جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این نوشته به منظور بررسی هنر و زیبایی در منابع اسلامی تهیه شده است و شامل یک مقدمه و سه بخش است که در مقدمه به توضیحاتی پیرامون مفهوم هنر و تعاریف ارائه شده از هنر می پردازد در بخش اول دیدگاه های مختلفی که در مورد هنر مطرح است و عمده آن سه دیدگاه بازنمایی، فرانمایی و فرم است، را بررسی می کند و اشاره به دیدگاه چهارم که همان نگرش اسلامی است نیز دارد.در بخش دوم، آرا و نظرات تعدادی از فلاسفه و متفکران حوزه تمدن غرب پیرامون هنر و زیبایی در چهار فصل مورد بحث قرار می گیرد. از جمله : باستان، عصر روشنگری، قرن بیستم و در آخر متفکران مسلمان که در حوزه تمدن غرب قرار دارند و به بحث هنر توجه کرده اند.در بخش سوم، نظرات و فلاسفه و متفکران مسلمان بررسی شده و تلاش شده هدف هنر و مسیری که هنر باید طی کند ا، روشن نماید.و نهایتا نتیجه حاصل از کل بحث این است که هنر اسلامی باید تلاش کند تا انسان را به کمال برساند و طریقی شود برای مخاطبان به سوی هدایت و راهنمایی باشد برای تقرب بیشتر هنرمند و مخاطبان آن به خدای تبارک و تعالی/

یافتن پاسخی برای چیستی غایت (ما الیه الفعل و ما لاجله الفعل) عالم و بویژه انسان برای شخص، اهمیت دارد و از آن مهمتر یافتن (تعیین) هدف و خواسته نهایی ثمربخش و پایدار برای زندگی است؛ چرا که یک انسان در این زمینه احساس خلأ و کمبود می نماید و سرنوشتش وابسته به آن است. معرفت و میزان قانع شدن و انگیزه بخشی نسبت به چنین پاسخی مراتب دارد. حکما نیز کم و بیش به این مهم پرداخته اند. به نظر می رسد که با توجه به منابع معرفتی حکمت متعالیه (عرفان، قرآن و برهان) بتوان پاسخ مناسب و قانع کننده را یافت، اما برای قانع سازی و پرنمودن خلأ، به کاوش زیاد و ژرفی در منابع معرفتی نیازمندیم؛ لازمه کاوش بیشتر، در دسترس بودن و کاربردی بودن آن منابع است؛ لذا فطرت الهی انسان را جایگزین عرفان نموده و از احادیث معصومین علیهم السلام برای تبیین و تفسیر قرآن بهره بردیم. با بهره گیری از آن منابع و مبانی فلسفی صدرا همچون اصالت وجود، تشکیک در وجود، امکان فقری، حرکت جوهری و نحوه فاعلیت الاهی بدین نتیجه رسیدیم که جهان غایتمند بوده و خدای تعالی هم مبدأ المبادی است و هم غایت الغایات و غایت بالذات انسان خداست و شخص باید بدست آوری معرفت خدا را به عنوان هدف و خواسته، نهایی در زندگی برگزیند. لازمه کاوش عمیق، بررسی دقیق و موشکافی داده های بدست آمده از این منابع معرفتی می باشد، این نوع بررسی دقیق را در بستر «چگونگی هماهنگی آن منابع» محقق ساختیم، هماهنگی را به مؤلفه های سازگاری، همسویی، روشنگری، رهنمایی و غیات انسان، رهنمایی به هدف (آنچه باید به عنوان هدف نهایی زندگی برگزینیم)، همورزی عاریتی و همورزی تلفیقی تجزیه نموده و مصادیق این مؤلفه ها را داده های بدست آمده یافتیم و اطلاعات جالب و مفیدی را بدست آوردیم.

کتابنامه // امامت مفهومی است که در اسلام از جایگاه ویژه ای بخوردار است و در مکتب تشیع، محوریت این مذهب را به عهده دارد به صورتی که این مذهب با مذاهب دیگر اسلامی در شئونی است که برای امام قائل است. خاتمیت به عنوان یکی از آموزه های مسلم اسلام ک مورد قبول قاطع تمام مسلمانا می باشد ارتباط تنگاتنگی با مفهوم امامت دارد با توجه به متون اسلامی و اهداف دین جاودانی اسلام خاتمیت به معنی ختم نبوت و قطع و وحی تشریعی است و نمی تواند به معنی قطع ارتباط با عالم بالا و واگذاری انسان به عقل خود باشد به عبارتی آنچه پایان یافته است معارف و نیازمندی بشر به هدایت تشریعی نیست بلکه نیازمندی شریعت به تجدید پایان یافته است. معارف و احکام اسلامی به گونه ای تشریع شده است که توانایی پاسخگویی به نیازهای هدایتی و وحیانی بشر را در همه امور زندگی اش دارد، بنابراین بشر عصر جدید نیز مانند بشر عهد قدیم برای رسیدن به سعادت اخروی و دنیوی علاوه بر بهره مندی از معرفت های حسی و تجربی و عقلی به معرفت های وحیانی نیازمند است. در مقابل این تفسیر رسمی و عومی از خاتمیت، تفسیر دیگری مطرح است که معتقد است بشر امروزی بدلیل رشد علمی و عقلی، خود توانایی تشخیص و تعیین راه درست زندگی را دارد و نیازی به رهنمودهای وحیانی نیست. اساسا دلیل خاتمیت نیز همین امر می باشد اقبال لاهوری و دکتر سروش از جمله این افراد می باشند. این گونه برداشتهای از خاتمیت به دلیل ارائه تفاسیر خاصی است که از وحی اسلامی می شود که ریشه این تفاسیر نیز به نشناختن ویژگی های وحی اسلامی یا نادیده گرفتن آن ا بر می گردد. از نظر این تلقی جدید از خاتمیت، ضرورتی برای وجود امامانی بعد از پیامبر نیست و اعتقاد به امامی با خصوصیات الاهی ناقض خاتمیت است. همان طور که گفته شد اساس این تفکر به تفسیری که از وحی دارد بر می گردد. با شناخت وحی اسلامی با توجه به کتاب و سنت باطل بودن این تلقی واضح است، درست است که اسلام دین خاتم و پیامبر اسلام، پیامبر خاتم است اما با اندک تاملی در وحی اسلامی و سیره پیامبر گرامی اسلام مشخص می شود اصل امامت برای تحقق مفهوم خاتمیت امری لازم و ضروری است. زیرا اسلام برای جاودانه بودن لاید احکام و معارفش بصورت کامل در اختیار مردم قرار گیرد و این اکمال تنها از طریق ائمه معصومین امکان پذیر است. بنابراین امامت نتنها با خاتمیت ناسازگار نیست بلکه بدون وجود اصل امامت، خاتمیت ادعای نامفهوم از جانب دین اسلام خواهد بود. با تکیه بر این مساله خصوصیات ویژه ای برا یشخص امام ثابت می گردد به این صورت که جانشینان پیامبر خاتم باید دارای صفات الاهی مانند عصمت و ارتباط با عالم غیب باشند تا به خوبی بتوانند از عهده تبیین دین و اداره امور مسلمین برآیند و به خاتمیت دین اسلام جامعه عمل بپوشانند.

بخش اوّل رساله به این موضوع پرداخته است:علّت غایی فعل باری تعالی، یکی از بحث های مهم و بسیار پیچیده در فلسفه اسلامی است. با توجّه به این که پرسش از هدف و علّت غایی، در صورتی قابل طرح است که فعل، ارادی باشد، پیش از بررسی علّت غایی فعل حق تعالی، باید از چگونگی صفت اراده در واجب تعالی بحث شود. می توان گفت پیشتر فیلسوفان مسلمان، اراده را یکی از صفات حق تعالی می دانند; گرچه درباره چگونگی آن یعنی آیا صفت فعل است یا صفت ذات و در هر دو صورت، معنای واقعی آن چیست، اختلاف نظر دارند.در بخش دوم آمده است:حال که فعل الهی را ارادی دانستیم می توان درباره علّت غایی فعل او بحث کرد. درباره علّت غایی فعل باری تعالی، نظریه های متعدّدی در فلسفه اسلامی طرح شده است. تمام نظریه های ارائه شده، به دو دسته اصلی تقسیم می شود: 1. انکار علّت غایی در افعال حق تعالی; 2. قبول علّت غایی در افعال حضرت باری. نتیجه این می شود:مسأله انکار علّت غایی در فعل واجب تعالی که از سوی برخی فیلسوفان مطرح شده است، مانند انکار اراده در ذات حقّ است; یعنی می توان گفت: به سبب تصویری که از علّت غایی در ذهن داشته اند (امری زاید بر ذات فاعل که وی با رسیدن به آن، به کمالی که فاقد آن بوده است، دست می یابد) آن را از واجب تعالی نفی کرده اند. فیلسوفانی که علّت غایی در ذات باری را پذیرفته اند، آن را عین ذات واجب تعالی یا یکی از صفات ذات دانسته اند. ایشان به طور معمول، علّت غایی حق تعالی را به صفت علم یا حبّ الهی که عین ذات او است، ارجاع می دهند.نظریه سومی در حوزه فلسفه اسلامی طرح شده و حاصل آن، این است که دو نظریه پیشین، هیچ تعارضی با یک دیگر ندارند; بلکه مقصود از انکار علّت غایی در افعال باری تعالی، انکار علّت غایی زاید بر ذات، و مقصود از پذیرش آن، علّت غایی عین ذات است. گرچه این نظریه (انکار علّت غایی زاید بر ذات و پذیرش علّت غایی عین ذات) فی حدّ نفسه صحیح است، درستی چنین نسبتی به منکران علّت غایی فعل باری، مورد تردید است.درباره علّت غایی فعل الهی، نظریه های دیگری که در این تحقیق، با عنوان نظریه های غیرفلسفی معرّفی می شوند، ارائه شده; مانند این که علّت غایی آفرینش، مصلحت آفریده شدگان، عبادت، شناخت خدا و... است. مشکل اصلی این گونه دیدگاه ها این است که همه آن ها اموری زاید بر ذات الهی را علّت غایی او معرّفی می کنند; در حالی که داشتن علّیت غایی زاید بر ذات، به فاعل ناقص اختصاص دارد; ولی در عین حال، همه آن ها را به صورت علل غایی بالتّبع می توان پذیرفت. به عبارت روشن تر، علم یا حبّ الهی به ذات خود که عین ذات است، منشأ اصلی آفرینش به شمار می رود و به آن علّت غایی ذاتی یا بالذّات گوییم; ولی همین علم یا حبّ الهی، به تبع ذات، به آثار وی نیز تعلّق می یابد که آن را علّت غایی تبعی یا بالتّبع می نامیم.

بررسی ماهیت، اقسام، ویژگی ها و کیفیت نزول وحی در ادیان ابراهیمی و بیان اشتراکات و اختلافات آنها می باشد. در این تحقیق ماهیت و اقسام وحی در دین اسلام، یهودیت و مسیحیت به صورت جداگانه مطرح شده و سپس ویژگی های وحی در این سه دین با یکدیگر مقایسه گردیده است. نگارنده به وحی زبانی، وحی نوشتاری، وحی شفاهی (غیر نوشتاری) الهام و سایر معانی وحی اشاره کرده و با نگاهی تطبیقی سعی در ریشه یابی اختلاف نظرها و اشتراک نظرهای اندیشمندان مسلمان، مسیحی و یهودی در این زمینه دارد. چگونگی دریافت وحی توسط شخص پیامبر(ص) معرفی تلمود به عنوان وحی شفاهی، بررسی جایگاه حضرت عیسی و وحی بودن آن حضرت و بررسی کیفیت نزول وحی توسط فرشتگان از دیگر مباحث این رساله است.

حقیقت جویی و کمال خواهی از ویژگی های انسان است. یکی از پرسشهای انسان جستجوگر این است: هدف از خلقت هستی چیست؟ مطالعه و تحقیق در این زمینه انسان را با حقایق هستی آشنا کرده و پی به عظمت خدا برده و به سوی اهداف آفرینش که تکامل انسان است گام بر می دارد. و نیز موانع وصول به قرب الهی و تکامل را می شناسد. از جائی که قرآن یک مجموعه کامل از معارف در همه زمینه ها سخن گفته لذا سعی کردم بیشتر از آیات قرآن و تفاسیر استفاده نمایم و نیز از کتب روایی چون اصول کافی، نهج البلاغه، نهج الفصاحه و ... بهره ببرم. در این مجموعه موضوع مورد بحث از جهات مختلف علمی، فلسفی، اعتقادی، عبادی و اخلاقی بررسی شده است. در دیدگاه اسلام ارزش تحقیق و تشخیص شناخت از هر عبادتی بالاتر است و مسلمان واقعی کسی است که هر عمل بلکه هر حرکتی را بر اساس آگاهی و شناخت انجام دهد. لذا باب اول را به شناخت اختصاص دادم که در این باب به اهمیت شناخت و فضیلت و ثمره علم و دانش و نیز ابزار و آثار و موانع شناخت پرداختم. باب دوم را به خداوند و شناخت او اختصاص دادم زیرا در حدیثی خداوند هدف خلقت را شناخت و معرفت خودش بیان فرموده است. پس از بیان شناخت حضوری و شناخت حصولی و یا به عبارتی از راه درون و برون به فطرت خداشناسی در احادیث اسلامی پرداختم و اینکه ساده ترین راه خداشناسی، تأمل در آیات خدا و جهان و به تعبیر قرآن تفکر در آیات الهی است و تأثیری که بر هدف افرینش داد. همچنین شناخت صفات خدا که چه نقشی در هدف آفرینش دارد ، بیان گردیده است. در باب سوم، نیم قطره ای از اقیانوس بیکران دانستنیها درباره آفرینش را بیان کردم زیرا، هر قدر به بزرگی دستگاه آفرینش شناخت پیدا کنیم بیشتر به عظمت خدا پی می بریم. و نیز به مسئله هدایت و رهبری موجودات و احاطه علمی خدا بر موجودات و چگونگی پیدایش جهان که قرآن هم آغاز خلقت، اصول طبیعت را پدید ای گازی معرفی می کند و هم پایان آن را. و آخرین فرضیات امروز درباره پیدایش جهان این است که در آغاز تمام عالم به صورت توده بسیار عظیمی از گاز فشرده بود. در پایان این قسمت به ارزش مطالعه در آثار آفرینش پرداختم. در باب چهارم هدفمندی آفرینش را مورد بحث قرار دادم ابتدا مفهوم هدف و واژه های مترادف آن را و سپس به لزوم پیش بینی هدف پرداختم. پس از آن با طرح سؤالهایی، هدفمندی جهان را از دیدگاه قرآن همراه با آیات نورانی آن بیان کردم، که عبارتند از: 1- هدف از آفرینش عالم چیست؟ ( معرفت است.) 2- آیا آفرینش آسمان و زمین بازیچه است؟ ( خیر) 3- هدایت به سوی کمال چگونه است؟ ( اعطای کمال وجودی به هر شیء) 4- آیا خلقت عبث و بیهوده است؟ ( خیر) 5- هدایت موجودات چگونه است؟ ( آنچه که برایشان مقدر شده است.) 6- آیا خلقت حق است؟ ( آری) 7- آیا آفرینش انسانیت هدف الهی است؟ ( آری) 8- آیا هدف آفرینش رحمت الهی است؟ ( آری) و چون گل سرسبد موجودات جهان هستی انسان است لذا، هدف از آفرینش انسان را مورد بحث قرار داده و اینکه انسان مقام خلیفه اللهی دارد. سپس فلسفه آفرینش را از دیدگاه فلسفی و عقلانی مورد توجه قرار داده که از حقانیت نظام آفرینش و هماهنگی آن انسان پی به وجود هدف مهم می برد. دیدگاه مادیون و الهیون را بررسی کرده سپس به فلسفه آفرینش از دیدگاه معصومین و قرآن پرداختم. در خاتمه هدفمندی انسان از منظر ژرف اندیش ریحانه پیامبر ( ص) را مورد توجه قرار داده که آن حضرت هدف از آفرینش انسان را عبادت و بندگی خدا و در پرتو آن تکامل و رشد و توسعه معنوی و او گرفتن انسان به پر فرازترین مرحله کمال و جمال می نگرد. اما قرآن هدف از آفرینش انسان را در سوره ذاریات آیه 56 معرفی کرده است و می فرماید و ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون و اگر قرآن در جایی دیگر مسأله آزمایش را به عنوان یک هدف و در جای دیگر علم و آگاهی را و یا رحمت الهی را هدف اصلی آفرینش معرفی کرده است با تأمل در آیات بعضی هدف مقدماتی، بعضی متوسط و بعضی هدف نهائی اند و بعضی نتیجه آن. سپس نظر معتزله را بررسی کرده که طرفدار هدفدار بودن صنع الهی شدند، اما اشاعره منکر غایت عرض داشتن خداوند در فعل خویش شدند. در پایان آفرینش و تکامل را مورد بحث قرار داده و انسان موجودی است که بالاترین استعداد تکامل را دارد. باب پنجم را اختصاص به عبادت که راز خلقت می باشد داده، مفهوم عبادت را بیان نموده و به جایگاه عبادت پرداخته سپس عبادت را در احادیث و روایات بررسی کرده ام و نیز نقش عبادت را در رسیدن به کمال بیان نموده ام. در آخرین باب از این مجموعه به بررسی آفرینش و رستاخیز پرداخته و اثرات تربیتی ایمان به رستاخیز و عدم ایمان به رستاخیز را مورد توجه قرار داده و نیز حسابرسی دقیق قیامت را بیان کرده و در خاتمه دیدگاه ریحانه پیامبر ( ص) نسبت به سرای دیگر را مورد مطالعه قرار داده ام. اما چون در حدیث قدسی حضرت فاطمه زهرا ( س) رمز هستی معرفی گردیده لذا در مباحث خود سعی کردم دیدگاه ریحانه پیامبر را مورد مطالعه و بررسی قرار دهم و در پایان، به حسن ختام که از دو حدیث بهره گیری شده پرداخته ام و عنوان این تحقیق پایانی برگرفته از حدیث قدسی می باشد. واژگان کلیدی: هدف، خلق، شناخت، معرف، عبث، تکامل، فلسفه خلقت، عبادت، حکمت، معاد، ایمان، غفلت.

خواهی آمد روزی از راه دور چون مهی از پشت پرچین های نور قامت تو پرشکوه و با وقار در نیامت می درخشد ذوالفقار خواهی آمد مهر من از پشت ابر لیک هجران برده از من تاب و صبر خواهی آمد ای نگار نازنین ای ز زهرا یادگار آفرین این پایان نامه شامل 9 فصل است که به ترتیب چکیده ای از مطالب هر فصل آن را ذکر می کنیم. فصل اول: بشارت و اثبات وجود مهدی ( عج) می باشد که شامل بشارتها و نویدهایی از قرآن و احدیث درباره وجودمبارک آن حضرت است که در حدود 5 آیه از آیات قرآن کریم استفاده شده و به تفسیر اجمالی هر کدام از آیات با استفاده از تفاسیر نمونه و المیزان پرداخته است و همچنین از چند حدیث قدسی درباره وجود مبارک آن حضرت استفاده شده است در این فصل سعی بر این بوده که با ستفاده از این مطالب سؤالات و شبهاتی را که ممکن است در رد یا انکار آن حضرت وجود دارد به اندازه ای ناچیز رفع کنیم. با وجود تمام تلاشها و کوششهای حکومت عباسی نسبت به جلوگیری از تولد فرزندی که منجمان پیش بینی کرده بودند که خواهد آمد و بساط حکومت عباسی را بر خواهد چید، این مولود عزیز یعنی فرزند امام حسن عسکری به اذن و خواست خداوند در نیمه شعبان سال 255 ه در شهر سامراء به دنیا آمد و در این راستا حوادث و وقایع بسیاری پیش آمد. خبرهایی از برگزاری مراسم مختلف به میمنت و مبارکی تولد آن حضرت، ماجرایهایی که در روز سوم و هفتم بعد از میلاد آن حضرت رخ داد و خصوصیات و شمایل و سیرت و ویژگیهای مختلف که از سایر امامان به حضرت مهدی رسیده است همه و همه در فصل دوم شرح داده شده است. فصل سوم غیبت: پس از سپری شدن دوران طفولیت که در این دوران امام حسن عسکری فرزند خود را برای تثبیت و جانشینی بعد از خود گاه گاهی به یاران و دوستان خویش معرفی می کردند – حال زمان آن بوده که امام دوازدهم به خاطر اینکه می باید حفظ شود و ارد دوره ای به نام دوره غیبت شد. غیبت امام زمان به 2 دسته تقسیم می شود. یک غیبت صغری که 69 سال طول کشید و لین غیبت از زمان شهادت امام حسن عسکری تا سال 329 ه هنگام فوت آخرین نائب از نواب اربعه طول کشید. در این دوره شیعیان کمتر با امام ارتباط داشتند و مسائل و مشکلات خود را از طریق همین نواب اربعه که به نواب خاص نیز معروف بودند حل و فصل می کردند. و اما غیبت دوم که غیبت کبری نامیده می شود از روزهای آغازین سال 329 ه شروع شده و تاکنون و تا هر زمان که خداوند بخواهد و اراده کند و تا زمانی که مقدمات رهبری و ظهور ایشان فراهم شود ادامه خواهد داشت. و اما نیابت در این د وره بر عهده افرادی است که دارای شرایط و ضوابط خاص باشند، شرایط و ضوابطی که از طرف خود آن عزیز تعیین شده است و بدون شک این نیابت نیز از طرف خود حضرت تفویض می شود. از آنجایی که هر چیزی یک علت و دلیلی دارد غیبت امام زمان نیز بی حکمت و بی علت نیست و ما در این فصل به برخی از علل آن اشاره کرده ایم. فصل چهارم: اثبات طول عمر و علل آن یکی از مهمترین پرسشهایی که ممکن است به ذهن هر کسی خطور کند، شاید این باشد که از آنجایی که غیبت امام زمان ( عج) این همه طول کشیده است و ایشان زنده هستند وزندگی می کنند، چطوراین همه عمر برای یک نفر امکان دارد و امام زمان بیش ازیازده قرن عمر کرده است و آیا اصلا چنین چیزی امکان دارد یا نه؟ در پاسخ به این سؤال می توان گفت که طبق دلایل علمی و تاریخی و آزمایشات انجام شده چنین امری علاوه بر این اکه امکان دارد و هیچ وقت بعنوان یک امر غیرطبیعی مطرح نیست، بلکه به صورت نمونه هایی بسیار روشن به اثبات رسیده است. و ما در این فصل با آوردن دلایل علمی و عقلی و منطقی و شواهد و نمونه هایی از این عمرهای طولانی این امر را توضیح داده ایم. فصل پنجم: انتظار انتظار یعنی چشم به راه بودن، چشم انتظار چیزی یا کسی بودن، یعنی اینکه فرد منتظر همیشه و در همه حال به تعالیم الهی عمل کند از دستورات دین خدا اطاعت نماید و در این راه در مقابل مشکلات و سختی ها صبر کند تا با این کار به مطلوب خود دست یابد و بی شک در این را ه پرفراز و نشیب احتیاج به یک راهبر دارد تا او را یاری کند. در ان فصل انتظار از چند دیدگاه مورد بررسی قرار گرفته، انتظار فرج در قرآن، انتظار فرج از نظر روایات اسلامی که این دو نوع انتظار از زیرمجموعه های انتظار از نظر اسلام است و اما اقسام مختلف انتظار و آثار و ابعاد انتظار نیزمطالی هستند که در این فصل درباره آنهامطالبی بازگو شده است. فتوریسم یعنی اعتقاد به دوره آخرالزمان و انتظار ظهور منجی، عقیده ای که در کیشها و آئین آسمانی نظیر یهودیت، زردتشتی و مسیحیت و هندی وغیره آمده که در هر یک از اینها نجات دهنده و موعود به معانی ومصادیق گوناگون آمده است و همه این ادیان اعتقاد بهیک منجی دارند که سرانجام خواهد آمد و جهان را نجات خواهد داد. موعودی که آئین بودائی به آن اعتقاد دارند بودای پنجم است و این بشارتها و اشارتها و انتظارها و موعودها و تعبیرها همیشه متناسب با فرهنگ خود آن ادیان و اقوام آنها است مثلا سوشیانت پیروزگر و آواتا را نیز به ترتیب موعود آیین زردتشتی و هندو می باشد. اینها مطالبی است که آنها را درفصل ششم مورد بررسی قرار داده ایم. فصل هفتم: علائم ظهور در رابطه علائم ظهور آیات و روایاتی وجود دارد که انسان با تمسک جستن به این آیات می تواند به مطالب زیادی در این باره دست یابد. به طور کلی علائم و نشانه های ظهور به 3 دسته تقسیم شده: 1-علائم حتمی 2- علائم غیر حتمی که از علائم حتمی می توان به قیام سفیانی و خروج دجّال و غیره اشاره کرد و از علائم غیرحتمی می توان به ساختن شهر تهران – پیدا شدن زنان پوشیده برهنه اشاره کرد – و اما علائمی نیز علائم مخصوصه اند که مخصوص خود آن حضرت است مثل بیرون آ»دن شمشیر از غلا و ندا دادن آن. قابل ذکر است که نشانه هایی که در احادیث ما برای ظهور امام عصر آمده هیچکدام قطعی الوقوع نیستند یعنی ممکن است ظهور آن حضرت بدون واقع شدن هیچکداماز این علائم واقع شود و در واقع هر گاه تقدیر الهی باشد و خداوند حکم کند این رویداد مهم رخ داد. ما در مطالع این علائم باید به 2 نکته مهم توجه کنیم. یکی اینکه با پرداختن به غیبت، علائم ظهور و وظایف ما را در دوران غیبت به امام زمان تحت شعاع قرار ندهد و دیگر اینکه با سرگرم شدن به اینمسائل از تکالیفی که وظیفه ما است غافل نشویم. فصل هشتم: وظایف ما شیعیان در عصر غیبت از مهمترین بحثهایی که مطرح شده بحث وظایف است که ما علاوه بر شناخت این وظایف باید آنها را نیز به مرحله عمل بگذاریم. در این فصل ابتدا به وظایف کلی پرداخته از جمله اصلاح نفوس، عمل به قرآن و .. در دوره غیبت امام ( عج) مردم به اصناف و دسته های مختلف تقسیم می شوند که هر کدام وظایف خاصی دارند. دسته ای از مردم از خواصّند و دسته ای نیز از عوامند و دسته عوام به چند دسته تقسیم می شود یک دسته دائم الحضورند و یک دسته محرم اسرار و دسته ای نیز اهل و عیال هستند. اعمالی که در دوران انتظار می توان انجام داد یکی تقوای الهی، صبر و بردباری و تقویت متنظران واقعی و غیره می باشد که جدای از این وظایف، وظایف دیگری نیز بر عهده ما شیعیان قرار داده شده که با انجام هر یک از آنها گامی در جهت زمینه سازی ظهور آن حضرت فراهم می کنیم. فصل نهم: پاسخ به چند سؤال دربار ه حضرت مهدی ( عج) در این دوران غیبت طولانی که مردم از ملاقات آن حضرت محروم هستند به خاطر ندیدن امام همیشه شک و شبهه و سؤالات مختلفی در امور مختلف چون غیبت ایشان پیش می آید مثلا اینکه چرا امام باید غائب باشد، و یا اینکه چرا امام عمر طولانی دارند. برای آگاهی بیشتر و حل مسائل بر آن شدیم که به تعدادی از سؤالات در این مورد پاسخ دهیم و امیدواریم که حتی تا حد کمی هم که شده این امر مؤثر واقع شود و سوال کنندگان بتوانند جواب خود را دریافت کنند.

فلسفه غیبت امام مهدی ( عج) : غیبت امام مهدی ( عج) ، علل بسیاری دارد که مهمترین آنها را در این تحقیق مطرح نمودم از جمله امتحان الهی ، به گردن نداشتن بیعت ، آمادگی جهانی برای ظهور ، ... . اهداف تحقیق : به سهم خودم ، مشعلی از امید در دلهای شیعیان فروزان نگه دارم و از پدیدار شدن ابرهای سیاه ناامیدی جلوگیری نمایم و شعله های اشتیاق خود و دیگر منتظران را فروزانتر سازم . تحقیق را در سه بخش ارائه نموده ام : بخش اول : ضرورت وجود حجت ، فصل اول : واسطه فیض الهی به مردم ، فصل دوم : وجود امام ( ع) لطف است ، فصل سوم : وجود امام ( ع) نعمت بزرگی است ، فصل چهارم : ضرورت وجود حجت در هر عصر و زمان ، فصل پنجم : حاکمیت بخشیدن به اسلام . بخش دوم : فلسفه غیبت امام مهدی ( عج) : فصل اول : امتحان الهی ، فصل دوم : به گردن نداشتن بیعت ، فصل سوم : حفظ وجود مقدس حضرت ( عج) از شر دشمنان ، فصل چهارم : خورشید پشت ابر ، فصل پنجم : آمادگی جهانی برای ظهور . بخش سوم : دلیل عمر وغیبت طولانی حضرت مهدی ( عج) چیست ؟ فصل اول : دلیل طول عمر حضرت مهدی ( عج) چیست ؟ ، فصل دوم : دلیل غیبت طولانی حضرت مهدی ( عج) چیست ؟ منابعی که در تحقیق استفاده نموده ام : قرآن کریم ، بحارالانوار : علی دوانی ، جلد 13 ، مهدی منتظر ( عج) : حاج شیخ جواد خراسانی ، تاریخ عصر غیبت : سید محمد صدر ، نجم الثاقب : حاج میرزا حسین طبرسی نوری ( ره) ، مهدی موعود ( عج) : علامه محمد باقر مجلسی ، فرهنگ معین : دکتر محمد معین ، تفسیر نمونه : ناصر مکارم شیرازی ، جلد 1 ، کتاب غیبت : شیخ جلیل محمد بن ابراهیم نعمانی وسایر منابعی که در تحقیق به کار برده ام . روش تحقیق : تحقیق را به صورت کتابخانه ای و مصاحبه ای ارائه نموده ام . پیشینه موضوع : اساسا پیشینه موضوع مهدویت ، از زمان پیامبر ( ص) شروع می شود . چنانکه در حدیث جابر ، پیامبر ( ص) دوازده امام ( ع) را نام می برد ودوازدهمین آنها را مورد اشاره خاص قرار می دهد . بعد از پیامبر ( ص) ائمه ( علیهم السلام ) ، یکی پس از دیگری درباره حضرت مهدی ( عج) وخصوصیات وشرایط وعلائم ظهور وفلسفه غیبت او سخن گفته اندو صدها کتاب بعد از غیبت صغری درباره آن حضرت و فلسفه غیبت او نوشته شده است . از قبیل : غیبت نعمانی وجلد سیزدهم بحارالانوار . اکنون نیز در این باره افرادی تحقیق نموده اند . نتیجه : بنابر آنچه در تحقیق گفته شده است ، وجود امام ( ع) که هادی بشر است، لازم و ضروری است . برای غیبت حضرت مهدی ( عج) ، علل بسیاری وجود دارد که در این تحقیق مهمترین آنها را بیان نموده ام از جمله : امتحان الهی ، حفظ وجود مقدس حضرت از شر دشمنان و ... علت عمر طولانی حضرت مهدی ( عج) معجزه الهی است وغیبت طولانی وی نیز به خاطر فراهم نبودن شرایط برای ظهور است . واژگان کلیدی : فلسفه در لغت : حکمت و در اصطلاح : علم به حقایق موجودات به اندازه توانایی بشر . غیبت در لغت : غاب عنه غیبا : ناپدید شد از او . و در اصطلاح : ناپدید شدن ، نزد شیعه . پنهان بودن امام دوازدهم ( عج) از انظار . امام در لغت : پیشوا و در اصطلاح شیعه : جانشینان پیامبر ( ص) که اولین آنها امام علی ( ع) و آخرین آنها ، حضرت بقیه الله است . مهدی در لغت : هدایت شده و در اصطلاح شیعه : معروفترین لقب وعنوان حضرت بقیه الله حجه ابن الحسن ( عج) می باشد .

از آن جا که موضوع تحقیق، قضا و قدر است سعی شد مفهوم قضا و قدر به روشنی بیان گردد. همچنین نکاتی هم از معنای اصطلاحی قضا و قدر بدست آمده است که عبارتند از: استثنا ناپذیری، تقدّم تقدیر بر خلق جهان و تقدّم بر قضا و قدر. مهمترین محور اصلی تحقیق، بررسی تقدیر در زندگی انسان و ابعاد مختلف آن و به ویژه ارتباطش با جبر و اختیار است. در یک تقسیم بندی کلّی می توان امور مربوط به انسان را به چهار بخش تقسیم کرد:1- آفرینش انسان 2- رویدادهای زندگی انسان 3- شرایط و امکانات درونی و بیرونی افعال انسان 4- افعال انسان. در این تحقیق انواع قضا و قدر بیان شده است که عبارتند از: قضا و قدر تکوینی و تشریعی و قضا و قدر حتمی و غیر حتمی. از آن جا که تقدیرات غیر حتمی تغییر پذیرند. گاه کاری ناپسند سبب می شود که خدا نعمتی را که تقدیر کرده است، تغییر دهد و یا بلایی را که تقدیر نکرده است، تقدیر کند و به عکس. تغییر در قضا و قدر الهی همان است که احادیث معصومین ( ع) نامش را « بداء» گذارده اند. در حقیقت بداء گونه ای نسخ تکوینی است؛ چنان که گاه خداوند در حوزه ی احکام تشریعی، حکمی را تغییر می دهد و حکمی دیگر را بر جای می نهد که آن را « نسخ تشریعی» می گویند. در قلمرو امور تکوینی نیز گاه پروردگار تغییراتی پیش می آورد و قضا و قدری را بر می دارد و قضا و قدر دیگری را به جای آن می نشاند. سر اهمّیت اعتقاد به بداء، در این است که گواه بر حریّت و اختیار الهی است. بداء نشان دهنده ی این است که دست خدا در تغییر تقدیرات بسته نیست و در تقدیر مقدّرات و تغییر آن ها فعّال ما یشاء است. در این تحقیق از کتب تاریخی، دینی و روایی استفاده شده و سعی گردیده آیات و روایات مربوط به قضا و قدر لحاظ گردد. واژگاه کلیدی تحقیق عبارتند از: قضا، قدر، قضا و قدر تکوینی و تشریعی، قضا و قدر حتمی و غیر حتمی، بداء.

عموم متکلمان و فلاسفه در بحث صفات الهی، علی رغم اختلاف نظر در باب جزئیات اتفاق نظر دارند که فهم انسان از خداوند به واسطه صفات او صورت می گیرد ولی محدودیت و ناتوانایی های انسان در فهم این صفات خود را نشان می دهد. نظر متفکرین مختلف پیرامون کیفیت و حدود توانایی انسان در فهم چیستی صفات خداوند متفاوت است، به نحوی که آنها لااقل سه نوع الهیات سلبی، ایجابی و متعالی را برای حل این معضل ارائه کرده اند. بی شک هر یک از این انواع سه گانه الهیات ، تأثیر مهمی در کل سیستم تلقی قائلان به آنها در تمام جزئیات عقیدتی و حوزه های مربوط به دیانت و پرستش را شامل می شود . ارزش این تأثیرگذاری تا به حدی است که اتهامات مختلفی از سوی متفکران و مومنین را به پیروان تلقی های دیگر از ماهیت الهیات راست کیشانه موجب شده است ؛ برای مثال قائلان به الهیات سلبی معتقدان به الهیات ایجابی را به شرک متهم می کنند و قائلان به الهیات ایجابی هم پیروان الهیات سلبی و نیز پیروان الهیات متعالی را به تعطیل متهم می نمایند. در این رساله به منظور نیل به نتیجه ای روشن، آراء برخی از برجسته ترین متفکران شرق و غرب را در باب فهم پذیری صفات الهی مورد توجه قرار داده و آن را شرح می کنیم. همچنین مشکلاتی که هر یک از این دیدگاه ها با آن مواجهند طرح خواهد شد.