جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

معروف و منکر از جمله اموری است که همواره مورد توجه شریعت قرار داشته و بر هیچ اندیشمندی جایگاه و نقش کلیدی آن ، به منظور تحقق احکام و فرامین الهی پنهان و پوشیده نمی باشد.در این میان ، آنچه بیش از پیش مورد توجه محققین و اهل قلم قرار گرفته است ، نگاه سنتی به مسئله امر به معروف و نهی از منکر و ذکر مصادیق مختلف و بررسی آثار و پیامدهای اجتماعی آن بوده است.و اما آنچه مغفولٌ عنه واقع شده ، تأویل معروف و منکر و به عبارت دیگر مصداق اتّم و اکمل و به دیگر سخن تأویل اعظم این دو پدیده می باشد.بدین منظور ، این مقاله در صدد بررسی معروف و منکر از منظر تأویل خواهد بود.نگارنده بر این باور است که محقق گشتن معروف- با تعریف و تأویلی که از آن ارائه می شود- خود زمینه ساز بروز و ظهور تمام مصادیق معروف خواهد بود.و در مقابل ،‌انکار چنین معروفی ،‌ به انکار دیگر معروفها و امر به تمام منکرها خواهد انجامید.بدین منظور ابتداء بحثی کوتاه درباره تأویل و رسوخ در علم خواهیم داشت و به دنبال آن به بررسی انواع تأویل به روایت «نعمانی» و به نقل از امیر مؤمنان (ع) همت خواهیم گمارد.و پس از آن بخشی از این انواع تأویل را که مرتبط با موضوع مورد بحث می باشد ، مورد توجه و امعان نظر قرار خواهیم داد.

حکمت از نظر آموزه هاي وحياني، نوعي علم و آگاهي به حقايق است؛ از اين رو ميان علم و حکمت پيوندي عميق در معنا وجود دارد که دين در معرفي آن کوشيده است، تا انسان، طبق نقشه ارائه شده، با دوري از گناه و انقطاع از مخلوقات خدا به رويت قلبي او قبل ازقيامت نائل آيد. اين مقاله، با ارائه تعريفي از «رويت قلبي» که از آن نظريه تجسيم برنيايد، سعي در نشان دادن امکان دستيابي به حکمت براي همه انسان ها در طول زندگي دارد؛ نتيجه رويت قلبي، معرفت خداست که سرآمد علوم است.

در برخي از آيات قرآن از تسبيح خداوند همراه با حمد ياد گرديده به اين مفهوم که هر گاه آفريدگان، خداوند را از اين منظر که داراي صفات کمال و جمال و مبدا خير است ستايش کنند حمد او را به جاي آورده و هر گاه ذات حق را از تمام عيب ها و نقص ها منزه داشته او را تسبيح گفته اند و از آنجا که هيچ موجودي قادر به دريافت کنه صفات خداوندي نيست لذا شايسته است حمد خود را با تسبيح وي قرين سازد.در اين مقاله ابتدا دو واژه تسبيح و حمد مفهوم شناسي گرديده سپس در پاسخ به اين پرسش که چرا خداوند در مقام نزاهت ذات خويش تسبيح را به حمد قرين ساخته و آيا مجموعه آفرينش نيز تسبيح گوي ذات باري است و آيا اين تسبيح به زبان حال است يا قال؛ انديشه تفسيري مفسران قرآن ارزيابي و در پايان تصريح گرديده که تسبيح موجودات در جهان هستي مبتني بر زبان قال است.

اصل نبوت از جمله مهم ترين رويکردهاي مشترک در متون مقدس مي باشد که اين امر در قرآن کريم و اناجيل اربعه مورد تاکيد قرار گرفته است. در اين ميان مباني نبوت و منشور تعاليم و دعوت حضرت عيسي (ع) به عنوان يکي از پيامبران اولواالعزم به تفصيل مورد اهتمام آيات قرآن کريم و اناجيل چهارگانه قرار گرفته که به سهم خود مي تواند گامي اساسي در مساله تقريب و تقويت آموزه هاي مشترک دين اسلام و مسيحيت تلقي شود. در اين مقاله سعي شده تا از يکسو مباني نبوت عيسي مسيح (ع) در آموزهاي اناجيل اربعه و آيات قرآن کريم مورد بررسي، تحليل و مقارنه قرار گيرد و از سوي ديگر اصول مشترک حاکم بر منشور دعوت و تعاليم اين پيامبر بزرگ الهي نظير: ايمان به خدا، بشارت ملکوت، تکميل و تصديق تورات و تعليم و تبيين کتاب آسماني و رفع اختلاف در برخي از دستورات شريعت تبيين گردد و در پايان دو اصل مهم «نجات بخشي» و «فدا شدن» عيسي مسيح (ع) که در آموزه هاي صريح اناجيل چهارگانه بدانها پرداخته شده با آيات قرآن کريم مقارنه و مورد ارزيابي قرار گيرد.

يکي از مباحثي که در قرآن کريم و روايات ائمه (ع) بدان پرداخته شده است، مبحث شايعه و انتشار خبرهاي دروغين است.شايعه، خبري دروغين است که به راحتي در جامعه جريان مي يابد و باعث تبيين واقعيت به صورتي دگرگون مي شود و بيشتر درباره برجستگان و خواص جامعه صورت مي گيرد. همچنين از شايعه در جنگ نرم و جنگ هاي رواني بسيار استفاده مي شود. دو اصل اهميت و ابهام، محورهاي اصلي پديد آمدن شايعه اند. به عبارت ديگر اصولا شايعه نسبت به اموري صورت مي گيرد که از حساسيت بالايي براي مخاطب برخوردار باشد و همين حساسيت و ابهام، زمينه گسترش آن را فراهم مي آورد. شايعه داراي انواع گوناگون است از جمله: 1- شايعات عليه شخصيت رسول خدا (ص) با عناوين الف: شايعه شاعر، مجنون، ساحر، مسحور و دروغ گو ب) شايعه خيانت ج) شايعه بي عدالتي د) شايعه سادگي و زودباوري پيامبر (ص) است. 2- شايعات عليه خانواده پيامبر (ص) (ناموسي و اخلاقي) که در داستان افک مطرح است 3- شايعات مرتبط با اصول امنيتي جامعه (شايعات نظامي، اجتماعي، سياسي) که اغلب توسط افراد ساده لوح و ضعيف الايمان، تحت تاثير سخنان منافقان منتشر مي شد که بيشتر حاوي اخبار مربوط به جنگ هاست که از جمله آن ها شايعات در جنگ احد (شايعه شهادت پيامبر (ص))،جنگ تبوک (شايعه شکست سپاه اسلام) و جنگ احزاب را مي توان ذکر کرد.از منظر اسلام، حفظ سلامت اجتماع، براي حفظ سلامت فرد، اهميت فراوان دارد، لذا به شدت با شايعه پردازان مقابله شده است. و خداوند در قرآن کريم، آن را گناهي بزرگ برشمرده و براي شايعه سازي و شايعه پراکني، مجازاتي در دنيا و آخرت در نظر گرفته است.

معروف و منکر از جمله اموري است که همواره مورد توجه شريعت قرار داشته و بر هيچ انديشمندي جايگاه و نقش کليدي آن، به منظور تحقق احکام و فرامين الهي پنهان و پوشيده نمي باشد. در اين ميان، آنچه بيش از پيش مورد توجه محققين و اهل قلم قرار گرفته است، نگاه سنتي به مساله امر به معروف و نهي از منکر و ذکر مصاديق مختلف و بررسي آثار و پيامدهاي اجتماعي آن بوده است. و اما آنچه مغفول عنه واقع شده، تاويل معروف و منکر و به عبارت ديگر مصداق اتم و اکمل و به ديگر سخن تاويل اعظم اين دو پديده مي باشد. بدين منظور، اين مقاله در صدد بررسي معروف و منکر از منظر تاويل خواهد بود. نگارنده بر اين باور است که محقق گشتن معروف - با تعريف و تاويلي که از آن ارائه مي شود - خود زمينه ساز بروز و ظهور تمام مصاديق معروف خواهد بود. و در مقابل، انکار چنين معروفي، به انکار ديگر معروف ها و امر به تمام منکرها خواهد انجاميد. بدين منظور ابتدا بحثي کوتاه درباره تاويل و رسوخ در علم خواهيم داشت و به دنبال آن به بررسي انواع تاويل به روايت «نعماني» و به نقل از امير مومنان (ع) همت خواهيم گمارد. و پس از آن بخشي از اين انواع تاويل را که مرتبط با موضوع مورد بحث مي باشد، مورد توجه و امعان نظر قرار خواهيم داد.

نظام آموزش اسلامي در مغرب عمدتا بر پايه حفظ و آموزش رسم الخط قرآن مبتني بود و به علوم عقلي و استدلالي کمتر توجه مي شد. از جمله علومي که در اين ساختار آموزشي توانست تکاملي بايسته يابد، علم قرائت بود؛ اين علم اگرچه به دليل فعاليت علماي افريقيه و اندلس، نتوانست در سده هاي اوليه اسلامي در مغرب مجالي شايسته يابد، اما در سده هشتم به دليل مهاجرت علماي اندلس به مغرب از يک سو و اهتمام سلاطين مريني از سوي ديگر چنان با اقبالي روزافزون مواجه شد، که مي توان بر آن نام مکتب قرائت مغرب دور اطلاق کرد. اين مکتب در مراحل مختلف شکل گيري، شکوفايي، بلوغ و انحطاط آن دانشوران نامبرداري چون ابن القصاب، خراز، قرطبي، ابن بري، ابوعبدالله قيسي و ابووکيل مصمودي را که هر يک موجد آثار ارزشمندي در علم قرائت بودند، در دامن خود پرورد. آن ها روي هم رفته دو شيوه مهم در قرائت داشتند؛ در هر دو شيوه تمرکز صرف بر قرائت نافع بود؛ اما در شيوه اول همچون ابوعمر داني تنها به روايت ورش و قالون بسنده مي کردند و در شيوه دوم که اغلب مربوط به دوران شکوفايي و بلوغ قرائت در مغرب است، روايات نافع را به ده روايت گسترش دادند.