جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده ماشینی : این جلد حوزه بسیار مهم اما کمتر شناخته شده ای از معنویت اسلامی را آشکار می کند. ویراستار جان رنارد در اینجا مجموعه‌ای از متون را گردآوری کرده است که اکثر آنها برای اولین بار در اینجا ترجمه شده‌اند که از کتاب‌های راهنمای بزرگ صوفیانه معنویت استخراج شده‌اند، با موضوع نقش پیچیده و چند وجهی دانش در رابطه با زندگی معنوی. او گزیده‌هایی درباره دانش از آثار نه معلم بزرگ مسلمان ارائه می‌کند که بیشتر آنها از عربی ترجمه شده‌اند، اما متون مهمی از نسخه‌های اصلی فارسی را نیز شامل می‌شود. مقدمه بررسی توسعه شیوه‌های شناخت صوفیانه در قرن سیزدهم را در زمینه وسیع‌تر آن‌ها ارائه می‌کند، و سپس بر کتابچه‌ها یا خلاصه‌های معنویت صوفیانه که در اینجا به آن پرداخته می‌شود، تمرکز می‌کند. یادداشت‌های تاریخی، شناسایی مختصری از بسیاری از منابع و شخصیت‌هایی که در سرتاسر رساله‌ها ذکر شده‌اند، ارائه می‌کنند.

با شروع دوره اسکولاستیک و خارج شدن آموزش متون دینی از دیر‌ها و وارد شدن آن‌ها به کلاس‌های درسی، لازم بود تغییراتی نیز در نظام آموزشی پدید آید؛ ازجمله این تغییرات اضافه ‌شدن مطالعه متون معتبر به مطالعات رهبانی بود. بدین منظور لازم بود تا الهیدانان متونی معتبر و با اهداف و معیارهای آموزشی فراهم آورند. summa یا خلاصه‌های نظام‌مند، یکی از گونه‌های نوشتاری بود که به چنین نیازی پاسخ می‌داد. در این آثار، آرا و نظرات آبای کلیسا در موضوع یا موضوعاتی خاص، در قالبی نظام‌مند بیان و سپس شرح می‌شد. به‌طور نمونه می‌توان به کتاب جمل نوشته پی‌تر لومبارد اشاره کرد که در الهیات قرون وسطا از جایگاه برجسته‌ای برخوردار بود. این اثر را می‌توان تألیفی انتقادی دانست از نقل قول‌هایی که بیشتر از آگوستین نقل شده‌ بود و الهیادانان قرون وسطی موظف بودند آن‌ها را نقد و بررسی کنند. وجه مهم این کتاب‌ها این بود که متناسب با اهدافی کاملاً آموزشی شکل گرفته بودند. اثر دیگری که آن نیز چنین هدف و رویکردی داشت مجموعه‌ای بود با عنوان مسائل جدلی که توماس آکویناس به رشته تحریر درآورد. توماس درباره این اثر می‌گوید: «هدف من از نوشتن این کتاب این نیست که به اشکالات الهیاتی پاسخ دهم بلکه هدفم بیشتر این است که مخاطبانی را که برای فهم بهتر آموزه‌ها تلاش می‌کنند به حقیقت رهنمون شوم». مهم‌ترین summa در قرون وسطی به قلم توماس آکویناس نوشته شد. اهمیت و شهرت این کتاب به‌حدی است که وقتی واژه summa بدون پسوند استفاده می‌شود معمولاً منظور از آن‌‌ همان کتاب آکویناس، یعنی اثر ارزشمند Summa theologiae است. عنوان این کتاب در فارسی معمولاً به جامع الهیات ترجمه می‌شود. شاید وجه تسمیه این نام آن باشد که یک دوره کامل الهیات مسیحی را به‌طور خلاصه و مختصر بیان کرده است. توماس آکویناس در فاصله سال‌های۱۲۶۵-۱۲۷۴، یعنی از چهل سالگی تا پایان عمر، کتاب ارزشمند جامع الهیات را نوشت. این کتاب مهم‌ترین و برجسته‌ترین اثر آکویناس نیز به‌حساب می‌آید. هرچند توماس موفق نشد این اثر را کامل کند ولی باز هم جامع الهیات، اثری کلاسیک در تاریخ فلسفه و در زمره تأثیرگذار‌ترین آثار در فرهنگ مغرب‌زمین به ‌شمار می‌آید. این اثر آکویناس هم از حیث جامعیّت و هم از حیث نظام‌مند بودن کم نظیر است. خود توماس می‌گوید هدفش از نوشتن جامع الهیات این بوده که به بخشی از نیازهای الهیاتی جامعه مسیحی پاسخ دهد نه این‌که بخواهد اثری هنری خلق کند. آکویناس کتاب جامع الهیات را نوشت تا برای نوآموزان در عرصه الهیات مسیحی کتابی راهنما و برای جامعه کاتولیک اثری خلاصه در زمینه آموزه‌های الهیاتی فراهم آورد. او معتقد بود یک متخصص در آموزه‌های کلیسایی، وظیفه‌اش این نیست که فقط به افراد خبره آموزش دهد؛ او باید مراعات حال نوآموزان را هم بکند. آکویناس برای تأیید این سخن، به عبارت پولس در رساله اول قرنتیان استناد می‌کند: «شما را شیر دادم نه خوراک سخت؛ [که] هنوز تاب آن را نداشتید». آکویناس در اولین مسئله کتاب با موضوع ماهیّت و محتوای آموزه‌های الهیاتی مسیحی می‌گوید: «هدف ما در این اثر بیان آموزه‌های مسیحی به زبانی است که مناسب حال نوآموزان باشد.» هانس کونگ الهیدان معاصر مسیحی می‌گوید معمولاً مبتدیان را مخاطب کتاب جامع الهیات معرفی می‌کنند؛ اما به‌نظر می‌رسد این نوعی مبالغه متعارف در بیان توانایی‌های دانشجویان است. کونگ کتاب جامع الهیات را این‌گونه معرفی می‌کند: «جامع الهیات کتابی راهنما، همراه با هدفی کاملاً علمی و آموزشی در درون کلیسا است که هدف آن بررسی نظام‌مند کل آموزه مقدس است. در اینجا به‌رغم تمام براهین عقلی آن، اصولاً پیام کتاب مقدس و در نتیجه ایمان مسیحی همواره مفروض گرفته شده است.» آکویناس در کتاب جامع الهیات فقط آرای مسیحیان را بیان نکرده است، او‌ گاه به فراخور بحث به دیدگاه‌های یهودیان و مسلمان نیز اشاره می‌کند. این کتاب به‌لحاظ ساختار تا حدودی شبیه کتاب دیگری است که آکویناس اندکی قبل آن را نگاشته بود، یعنی کتاب جامع علیه منکران؛ اما این کتاب‌ها اهداف متفاوتی را دنبال می‌کردند. کتاب جامع الهیات چنان که گفتیم به هدف آموزش یک دوره الهیات مسیحی برای نوآموزان مسیحی نوشته شده و کتاب جامع علیه منکران در پی ارائه براهینی برای دفاع از ایمان مسیحی در مقابل کسانی است که به آن باور ندارند.

ماجد فخری در این کتاب، تکامل و برهم‌کنش فلسفه ، الهیات و عرفان در بستر اسلام را از زمان ورود فلسفه به جهان اسلام در قرن هشتم میلادی تا دوران معاصر بررسی می‌کند. فخری هم‌چنین با پررنگ کردن برخی افراد، اشخاص و مفاهیم و نوشته‌ها ، تعارضات و مناقشات بین گروه‌های هوادار فلسفه و مخالف فلسفه را (که ویژگی رشد فلسفه اسلامی همبسته ان است) مطالعه می‌کند. این کتاب هم‌چنین ترجمه متون دورات باستان و عبور آن‌ها به سرزمین اسلام ، رشد نظام‌مندانه فلسفه در اسلام هم‌چنین الهیات ، عرفان و رشد صوفی‌گری ، برهم‌کنش اسلام با فلسفه و الهیان غرب و روندهای اندیشه در دورن معاصر را به طور کلی مورد بحث قرار می‌دهد. ▪️درباره نویسنده : ماجد فخری (97 ساله) استاد بازنشسته و ممتاز دانشگاه آمریکایی بیروت ، و هم‌چنین استادیار دانشگاه جرج تاون بوده است. تاریخ فلسفه در اسلام چاپ دانشگاه کلمبیا در آمریکا ، ویراست انگلیسی جدیدی از قرآن، "فارابی بنیانگذار نوافلاطونی‌گری اسلامی" و "زندگی، آثار و تاثیرات ابن‌رشد" از جمله آثار اوست