جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

وهابیت برای تکفیر مسلمانان و گروه‌های مختلف از روش‌ها و مناهجی استفاده می‌کند. این مناهج باید با بررسی عقاید تکفیری این گروه به دست آید و سپس بررسی و نقد شود. هدف از این تحقیق به دست آوردن این منهاج است. با بررسی عقاید تکفیری وهابیت به چند منهج و روش عمده در تکفیر می‌توان دست یافت که عبارت است از: ظاهرگرایی و تأویل‌نکردن نصوص دینی؛ سلف‌گرایی و اتکا به آرای علمای سه قرن اول؛ تساهل در سند نصوص دینی؛ تکفیرِ مخالف عقاید خود و تأیید و مسلمان‌دانستن موافق عقاید خود؛ جعل و ساخت اجماع در تکفیر و افترا و تهمت‌زدن به دیگران.

اختلاف در سماع موتی اگرچه از صدر اسلام وجود داشته است، اما اکثر علمای مذاهب، سماع موتی را قبول داشته‌اند و در میان احناف نیز بسیاری قائل به سماع بوده‌اند. برخی نیز آن را نپذیرفته‌اند. مخالفان سماع به برخی از آیات قرآن و روایت عایشه استناد کرده‌اند و موافقان به روایاتی از قبیل قلیب بدر، قرع نعال و ... تمسک جسته‌اند. در میان دیوبندیه نیز، اغلب علمای دیوبندیه قائل به سماع بوده‌اند، هرچند ممکن است در محدوده سماع با یکدیگر اختلاف داشته باشند، و برخی نیز، برخلاف دیدگاه بزرگان خود، به عدم سماع معتقد شده‌اند که برخی دیگر از علمای دیوبند با آنها مخالفت کرده‌اند، به طوری که حتی عده‌ای آنها را از دایره دیوبند خارج دانسته‌اند و بر آنها اطلاق وهابی کرده‌اند.

عدم شناخت صحیح از جریانات و نحله­های فکری مانند سلفیت، وهابیت و اسلام­گرایی، باعث شده بسیاری از سیاست­مداران و حتی کارشناسان امر، در موارد متعددی، اعتقادات یک گروه را به دیگری نسبت دهند. مقاله­ی حاضر در پی تبیین مرزبندی­های مشخص میان نگرش­ها و باورهای هر­کدام از این جریان­ها بویژه در حوزه‎ی سیاست و حکومت است تا حتی الامکان از خلط­های بیشتر، جلوگیری شود. این مقاله با نام Conflicts Forum از سایت www.conflictsforum.org اتخاذ شده که علیرغم تخصص مولف آن، مسائلی چون سادگی بیان، وضوح معیارها و شفافیت در تقسیمبندی نگرش­های متفاوت اسلامی در جهان معاصر، باعث شده تا جهت ترجمه گزینش شود. نظراتی که در اینجا به نفع یا علیه جریان­ها بیان میگردد، صرفا نظر مولف بوده و به معنای تایید مترجم با مجله سراج منیر نیست و سعی شده در عین حفظ امانت در انتقال مطالب، جملات تا حد امکان به فارسی برگردانده شود، تا برای خوانندهی محترم مانوستر بوده و درک مطالب آسانتر گردد.

در قرآن کریم تعدادی از آیات وجود دارد که به‌ تصریح بسیاری از علمای شیعه و سنی در شأن و فضیلت اهل ‌بیت( نازل ‌شده است، مانند آیه مباهله، ولایت، مودت، تبلیغ و شراء. علمای وهابی، از جمله ابن‌عثیمین، در تفاسیر خود بعضاً به این آیات پرداخته‌اند. منهج ابن‌عثیمین در مواجهه با آیات فضایل اهل ‌بیت ( متفاوت است. او در برخی آیات که به اعتراف خودِ اهل سنت در شأن و فضیلت اهل ‌بیت ( وارد شده، سعی در انکار شأن نزول آیه کرده یا اصلاً اشاره‌ای به شأن نزول ندارد، یا اگر هم اشاره‌ای می‌کند آن را تضعیف می‌کند. او در خصوص روایات فضایل اهل‌ بیت ( نیز همین مواجهه را دارد و روایاتی را که ذیل آیه در فضیلت اهل ‌بیت ( صادر شده است یا متذکر نمی‌شود یا آنها را جعلی می‌داند. ابن‌عثیمین در مواجهه با گروه دیگری از این آیات سعی در عمومی جلوه‌دادن فضیلت می‌کند و اقوال علما را ذیل آیه متکثر جلوه می‌دهد تا از فضیلتی که در شأن اهل ‌بیت ( وارد شده، سلب خصوصیت کند. این مقاله منهج ابن‌عثیمین در آیاتی را که در فضایل اهل ‌بیت ( است بررسی می‌کند.

هرچند شواهد تاریخی نشان می‌دهد برخی از شاگردان ابن‌تیمیه از قرن هشتم هجری وارد هندوستان شدند، امّا نتوانستند اندیشه سلفیه را در آن دیار نهادینه کنند. این اندیشه در دوره شاه‌ولی‌الله دهلوی به نهضتی فکری در هندوستان تبدیل شد. دهلوی با سفری که به حجاز داشت و از طریق ارتباط‌گرفتن با برخی از شخصیت‌های سلفی آنجا با اندیشه ابن‌تیمیه حرانی آشنا شد و آرا و اندیشه‌های او را به هند برد. در مدرسه شاه‌ولی‌الله دهلوی از تفکرات ابن‌تیمیه بهره بردند و بعد از او هم مدرسه فکری شاه‌ولی‌الله دهلوی را فرزندان و شاگردانش با این منهج اداره کردند تا اینکه در قرن سیزدهم هجری این اندیشه تا جایی رشد کرد که تقلید از ائمه اربعه را کنار گذاشتند و عملاً خود را غیرمقلّد و سلفی معرفی کردند. از طرف دیگر در این قرن شاهدیم که جریان سلفی زیدی از طریق صدیق حسن‌خان وارد شبه‌قاره شد و به گسترش آن در شبه‌قاره هند انجامید.

سراج منیر شماره 20: * سرمقاله: جنایت های آل سعود * ابن تیمیه، وهابیت و عربستان سعودی / در مصاحبه با دکتر علی الشعیبی * منهج و روش شناسی وهابیت در تکفیر مسلمانان / رحیم صبور * سیر تاریخ اندیشه سلفی گری در شبه قاره هند از قرن دوازده تا سیزده هجری / علی ملاموسی میبدی * بررسی مسئله سماع موتی از دیدگاه دیوبندیه / مصطفی غفوری * ارزیابی دیدگاه ابن تیمیه در بحث حسن و قبح / سید ابوالفضل حسینی پور * منهج ابن عثیمین در مواجهه با آیات فضایل اهل بیت علیهم السلام / علی اصغر کمالی * وهابیت، سلفیت و اسلام گرایی، دشمن کیست؟ / احمد مصلی با ترجمه: مصطفی ورتابی کاشانیان * سلسله گزارش هایی از آثار اهل سنت در نقد افکار وهابیت (15) * گزارشی از کتاب الشهاب الثاقب علی المسترق الکاذب / علی ملاموسی میبدی * گزارش مقاله: رافضه از ابن سبا تا دجال / مصطفی غفوری - مصطفی ورتابی کاشانیان

حسن و قبح عقلی از موضوعات بحث‌برانگیز در محافل علمی مسلمانان بوده است. معتزله حسن و قبح را عقلی و اشاعره آن را شرعی می‌دانسته‌اند. ابن‌تیمیه، متفکر اصلی سلفیت، کوشیده است هر دو مکتب را نقد، و دیدگاه جدیدی عرضه کند. وی حسن و قبح را عقلی دانسته، اما تأکید کرده است که روش معتزله را در این بحث قبول ندارد، چراکه منجر به تشبیه خدا به بندگان می‌شود. از طرف دیگر، ضمن رد حسن و قبح شرعی، آن را مخالف عقل و نقل می‌داند. هرچند ابن‌تیمیه حسن و قبح را عقلی می‌داند ولی برخی لوازم آن، مانند ذاتی‌بودنش، را نمی‌پذیرد. در مجموع، برخی از دیدگاه‌های ابن‌تیمیه قوت‌هایی دارد و برخی از آنها هم ضعف‌های جدی دارد که در این مقاله بررسی شده است.