جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انسان در مواجهه با موقعیت های مختلف زندگی رفتار وعکس العمل هایی بدون تأمل و سنجش ازخود بروز می دهد که ناشی ازخلق وخوی اوست که به دلیل طرز تربیت درطول زندگی به صورت عادت درشخصیتش رسوخ کرده است. حال اگرصفت تکبر درشخصیت انسان به صورت ملکه ینفسانی درآمد وجزء منش وجودی او گشت در برخورد با موقعیت های فردی و اجتماعی، این خصیصه ی ناپسند اخلاقی را از خود نشان می دهد که به دلیل اثرات مخرب آن سلامت فردی و اجتماعی او را برهم می زند که نشان از عدم صحت روانی و تعادل روحی اوست.پس آدمی محتاج به شناخت این خوی ناپسند اخلاقی است که درصورت تشخیص عارضه به معالجه ی آن بپردازد و نباید این مرض را سهل وآسان گرفت و ازدرمان ریشه ای و قطعی آن غفلت ورزید، زیرا که به کفر انسان می انجامد. درکتاب کافی ازامام)صادق علیه السلام (روایت شده است که فرمود: متکبرین(روز قیامت ) به صورت مور در آیند و مردم آن ها را پایمال کنند تا خدا از حساب آن ها فارغ شود.البته موارد استثنایی نیز وجودداردکه تکبرورزیدن لازم است. پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «هرگاه متواضعان امتم را دیدید در برابرشان تواضع کنید و هرگاه متکبران را دیدید در برابرشان تکبر کنید چرا که این عمل موجب خوارى و کوچکى آنهاست» .در این پایان نامه بررسی مسئله ی تکبر از دیدگاه تربیت اسلامی در نظر گرفته شده ،چرا که نگاه اسلام به همه ابعاد جوامع بشری نگاهی وسیع و همه جانبه است.نظریات، راه بردها و ره یافت های تربیتی آن نیز از متین ترین و معتدل ترین نظریات می باشد که در سایه ی آن، انسان به تکامل مناسب روحی ومعنوی دست یابد. ماجراهای عبرت آموزی در این مکتب انسان ساز در مورد تکبر وجود دارد که نه تنها پند و اندرز می دهد و مسائلی را در این رابطه به صورت ذهنی و تئوری بیان می کند بلکه با ارائه ی نمونه های عینی در جامعه، راه روشن تربیتی را برای ما ارائه می دهد و صداقت و صراحت و واقع گرایی این دین را به اثبات رسانیده است و با این صفت مذموم که مخالف فطرت سالم بشراست به مبارزه پرداخته و عواقب و نتایج ناگوار آن را گوشزد کرده است.تحقیق حاضر از نوع تحقیقات نظری و بنیادی می باشد البته با توجه به این موضوع که تحقیق در تربیت علاوه بر این که بر شناخت و تبیین تأکید دارد دو نوع تحقیق کاربردی و بنیادی را در بر می گیرد. روش تحقیق در این پایان نامه توصیفی- تحلیلی و استنباطی است و روش گردآوری اطلاعات به صورت اسنادی می باشد.

این پایان‌نامه با هدف مقایسه دیدگاههای تربیتی امام خمینی (ره) و علامه طباطبائی (ره)، به بررسی اندیشه‌ها و دیدگاههای تربیتی آنان پرداخته است . دیدگاههای امام و علامه پیرامون سه موضوع محوری فلسفه تربیت (خدا، انسان، جهان) و اهداف و روشهای تعلیم و تربیت اسلامی تبیین گردیده، و موارد مشابه و متفاوت دیدگاههایشان پیرامون موضوعات فوق مشخص شده است . بطور کلی، در پرتو این تحقیق روشن شد که بین دیدگاههای تربیتی امام خمینی و علامه طباطبائی در مورد سه موضوع اساسی فلسفه تربیت (خدا، انسان و جهان) و بسیاری از اهداف و روشهای تعلیم و تربیت اسلامی شباهت دارد. خصوصا اینکه دیدگاههای خداشناسی، جهان‌شناسی و انسان‌شناسی آن دو بزرگوار که اساس نظام تعلیم و تربیت هر جامعه را تشکیل می‌دهند بسیار با هم شباهت دارند و موارد متفاوت دیدگاههای تربیتی آنها فقط در عناوین مباحث و تعداد اهداف و روشهای تعلیم و تربیت اسلامی می‌باشد. همچنین این تحقیق نشان داد که آراء تربیتی امام و علامه پیرامون سه موضوع محوری فلسفه تربیت ، (خدا، جهان و انسان) اهداف و روشهای تعلیم و تربیت اسلامی، متناسب با نظام تعلیم و تربیت فعلی جامعه ما بوده و مبتنی بر یافتهخ‌های علمی می‌باشد. همچنین آراء تربیتی آنها ماخوذ از قرآن کریم و سنت و سیره ائمه اطهار علیهم‌السلام است .

این تحقیق تحت عنوان (( بررسی مبانی ، اهداف و روش های تربیت اخلاقی از دیدگاه فیض کاشانی )) نگاشته شده است .پژوهش حاضر از نوع بنیادی و نظری و از روش تحقیق تحلیل محتوا استفاده شده است و برای جمع آوری اطلاعات از روش کتابخانه ای و فیش برداری منابع مختلف و پژوهش های نزدیک به تحقیق حاضر در زمینه های مرتبط اخلاقی ، تربیتی و فلسفی با مطالعه آثار فیض و سایر متفکران به دست آمده است . و برای تجزیه و تحلیل مفاهیم متناسب با این تحقیق پس از استخراج و گردآوری مفاهیم مرتبط با موضوع پژوهش حاضر به تنظیم و تدوین و محدود و دسته بندی کردن و بازشناسی و سپس استخراج مفاهیم اصلی متناسب با سؤالات اساسی پژوهش در قالبی جدید پرداخته ایم .در این تحقیق ابتدا به بررسی مفاهیم مبانی تربیت که در باب مبانی معرفت شناسی ، مبانی انسان شناسی ، مبانی هستی شناسی و مبانی ارزش شناسی پرداخته ایم . و در ادامه به مفهوم تربیت اخلاقی و پس از آن به مبانی ، اهداف و روش های تربیت اخلاقی از دیدگاه فیض کاشانی پرداخته و در آخر به راه های مبارزه با رذایل اخلاقی از دیدگاه فیض کاشانی همت گماشته ایم ، که اهم یافته ها و نتایج به دست آمده تحقیق حاضر به صورت زیر می باشد .-

در این تحقیق تفکر و ابعاد آن از منظر دین مبین اسلام و نیز تأثیر اندیشه و تفکر در تربیت دینی مورد بررسی قرار گرفته است.در ابتدا به بیان مساله تحقیق پرداخته شده که چرا در اسلام به مساله تفکر و واداشتن انسانها به تفکر بهای بسیار داده شده هدف کلی این تحقیق بررسی ابعاد تفکر در اسلام و تأثیر آن در تربیت و اهداف جزئی آن ،و دیگری تبیین اثر تفکر در تربیت می باشد. سوالات یا فرضیه های این تحقیق عبارتند از اینکه ابعاد تفکر در دین اسلام کدامند و اینکه این ابعاد چه تأثیری بر تربیت دارند؟ در این تحقیق از چهارچوب تلفیقی استفاده شده که مبنای آن ارائه الگوی تربیتی است. از روش تحلیل محتوی کیفی بهره گرفته شده که شامل مراحلطرح مساله ، بیان ضرورت ، اهداف پژوهش، تشریح روش تحقیق، چهارچوب نظری مبنی فرضیات و پرسشهای تحقیق، تشریح روش تحقیق و در ادامه گردآوری داده ها، منظم کردن داده هاف تحلیل و تفسیر داده ها، بررسی فرضیات با نتایج حاصل از تحلیل داده ها و در نتیجه جمع بندی و نتیجه گیری پژوهش می باشد. جامعه آماری تمام آیات و برخی احادیث پیرامون تفکر و ابعاد آن و نقش تربیتی آن بوده و نمونه تحقیق انتخاب از بین تمامی آیات و احادیث برگزیده می باشد. در این تحقیق با مراجعه به آیات و روایات و تجزیه و تحلیل مضامین آنها اطلاعات گردآوری شده و مضامین استفاده شده دارای معانی مستقل و جامع می باشد. عبارات کلیدی این تحقیق تفکر و تربیت می باشد که به بیان و توضیح آن در محتوا پرداخته شده است.در پایان پیشنهاد می شود که این موضوع و موضوعات مشابه آن که تفکر و ابعادش را در مکتب رهایی بخش اسلام مورد بررسی قرار داده است بیشتر مورد توجه مسئولین و مجریان تربیت و پرورش اندیشه در کشورمان ؛ برای تمامی سنین از جمله نوجوانان و جوانان قرار گیرد و از همان ابتدا در نظام آموزشی کشور به این مساله مهم اهمیت وافر داده شود و حتی واحدی از دروس را به درس پژوهش اختصاص دهیم تا دانش آموزان مجبور به تفکر و بحث و بررسی پیرامون مسائل مختلف گردند و بیشتر تولید کننده اندیشه باشند تا مصرف کننده آن.

هدف از این پژوهش بررسی تربیت و مقایسه آن از دیدگاه دین اسلام و آیین زرتشت برای رسیدن به رستگاری است و بیان می دارد تربیت در دین الهی اسلام می تواند همه افراد جهان را آن طور که شایسته است تربیت نماید ، ضمن آنکه آخرین و کامل ترین و بهترین دین در تأمین سعادت بشری می باشد . از سویی آیین زرتشت شباهت هایی به دین اسلام دارد. این تحقیق در پی یافتن نقاط مشترک و متمایز دین اسلام و آیین زرتشتی در تربیت برای رسیدن به رستگاری است و در گام آخر، سعی دریافتن ریشه و منشأ الهی دین اسلام و آیین زرتشت دارد.روش تحقیق به صورت کتابخانه ای است و جامعه آماری تحقیق حاضر را کلیه متون اسلامی همچون قرآن کریم، نهج البلاغه، تفاسیر قرآنی، گاتاها، اوستا و سایت های اینترنتی و مقالات ذیربط را دربرمی گیرد.بنابر پژوهش حاضر دین اسلام و آیین زرتشت بر اساس متون مقدس مذکور هر دو تربیت را از ابتدایی ترین و اساسی ترین نیازهای زندگی بشری می دانند نه تنها تربیت لازمه جدایی ناپذیری زندگی انسان است،‌ بلکه انسان تنها در پرتو تربیت صحیح می تواند موجودی هدفمند و اندیشه ورز شود و به اهداف و آرمان های خود دست یازیده و قله رفیع سعادت را فتح کند. انسان برای پیمودن راه سعادت و بندگی نیازمند تربیت صحیح می باشد. انسان می تواند به سبب تربیت ، به کمالات انسانی دست یابد یا به پایین ترین مراتب انسانی تنزل کند و از حقیقت وجودی خویش بی بهره بماند. پرداختن به تربیت ، در حقیقت توجه به ضروری ترین امور انسان و جامعه انسانی است. محور تربیت انسان است، یعنی موجودی که هنوز هم بسیاری از دانشمندان بر این باورند که موجودی ناشناخته است و تربیت را همچون حیات ، حق طبیعی و فطری آدمی می دانند.تربیت، فرآیندی آگاهانه و ارادی است و نمی توان همه اجزا و ارکان آن را به امور ناخودآگاه تقلیل داد. منظور از تربیت صرفاً نقل و انتقال سنت های فرهنگی نسل موجود به نسل آینده نیست. برعکس، تربیت در مفهومی فراتر از این سطوح ، نشانه میزان آگاهی نسل موجود از بود و نبودها و نبایدها و علاقه وی به آینده ای بهتر و برتر از این جا و اکنون است.موضوع تربیت پرورش انسان و رشد توانایی ها و ابعاد وجودی و شئون گوناگون اوست. چون ساختار تکوینی انسان پیوسته و ثابت است، هر دینی و آیینی تربیت را با تکیه بر شناخت و پرورش این ساختار می تواند بر باورها و آموزه های دینی و اخلاقی به رستگاری رساند.تربیت اسلامی به پرورش همه جوانب فکری ، عاطفیو جسمی و اجتماعی شخص و سامان دهی رفتار او براساس مبادی و تعالیم اسلامی توجه دارد و اهداف اسلامی در حوزه های مختلف زندگی جاری می شود، تربیت در اسلام رسالتی عملی است که فرد از روی عقل و خرد به آن ایمان آورده و با همه ی افکار و احساس آن را تصدیق کرده است. محور تربیت در زرتشت انسان است و انسان را موجودی اجتماعی تربیت می کند. توجه به تربیت در سایه تعالیم مذهبی است و افراد چنان تربیت می شوند که بتوانند تغییرات و سختی ها را تحمل کنند. هدف کلی تربیت در زرتشت رضایت اهورا مزدا و اجرای احکام اوست.دینها و آیینهای آسمانی ریشه وحیانی دارد و وحی گونه ای آموزش ربانی به رسولان الهی است. پس اساس دین ها و آیین ها به آموزش است. در دین اسلام خداوند باب گفتگو با پیامیر عظیم الشان خود را با بسم الله و با کلمه اقرأ در اهمیت تربیت آغاز می نماید و نخستین اصل در اسلام توجه به تعلیم و تعلم است و به عبارتی اسلام برای تعلیم و تربیت حد و مرز نمی شناسد

مسئله تربیت از ابتدای خلقت انسان مورد توجه بوده و امروزه نیز بسیاری از مشکلات بشری ناشی از نداشتن راه کارهای تربیتی مناسب و دوری از تربیت حقیقی می باشد . از آنجا که دین مبین اسلام دین همه پیامبران بوده و طبق نص صریح قرآن(آیه 19سوره آل عمران ) به عنوان کاملترین و تنها دین مورد قبول خداوند است لذا نگاه ها معطوف به « روش های تربیتی » اینمکتب می شود و بهترین معرفی هنگامی به وقوع می پیوندد که از «نمونه» که بالاترین و بهترین شخصیت آن مکتب می باشد ، استفاده نمائیم و او کسی نیست به جز پیامبر اعظم ، رسول ختمی مرتبت حضرت محمد صلوات الله علیه و آله که در قرآن (سوره احزاب آیه 21)از او به«اسوه حسنه » یاد شده است .از طرف دیگر به نظر محقق تربیت به مثابه « حفظ ، نگهداری ، مواظبت ، رسیدگی و پرورش » یک امانت است وطبق آیه 72 سوره احزاب چون انسان امانت خدا را پذیرفته لذا باید روزی در محضر خدا پاسخگو باشد که با « امانت او » چه کرده است؟ بر این اساس نیز می توان گفت باید بهترین الگو برای امانت داران عالم را شناسائی کرد . همانطور که حضرت محمد (ص) را حتی پیش از بعثت « محمد امین » می نامیدند لذا روشهای تربیتی ایشان علی الخصوص در بعد عملی آن می تواند به عنوانالگو در « باز گرداندن امانت داده شده به صاحبش که همان پروردگار جهانیان است » مطرح شود .در این جهت محقق بر آن شد تا « مسأله پژوهش » را در« خصوص تربیت عملی از منظر پیامبر اعظم صلوات الله علیه و آله » انتخاب نماید.با توجه به موضوع و اهداف تعیین شده ،در این تحقیق از روش کیفی ( استقرائی ) یا روش تحلیل محتوا یا روش توصیفی – تحلیلی استفاده شد و روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای است .پس از جستجو در منابعی همچون : قرآن کریم، نهج البلاغه، تفاسیر قرآن، کتب معتبر حدیث، سایت های اینترنتی و مقالات مربوطه ، مطالب در خصوص ابعاد مختلف زندگی آن حضرت در جنبه های شخصی و اجتماعی گرد آوری و دسته بندی صورت گرفت و هر بعد نیز تحت عناوین جزئی تر موردبحث قرار گرفت و خطوط کلی زندگی پیامبر اعظم صلوات الله علیه و آله نیز بیان شد.در پایان با توجه به مطالب مطرح شده در متن تحقیق به سوالات پاسخ داده شد و پیشنهادهایی برای کیفیت بخشی به امر تربیت همه جانبه افراد مطرح گردید.در این پژوهش ما به این نتیجه رسیدیم که :-

تربیت، از مهمترین و حساسترین شاخه‌های علوم رفتاری است. «عاطفه»، حالت احساسی و روانی پیچیده‌ای است که حاصل تعامل بین عوامل محیطی، فرایندهای زیستی و سیستم شناختی است، که اغلب با مولفه‌های روانی، جسمی و رفتاری همراه است. تربیت عاطفى، به معنای اتخاذ تدابیر مقتضى، جهت فراهم ساختن شرایط مساعد، براى رشد عواطف مثبت و کنترل و هدایت عواطف منفی؛ به عبارت دیگر، «تربیت عاطفی»، به معنای شکوفاسازى عواطف با راهنمایی عقل و شرع است، تا جلوی افراط و تفریط‌های عاطفی گرفته شود. هدف از انجام این تحقیق، استخراج و شرح دیدگاه‌های قرآن کریم و حدیث در مورد روش‌های تربیت عاطفی، با تأکید بر عواطفی چون محبّت، خشم و ترس می‌باشد. روش این تحقیق، توصیفی ـ تحلیلی است و روش جمع‌آوری اطلاعات به صورت کتابخانه‌ای است. نتایج تحقیق، مبیّن آن است که سه راهکار شناختی، عاطفی و رفتاری در تربیت عاطفی عواطف محبت، خشم و ترس وجود دارد که برخی از راهکارها اشتراکی و برخی اختصاصی هستند. شناخت اوصاف جمال و کمال خداوند، ایمان و أنس با پروردگار و اصل صبر، راهکاری است که در تربیت عاطفی هر سه عاطفه‌ی مذکور کاربرد دارد، اما ارضای نیاز عاطفی فرزند و همسر، آگاهی از فواید فرونشاندن خشم، تغییر در حالات رفتاری و روانی، استفاده از اصل استغفار، رعایت اعتدال در خوف و رجا، شناخت حقیقت مرگ...، روش‌های اختصاصی تربیت عاطفی به شمار می‌روند. تربیت عاطفی، عواطف انسان را جهت‌دار(الهی و انسانی) و تعدیل شده می‌کند، و نقش تعیین کننده‌‌‌ای در سالم‌‌‌سازی روابط اجتماعی دارد.از دیدگاه‌ تربیتی اسلام،‌ احساس‌ و ادراکات ‌حسی‌ ریشه‌ی‌ بیولوژیک‌ و فیزیولوژیک‌ دارد، مثل‌ احساس‌ گرسنگی‌ و احساس‌ تشنگی...‌، که غیرارادی‌ یا نیمه‌ ارادی‌اند، اما عاطفه،‌ منشاء معرفتی‌ دارد و جز پس از معرفت و شناخت پدید نمی‌‌‌آید و ویژه‌ی‌ حیات‌ انسانی‌ است، مانند عاطفه‌‌‌‌ی فداکاری‌ و ایثار، عاطفه‌‌‌ی‌ شجاعت‌ یا عاطفه‌‌‌ی‌ عشق‌ الهی‌، که اولاً، انسان نسبت به آنها آگاهی‌ دارد، ثانیاً، بروز این عواطف‌ در رفتار انسان‌، ارادی‌ است ازاین‌‌‌رو، یکی از ویژگی‌‌‌های بارز عواطف، که باعث امتیاز انواع عواطف از هم می‌‌‌شوند، مسأله‌‌‌ی شناخت است، بنابراین عاطفه‌ی محبّت، زمانی درک می‌‌‌شود که شخص، شناختی از محبوب و صفات او داشته باشد؛ بر این اساس، احساس حُبّ به این دلیل به وجود می‌‌‌آید که فرد احساس می‌‌‌کند که نسبت به او احسان شده است، و حالت تنفّر و انزجار، زمانی پدید می‌‌‌آید که فرد احساس ‌‌‌کند که در حقّ او تهدیدی واقع شده است، و چون که خداوند سرچشمه‌‌‌ی تمام کمالات و زیبایی‌‌‌ها است، مومن بیشترین محبت‌‌‌ها را نثار او می‌نماید.