جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع علم و دين هماره به صورت مستقيم يا غير مستقيم در سير تاريخي آراي مختلف پيرامون جامعيت قرآن تاثير شاياني داشته است. نوشتار پيش رو روشن ساخته است كه مسئله علم و دين به عنوان يك مبنا در چندگانگي نظريه ها نقشي اساسي ايفا نموده است. در تحولات فكري پيرامون جامعيت و قلمرو قرآن، سه گرايش با سه نظر متفاوت از رابطه علم و دين تعريفي متفاوت از جامعيت قرآن به دست داده است. هر كدام از اين گرايش ها با اتخاذ سه نظريه تداخل، جدايي و سازگاري، رهيافت هاي حداكثري، اعتدالي و حداقلي را از جامعيت قرآن برگزيده اند. نتايج به دست آمده حاكي از آن است كه از ميان نظريه هاي سه گانه مذكور، رويكرد اعتدال گرايانه با داشتن شاخصه هايي چون همگرايي با اصول و مباني خاص نظام معرفتي دين اسلام و حركت روشمند با مولفه خردگرايي توام با وفاداري به متن، رويكردي پذيرفتني در ساحت جامعيت قرآن به نمايش گذاشته است.

جاهليت از نگاه قرآن، معناي وسيع تري از ناداني دارد. اين واژه در فرهنگ قرآن، مفهومي مركب از خشونت ، عدم توجه به حقيقت، استبداد و خودپرستي است. در اين نگرش، جاهليت مي تواند خويش را در هر زمان با مظاهري گوناگوني آشكار سازد. قرآن كريم در راستاي اهداف هدايتي خويش، با مظاهر جاهليت مبارزه كرده و راهبردهاي اصلاح و برون رفت از آن را تبيين نموده است. راهبردهاي قرآني مبارزه با جاهليت آنسان دقيق، متنوع و در عين حال جهان شمول است كه مي توان از آن براي مقابله با جاهليت مدرن نيز بهره برد. اصلاح انديشه، اصلاح وضعيت علمي، ارائه الگوي جايگزين مناسب را مي توان از جمله مهم ترين راهبردهاي قرآني مبارزه با جاهليت دانست.

موضوع در علوم انسانی، انسان است که در قرآن از مزایایی برخوردار است که هیچ یک از آنها در نگرش غرب نیست. انسان غربی در آغاز و پایان بریده از خواست و هیچ‌پیوندی با او ندارد؛ در حالی که در علوم انسانی اسلامی، انسان از آنِ خداست و به سوی او باز می‌گردد. از طرفی هدف از تدوین علوم انسانی در مکتب غرب، فقط ارائه بهره‌گیری از مواهب طبیعی، زندگی لذت‌بخش، تولید و مصرف است و در مقابل غرض از تدوین علوم انسانی از منظر قرآن، پروش انسان کاملی است که جانشین خدا در روز زمین باشد و با کمالات وجودی و رفتاری خود، مظهر کمالات بی‌نهایت خدای عزوجل باشد.

سوره توحید، دومین سوره کوتاه قرآن است که عمیق¬ترین مباحث شناخت خداوند را در دل خود جای داده، به طوری‌که طبق احادیث، با یک سوم قرآن برابری میکند. در حدیثی بیان شده که این سوره برای مردم عمیقی که در آینده خواهند آمد، نازل شده است. این شاید بدین معنا باشد که مردم آینده به اعماق و مفاهیم سوره توحید دست می‌یابند. از آنجا که مبحث الهیات یکی از اصلی‌ترین مباحث در فلسفه است، و با توجه به اینکه این سوره، بحث الهیات بالمعنی‌الأَخصّ را در خود جای داده، همواره مورد توجّه مفسّرین و برخی از فلاسفه قرار گرفته است. ابن‌سینا، اوّلین شخصی است که به صورت فلسفی، سوره توحید را به روش تفسیر اجتهادی عقلی تفسیر کرده و از این جهت دارای نوآوریهایی در عرصه تفسیر قرآن است. دوانی نیز اولین شخصی است که بر تفسیر ابن سینا به شیوهای فلسفی نقد نوشته است. هدف از این پژوهش که نخستین نگاشته در این زمینه است، بررسی نوآوری‌های ابن سینا و دوانی در زمینه تفسیر سوره توحید است.