می کند. در این پژوهش کوشیده ایم که در ابتدا به درک درستی از مفاهیم اصلی تفکر این فیلسوفان دست یابیم و سپس به تبیین ارتباط تفکر آنها به نیاز انسان به دین بپردازیم. در نهایت نیز به مقایسه آراء این دو فیلسوف پرداخته می شود.اتو این تجربه‌ی مینوی را گوهر ادیان می داند، که آدمی برای رسیدن به حقیقت غایی و هستی ناب به آن نیازمند است.در این پژوهش سعی شده است که مفاهیمی چون امر مینوی و نحوه‌ی مواجه‌ی انسان با آن از طریق احساسات را بررسی کنیم و نشان دهیم که از نگاه اتو این تجربه در بستر دین اتفاق می افتد؛ از سوی دیگر نگاهی به فلسفه‌ی هم سخنی بوبر داریم، که در آن تلاش کرده است این تجربه‌ی دینی را در قالب رابطه من با دیگری (اشیاء، انسان، خداوند) بیان کند. وی بالاترین دغدغه انسانی را رسیدن به رابطه‌ی من-تو یی به خصوص رابطه با تو ابدی (خداوند) می داند. از این رو او دین را بستری مناسب برای این رویارویی در نظر می گیرد.

یکی از شیوه‌های دین پژوهی، پدیدار‌شناسی دین است. این رشته در سده‌های اخیر رواج فراوانی یافته و دانشمندان بزرگی مانند رودلف اوتو، ژوکو بلیکر، میرچا الیاده و ... بر چنین روی آوری به دین تأکید کرده‌اند.اینکه پدیدار شناسی چیست و پدیدار شناسی فلسفی کدام است؟ آیا پدیدار شناسی در تحلیل و توصیف علمی امور کار آمد است؟ اموری است که این تحقیق به ‌روشی تحلیلی و البته به اجمال در‌صدد پاسخگویی به آن است.

هدف این مقاله بررسی معرفت‌شناختی تجربه دینی از دیدگاه رودولف اتو است که در آن، با روش توصیفی - تحلیلی به بررسی عینیت و فرا عقلانی بودن تجربه دینی پرداخته‌ شده است. اتو با رویکردی پدیدارشناسانه و تفکیک نومن از فنومن و ابداع واژه‌ای به نام امر مینوی (The numinous)، بر فرا عقلانی بودن این تجربه تأکید می‌کند. او با بیان عناصر موجود در تجربه امر مینوی بیان می‌کند که این عناصر ضرورتاً متوجه متعلّق خود هستند هرچند این متعلّق مبهم باشد و به ساختار فاهمه وارد نشود. وی به پیروی از کانت با تقسیم عالم واقع به دو بخش قابل‌ادراک و غیرقابل ادراک، امر مینوی را مفهومی غیر ادراکی و به معنای دسترس‌ناپذیر‌بودن حقیقت امر مینوی می‌داند. اتو حقیقت ادیان ابراهیمی را از سنخ تجربه دانسته که می‌تواند برانگیخته‌شده و تجلّی یابد و منظور از وحدت ادیان این است که تجربه دینی در طول تاریخ حقیقتی واحد دارد که به شکل‌های گوناگون متجلّی شده است. اتو، وحی در ادیان ابراهیمی را تجلّی و حضور خداوند بر پیامبران دانسته و بر این باور است که تبعیّت از سبک زندگی پیامبران (فعل، قول و تقریر نبی) که محصول این تجربه است باعث می‌شود ما خود از طریق شهود و احساس، حضور خداوند را دریابیم.

رودلف اتو، دین‌پژوه معاصر، معتقد بود در تاریخ ادیان، به امر قدسی نگاه اخلاقی و عقلی شده و کمتر از منظر شهودی به آن نگریسته‌اند. از این‌رو، وی این تعبیر را وافی به مقصود ندانست و تعبیر «نومینوس» یا «امر مینوی» را ابداع کرد. در تحلیل وی، یکی از ابعاد مهم در تجربه امر مینوی، عنصر «مهابت» آن است. هدف از این مقاله نشان‌دادن قوت‌ها و ضعف‌های اندیشه رودلف اتو در تحلیل مهابت امر قدسی است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که اتو نگاه عقلی به امر قدسی را در برابر نگاه شهودی بدان می‌دانست و می‌کوشید شهود را اصل قرار دهد. اما از منظر حکمت متعالیه، در شناخت امر قدسی یا خداوند متعال نگاه عقلی در برابر نگاه شهودی نیست، بلکه این دو مبنا با هم هماهنگ و به نحوی مکمل هم‌اند. به نظر اتو، مهابت امر مینوی با دیگر خوف‌ها فرق دارد. این همان چیزی است که پیروان حکمت متعالیه آن را تفاوت بین «خوف» و «خشیت» دانسته‌اند. نظریه اتو از قبیل ذات‌گرایی در برابر ساختارگرایی است.

ترجمه ماشینی : این مقاله به دنبال ترسیم روان‌شناسی عمدتاً ناشناخته‌ای از تجربه دینی در ایده مقدس است، که مستقیماً با ادعای اتو مرتبط است که یکی از مهم‌ترین کارکردهای گفتمان درباره تجربه دینی برانگیختن احساسات بیهوده در یک مخاطب حساس مذهبی است. نشان داده خواهد شد که مفاهیم اتو در مورد طرحواره سازی اعداد پیشینی، مبتدی و عقلانی و پیشگویی توسط پدیدارشناسان و فیلسوفان دین جز در پرتو این ادعا قابل درک نیست و اتو در نظر دارد که مفهوم طرحواره سازی او ( عمیقاً تحت تأثیر ایده‌آلیسم متعالی فرایز) با قانون تداعی احساسات مشابه او که توضیح می‌دهد چگونه برانگیختگی تجربه‌های بیهوده ایجاد می‌شود، شناسایی شود. علاوه بر این، این نظریه تجربه دینی بر فرضی در مورد رابطه بین زبان دینی و تجربه استوار است که نیاز به توضیح و ارزیابی دارد. ادعاهای اتو در مورد غیرقابل بیان بودن و در عین حال، به طور متناقض، قابل فهم شدن از طریق استفاده از قیاس، در پرتو بحث های فلسفی اخیر در مورد رابطه بین همه زبان و تجربه مورد بررسی قرار خواهد گرفت و نه تنها نشان داده خواهد شد که زبان غیرقابل بیان اتو غیرقابل درک نیست، اما همچنین اینکه او نظریه پیچیده ای از زبان قیاسی ارائه می دهد که ممکن است برای گسترش مرزهای درک ما از تجربه دینی بسیار مفید باشد. بعلاوه، ارزیابی از وضعیت شناختی تجارب عددی انجام خواهد شد. و استدلال می‌شود که علی‌رغم شکست اتو در ایجاد یقین شناختی با توسل به روایتش از پیشینی، او با موفقیت نشان می‌دهد که وضعیت شناختی آن هر چه که باشد، تجربه‌ای متمایز است که نمی‌توان آن را اشتباه گرفت. با هر دیگری و به راحتی قابل شناسایی به عنوان مذهبی غیرقابل انکار است. در نهایت، تلاش خواهد شد تا جایگاه اتو در تاریخ پدیدارشناسی دین روشن شود.