جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«مجموع السيد حميدان» مجموعه ‏ايست كه در آن آثار به جاى مانده از سيد حميدان بن يحيى القاسمى گردآورى شده است. اين آثار عبارتند از: 1- تنبيه الغافلين على مغالط المتوهمين: اين كتاب داراى پنج فصل است كه در فصل اول آن نسبت به فريب خوردن دانش ‏پژوه با ظاهر سخنان فريبنده هشدار داده مى‏ شود. در فصل دوم درباره عقل و نفس و ديدگاه ‏هاى مختلف در اين‏ باره سخن به ميان مى‏ آيد. در فصل سوم به توضيح معناى علم و انواع آن و نيز روش هاى علم و... پرداخته مى‏ شود. در فصل چهارم از عالم و ماهيت و اصل و انواع آن سخن به ميان آمده و در فصل پنجم معناى اسلام و ايمان و نيز صفات خداوند متعال بيان مى‏ گردد. 2- التصريح بالمذهب الصحيح: اين كتاب نيز داراى پنج بخش است: در بخش اول نويسنده به بيان برخى مقدمات مى ‏پردازد كه در آنها ابتلاء انسان به برخى امور در كسب علوم دينى يادآورى شده است. در بخش دوم از مسائل امامت سخن به ميان آمده است. در بخش سوم درباره صانع و صفات ذاتى و فعلى او سخن گفته شده است. در بخش چهارم از عالم و صفات ذوات آن و نيز كيفيت فناء و نابودى آن سخن به ميان آمده در بخش پنجم به نقد و بررسى برخى از اصول معتزله پرداخته شده است. 3- المسائل الباحثة عن معاني الأقوال الحادثة: كتابى است مشتمل بر بيست مسأله كه در آن‏ها نويسنده به نقد ديدگاه معتزله پرداخته و مذهب اهل بيت عليهم السلام را درباره آن مسائل يادآور مى‏ شود. 4- المنتزع الاول من اقوال الائمة: كتابى است كه به موضوع مهم امامت اختصاص يافته‏ و نويسنده در آن به بيان اقوال ائمه زيديه در تصريح بر امامت على عليه السلام و انحصار امامت پس از پيامبر (ص) در آن حضرت و نيز صفات امام و... پرداخته است. 5- المنتزع الثاني من اقوال الأئمة (ع): مشتمل بر گزيده‏ اى از سخنان ائمه زيديه درباره ذات خداوند و نيز صفات و احكام او مى ‏باشد. 6- تذكرة تشتمل على أربع مسائل من كلامه (ره) 7- الفصل السابع من سبعة فصول من كتاب التطريف، كه در آن نويسنده به رد ديدگاه ‏هاى گروه مطرفيه از زيديه به وسيله دلايل عقلى و نقلى و نيز اجماع مى‏ پردازد. 8- تنبيه اولى الالباب على تنزيه ورثة الكتاب، مشتمل بر شش فصل است. در فصل اول برخى از اصول فقهى و احكام آنها كه در كتاب و سنت بيان شده، يادآورى مى‏ شود. در فصل دوم به بيان اصولى كه مخالفان ائمه بدانها احتجاج كرده ‏اند پرداخته مى‏ شود. فصل سوم به بيان برخى اختلاف حالات ائمه زيديه اختصاص يافته است. در فصل چهارم نمونه ‏هايى از موارد اختلاف فيما بين ائمه زيديه بيان و موارد صحيح از ناصحيح مشخص گرديده است. در فصل پنجم ويژگى‏ هاى مورد اجماع درباره كسى كه مى‏ تواند اجتهاد كند بيان شده و در فصل ششم به بيان فرق ميان شيعى و متشيع پرداخته شده است. 9- بيان الاشكال فيما حكى عن المهدى (ع) من الاقوال‏ 10- حكاية الاقوال العاصمة من الاعتزال مما انتزع و جمع من كتب الامام المنصور باللّه. 11- جواب المسائل الشتوية و الشبه الحشوية. در اين كتاب سيد حميدان به برخى سؤالات و ايراداتى كه يكى از فقيهان معاصر وى بر برخى از ديدگاه ‏هاى زيديه گرفته پاسخ مى ‏گويد. 12- خبر خولة الحنفية 13- سؤال و جواب من كلامه (ره). در پايان اين مجموعه برخى قصائد سيد حميدان نيز درج گرديده است.

اين اثر از سوی یک عالم معتزلی قرن هفتم نگارش یافته و درصدد داورى ميان ديدگاه‌هاى معتزله (بصرى و بغدادى) است و در ضمن توجهى ويژه به نقد ديدگاه‌هاى ابو هاشم جبائى (از معتزليان بصره) دارد. همچنین مولف به بيان ديدگاه خود در مقابل ديدگاه مخالفين دربارۀ شانزده مسأله عقيدتى از قبیل: باب في حدوث الاجسام، باب في اثبات الصانع، باب في أن المعدوم هل هو الذات؟، باب في انه تعالى موجود على طريقتهم، باب في اثبات صفة العالم، باب في اثبات صفة القادر، باب في اثبات صفة الحى، باب في اثبات صفة المدرك، باب في اثبات صفة المريد، باب في انه موصوف بصفة زائدةعلى الاجمال، باب في تحدد كونه عالما، باب في أن ما لا دليل عليه يجب نفيه، باب في الكرامات، باب في الفناء، باب في الاعادة پرداخته است.

حکومت خوارزمشاهیان (491- 618 ق) از جمله دولت های ترک تبار بود که در دوران ضعف و تجزیه حکومت سلاجقه، در خوارزم شکل گرفت. این سلسله، نظر به اتخاذ سیاست حمایت از معتزله وشیعه، فرصت تاریخی و بستر مناسبی برای مکتب اعتزال و علویان در خوارزم خاصه برای نفوذ آنان در ساختار قدرت و مناصب اداری و تشکیلات دیوانی فراهم کرد. در این مقاله کوشش شده، مقاصد سیاسی دولت خوارزم شاهیان بازبینی شود تا بر مبنای آن نقش سلاطین خوارزمشاهی در ایجاد زمینه های لازم برای رشد جریان های فکری و عنایت ویژه آنان به عقاید معتزله و حمایت از علویان و شیعیان در برابر عباسیان در این سامان شناسایی شود.