جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در عصر حاضر، بشر در عرصه فناوری اطلاعات و ارتباطات، در حال تولید انبوهی از اطلاعات است که به کلان‌داده‌ها معروف است؛ اما علاوه بر چالش‌های فنی و علمی کلان‌داده‌ها، چالش‌های اخلاقی مرتبط با آن‌ها، زندگی آرام و فضیلت‌محور انسانی را تهدید می‌کند. در این نوشتار دسته‌بندی و ارائه راهکارهای قرآن کریم در مواجهه با چالش‌های اخلاقی حوزه کلان‌داده‌ها با رویکردی منطقی و با استفاده از منابع معتبر حقوقی، اخلاقی، آیات قرآن و احادیث معتبر، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می‌دهد که به‌کارگیری خدمات در حوزه کلان‌داده باید بر اساس اصولی برنامه‌ریزی گردد که آثار مخربی بر تعاملات زندگی بشر نداشته باشد. این مقاله با در نظر گرفتن کرامت انسانی مبتنی بر قرآن به‌عنوان محور اساسی و مرز اخلاق و غیراخلاق، به بررسی چالش‌های اخلاقی حوزه کلان‌داده می‌پردازد. روش تحقیق در این مقاله، بررسی و تحلیل چالش‌های اخلاقی کلان‌داده در جامعه و شناسایی آموزه‌های قرآنی در این زمینه است. این مقاله نگرشی نو به آموزه‌‌های وحیانی داشته و با شیوه‌ای جدید به دسته‌بندی این چالش‌ها و ارائه راهکارها می‌پردازد. یافته‌ها و نتایج حاصل از این تحقیق نشان می‌دهد که چنانچه به‌کارگیری کلان‌داده‌ها بر اساس آموزه‌های اخلاقی قرآنی که همان فطرت بشری است، پایه‌ریزی گردد، می‌تواند راهگشای زندگی بشر بوده و نیازهای اخلاقی حوزه کلان‌داده‌ها را در ساختاری مطمئن و قابل‌قبول مدیریت و راهبری نماید.

در تاریخ غرب، ادعای تقابل یا تعامل علم و دین از دیرباز محل گفتگو بوده اسـت. بهخصـو از دوران رنسانس به بعد، مباحث مذکور میان علم و انجیل پی گرفته شد .در دوران متأخر ،مستشرقان نیـز درصدد برآمدند، همین ادعا را در ارتباط بین علم و قرآن تسری بخشند. آنان با اقامه ادعاهای مختلفـی هم ون: ابهام حقایق قرآنی، رازگونه بودن، آزمونناپذیری، یقینپذیری ،اسـرار گونـهای و. .. ،سـعی در اثبات این مسئله برآمدند .در این نوشتار ،با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی تلاش بر این است که با تمسک به برخی از آیات مختلف قرآن، بهجای ادعای تعارض میان علم و قرآن کـریم، توافـق و تعامـل میان آن دو در ُبعد علوم تجربی قطعی تثبیت گردد. ازاینرو ،با نقد و بررسـی هـر یـک از دلایـل آنهـا ، نتیجه گرفته شد که تنها بین فهم انسان از حقایق هستی و فهم قرآنی ،ممکن اسـت ،تعـارض ظـاهری و سطحی رخ بدهد که این مسئله، به معنای تعارض واقعی میان علـم تجربـی قطعـی و معـانی واقعـی و صریح قرآن کریم نخواهد بود

در این پژوهش تلاش شده است، کشف الگوی تربیتی سوره حدید، مبتنی بر آموزههـای تفسـیر شـریف المیـزان ارائـه شود. بدین منظور از روش پژوهشی داده بنیاد استفاده شده است و حاصل امر، استخرا 005مفهـوم، 25مؤلفـه و 00بعـد تربیتی بوده است. در این راستا ابتدا با رجوع به تفسیر المیزان، اقـدام بـه جمـعآوری دادههـا، در جهـت دسـتیابی بـه مـدل تحقیق، تجزیهوتحلیل دادهها که مشتمل بر کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخـابی شـده اسـتو نتـایج در دو الگوی تربیتی ارائه گردید. در این مقاله به سوره حدید بـا رویکـرد تربیتـی پرداختهشـده؛ زیـرا تربیـت اسـلامی یکـی از مهمترین و عمدهترین بخشهای معار اسلامی و فلسفه بعثت پیامبران و اساس تربیـت وظیفـه اولیـاء الهـی و متولیـان و مربیان جامعه اسلامی است. ابعاد تربیتی شناساییشده سوره حدید در تفسـیر المیـزان مشـتمل بـر وظـایف و ویژگیهـای مربی و متربی؛ یکی از ویژگیهای مربی در نظام تعلـیم و تربیـت، حکـیم بـودن مربـی اسـت و مهمتـرین وظیفـه متربـی اطاعتپذیری اوست. هر فرآیند تربیتی به نحوی از انحاء دارای محتوی است کـه بـا فرآینـد اعتقـادی و عبـادی در تجلـی تربیت انسانی نقش بنیادین به خود میگیرد و مبنـای تربیـت انسـان، از هستیشـناختی و انسانشـناختی سـامان مییابـد. اسـتفاده از تشـویق و ترغیـب بهمنزلـه ابـزاری بـرای رشـد و ارتقـاء بـهعنوان روش تربیـت نقـش برجسـتهای دارد و اصـل توحیدمحوری و آخرتگرایی ازجمله اصول مهم تربیت هستند. در میان عوامل مؤثر در تربیت، امنیـت، مهمتـرین نقـش را در تربیت انسان دارد. یکی از مهمترین موانع درونی که مانع رشد و رسیدن انسان به کمال، تکبر و روحیه استکباری اسـت. هد ، نقطهایاست که هر جریان تربیتی درصدد رسیدن بدان است، ازجمله اهدا ، هد نهاییو غایی تربیـت؛ یعنـی رسیدن به پرستش خدا و اعتقاد به وحدانیت اوست. درنهایت رسیدن بـه زنـدگی مسـالمتآمیز، مهمتـرین نتیجـه تربیتـی مشترک دنیوی و اخروی است.این ابعاد تربیتی شناساییشده، الگوی نهایی تحقیق را تشکیل داده است

قرآن کریم آغازگر اخلاق و سبب پیدایش دانش آن در دنیای اسـلام اسـت .اخـلاق بـهعنوان آمـوزه بنیادین همواره در آیات قرآنی مورد سفارش قرار گرفته و غایت بعثت پیـامبر ـ کـه خـویش را معلـم اخلاق میداند ـ ،بیان شده است .با توجه به اهتمام ویژه قرآن کریم به اخـلاق ،ایـن پـژوهش بـا روش توصیفی ـ تحلیلی با بازگویی نقش مستقیم و غیرمستقیم قرآن در پیدایش دانش اخلاق اسلامی اسـت . قرآن کریم با خصوصیات جامعیت اخلاقی، بازشناسی فضائل از رذایل، نظاممند بودن ساختار اخلاقی و ارزش ویژه آن به اخلاق درصدد اثبات ادعای نگارنده مبنی بر پیدایش دانش اخلاق اسلامی همگـام با نزول قرآن و بر اساس پایهها و اصول و مبانی آن است. قرآن کریم از سویی عامل جهتدهنده دانـش اخلاق بر اساس مبانی و اهدا الهی است، از جهت دیگر بازگوکننـده نقـش ایـن کتـاب در پیـدایش ، گسترش و زمینهسازی بسیاری از تحولات علمی در علوم اسلامی ـ انسانی است

پژوهش حاضر با هدف تعیین نقش اراده و اختیار در پدیدآیی و تحول شخصیت از منظر اسلام و روان‌شناسی انجام شده است. برای تحقق این هدف، نظر اندیشمندان مسلمان و روان‌شناسان، موردمطالعه قرار گرفت و با گردآوری اطلاعات درباره نظرات و رویکردهای مختلف از روش توصیفی ـ تحلیلی استفاده شد. یافته‌های تحقیق بیانگر این است که «جبر زیستی ـ روانی» ارائه‌شده در مکتب روان‌تحلیل‌گری و نیز «جبر محیطی» ارائه‌شده در مکتب رفتارگرایی و همچنین «نگاه افراط‌گرایانه به اراده انسان» و انتساب «اراده آزاد» به انسان توسط مکتب انسان‌گرایی، هیچ‌کدام تبیین صحیحی از ماهیت انسان نیستند. عوامل فیزیکی، زیستی، روانی و اجتماعی، هرگز تعیین‌کننده افعال اختیاری بشر نبوده، بلکه فقط زمینه‌ساز گزینش و اختیار او هستند. شخصیت انسان در صورتی متعالی خواهد بود که اراده انسان همسو با اراده متعالی؛ یعنی اراده خداوند متعال قرارگرفته و بر اساس شریعت الهی اقدام نموده و با استفاده از استعدادهای خدادادی مانند قوه تعقل، خوب را از بد تشخیص داده و مقهور عوامل دیگر تأثیرگذار در شخصیت که به آن‌ها نگاه اعدادی و در حد اقتضا داریم، قرار نگیرد.

مسئله پیدایش حیات در زمین یکی از اساسی‌ترین سؤالات هستی‌شناسی در طول تاریخ بشر بوده و عموماً مورد مناقشه بین دانشمندان علوم تجربی و علمای دینی است. هدف اصلی این تحقیق، بررسی دیدگاه‌های مفسران قرآن و دانشمندان علوم تجربی در مورد پدیده حیات در زمین است. در این راستا، پس از بررسی معانی لغوی و اصطلاحی واژه‌های حیات، علم تجربی و تفسیر علمی، نظرات مفسّران مسلمان پیرامون منشأ حیات در زمین مورد بررسی شده و مهم‌ترین و مشهورترین نظریه‌ها و فرضیه‌های دانشمندان علوم تجربی پیرامون این موضوع موردبحث و تحلیل قرار گرفت. روش تحقیق در این مقاله توصیفی ـ تحلیلی است؛ به این معنای که مطالب گردآوری شده را با استناد به دلایل عقلی و نقلی بیان شده و مورد تحلیل و تطبیق واقع شده است. روش گردآوری اطلاعات در این تحقیق کتابخانه‌ای است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که قرآن به‌طور واضح به مسئله پیدایش حیات در زمین اشاره نکرده؛ اما جزئیات مفصلی درباره خلقت و منشأ انسان‌ها ارائه کرده است. همچنین بسیار از تئوری‌ها/ فرضیه‌های ارائه‌شده توسط دانشمندان متقدم و معاصر علوم تجربی درباره منشأ و پیدایش حیات روی کره زمین با گزارش‌های قرآنی مطابقت ندارند.

مدیریت اقتضایی ضمن به چالش کشیدن رویکردهای کلاسیک و نئوکلاسیک تأکید دارد که در هر زمینه می­بایست، اتخاذ تصمیم مدیران مبتنی بر درک درست از «موقعیت» ارزیابی شود؛ زیرا این مسئله سهم تعیین‌کننده‌ای در کارایی و اثربخشی اهداف سازمانی دارد. پژوهش حاضر به دنبال این است که ارزش­شناسی این مکتب را که نقش اساسی در نگرش­ها و شکل‌دهنده هنجارهای نظری و مدل نیت رفتاری و الگو و ابزار سنجش اعمال، گفتار و کردار دیگران داشته و اتخاذ تصمیم و عملیاتی سازی آن، ریشه در آن دارد را با مراجعه به کلام وحی و با بهره‌گیری از روش تلفیقی مبتنی بر روش‌های اکتشافی، فراترکیب و استنطاقی مورد تجزیه‌وتحلیل قرار دهد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که ارزش‌های مطرح‌شده در مدیریت اقتضایی در حوزه ارزش‌های ابزاری و غایی از قبیل اهمیت دادن به محیط، اتخاذ سبک‌های متعدد، مشارکت گروهی، هماهنگی، تطابق و سازگاری، حسابگری، انسجام و همبستگی و بقای سازمان، صرفاً از جنبه مادی و قراردادی نگریسته شده‌اند؛ حال‌آنکه قرآن تأکید دارد که در مسئله ارزش­شناسی، عوامل فرامادی مانند عوامل غیبی، تعالی، قرب و رضوان الهی، حسابگری و منفعت‌خواهی متناظر به سود دنیوی و اخروی، همیاری نیز باید لحاظ گردد. برآیند نهایی آنکه قرآن به اقتضائات زمان و مکان و محیط عنایت داشته و احکام ثانویه جایگاه ویژه­ای در هندسه معرفت قرآنی دارد؛ امّا اصول، احکام ثابت و ارزش‌های بنیادی تحت هیچ شرایطی تغییر نکرده و آنچه تغییر می‌پذیرد، موضوعات است.

تعهدات و قراردادها از دیرباز در جوامع مختلف مورداستفاده بوده و اصول و معیارهای فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و ارتباطات میان دولت­ها و نظام­های سیاسی نیز بر وضعیت تعهدات و قراردادها اثرگذار بوده است. با توجه به رویکرد اجتماعی دین اسلام نسبت به مقولاتی ازجمله تعهدات و قراردادها، هدف پژوهش حاضر بیان اصول و معیارهایی است که از منظر حقوق بین­الملل اسلامی درزمینه تعهدات و قراردادها با تأکید بر دیدگاه فقهای شیعی صورت می­گیرد؛ بنابراین نوعی رویکرد قرآن‌پژوهی و بررسی متون و منابع فقهی درزمینه مسائل اقتصادی و اجتماعی در نوشتار حاضر دیده می­شود که بر همین اساس از روش توصیفی- تحلیلی استفاده‌شده است. سؤال مطرح‌شده این است: اصول و معیارهای قرآن از منظر حقوق بین­الملل اسلامی درزمینه تعهدات و قراردادها شامل چه مواردی است؟ یافته­های پژوهش حاضر نشان می­دهد که حقوق بین­الملل اسلامی برگرفته از آیات قرآن، با طرح مسئله وفاداری و الزام طرفین تعهدات به رعایت شروط مطروحه در توافق و تعهد، نفی عسر و حرج و نفی سبیل، عدم تسلط بیگانه بر جامعه اسلامی در مفاد تعهدات و قراردادها، وفای به عهد و عمل به تعهدات، رویکرد خاصی درزمینه تعهدات و قراردادها بیان می­کند.

حسن‌نیت، اصلی است که نه‌تنها در اجرای موضوع معاهده و رسیدن به هدف مطلوب کمک‌کننده است، بلکه تفسیر معاهده نیز در پرتو حسن‌نیت صورت می‌گیرد. در این پژوهش با بررسی منابع تفسیری، به حسن‌نیت در آیات قرآن پرداخته‌شده است. اختلاف در مفهوم، کارکرد متفاوت آن در حقوق معاهدات، وجود مصادیق غیرمنحصر از این اصل و... اهمیت پرداختن به این موضوع در معاهدات را ضروری می‌نماید. آیاتی که دلالت بر حسن فاعلی، رفتار صادقانه همراه با تعهد در اجرا و نبود سوءنیت می‌کند، نه‌تنها در اجرا که در مرحله پیش از انعقاد معاهده نیز مطرح است و این امر بیانگر ابعاد گسترده و جامع قرآن در این زمینه است؛ زیرا قرآن از یک‌سو وفای به عهد را لازم و بر آن تأکید می‌کند و طرف معاهده را نسبت به تعهد مسئول می‌شناسد و از سوی دیگر در صورت احراز رفتار خائنانه نسبت به معاهده یا سوءنیت در اجرا، فسخ معاهده را جایز می‌داند.

جوامع بشری از آغاز تاکنون، هیچ‌گاه با نظام حقوقی واحدی اداره نشده‌اند، بلکه نظام‌های حقوقی متعدد و دارای نقاط اشتراک و افتراق در جوامع بشری حاکمیت داشته است. یکی از نظام‌های حاکم، نظام‌ حقوقی قرآن کریم است. در این نوشتار تلاش شده است، به این سؤال پاسخ داده شود که امتیاز نظام حقوقی قرآن در مقایسه با نظام‌های رقیب چیست؟ برای دستیابی به مسئله موردنظر و شناخت بهتر نظام حقوقی قرآن، ابتدا مهم‌ترین نظام‌های حقوقی معاصر و ویژگی‌های هریک به بحث گرفته ‌شده ‌است، سپس به تبیین ویژگی‌ها و امتیازهای نظام حقوقی قرآن کریم در مقایسه با نظام‌های رقیب پرداخته‌شده است. برآیند تحقیق نشان می‌دهد که نظام حقوقی قرآن کریم در مقایسه با نظام‌های حقوق بشری از ویژگی‌ها و امتیازاتی ذیل برخوردار است: الهی و وحیانی بودن، جامع، کامل و چندبعدی، هماهنگی با طبیعت و فطرت سالم، دوری از خطا و انحراف‌های فردی، توجه به جنبه‌های مختلف انسان، نظام‌مند بودن مکتب حقوقی قرآن، ضمانت اجرایی ایمانی، آسان‌گرایی، ثبات، استمرار و جاودانگی از ویژگی‌ها و امتیازات نظام حقوقی قرآن است. درحالی‌که دیگر نظام‌های حقوقی با توجه به محدود بودن علمشان، عدم صلاحیت علمی، اخلاقی و روان‌شناسی، گرایش به منافع شخصی، فاقد ویژگی‌های فوق است.