جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«الدرر النجفیة من الملتقطات الیوسفیة» تاليف شيخ يوسف بحراني محدث مشهور است و در چهار جلد تهيه شده و در آن به شرح رواياتي در زمينه فقه، اصول فقه، كلام و علم حديث پرداخته شده است. اين كتاب مشربي روايي دارد و سعي شده است با استناد به روايت به شرح مفاد فقهي، اصولي، كلامي و حديثي مندرج در روايات پرداخته شود و در آن از مباحث مهم اسلامي و حوادث مهم صدر اسلام و فضايل اهل بيت عليهم السلام نيز سخن رانده شده است.

«الدرر النجفية من الملتقطات اليوسفية» تأليف شيخ يوسف بن احمد بحرانى محدث مشهور (متوفى 1186 ق) است كه در آن به شرح رواياتى در زمينه فقه، اصول فقه، كلام و علم حديث پرداخته است. كتاب مشتمل بر يك مقدمه تحقيقى ارزشمند درباره شرح حال مؤلف، تاليفات، روش او در حديث، مباحث كتاب حاضر و شيوه تحقيقى كتاب است. متن كتاب در چهار جلد و 70 «درة» تدوين شده است. كتاب مشربى روايى دارد و سعى شده است با استناد به روايات، مفاد فقهى، اصولى، كلامى و حديثى مندرج در آنها شرح شود. كتاب به منزله كشكولى است كه در آن به مباحث مهم اسلامى و حوادث مهم صدر اسلام و فضايل اهل بيت (ع) نيز پرداخته شده است.

«ألفُصولُ المُهمّة فی أُصولِ الأئمّة (تکملةُ الوَسائل)» از تألیفات شیخ حر عاملی صاحب «وسائل الشیعة» می‌ باشد که در قرن یازدهم هجری به زبان عربی تألیف شده است. مؤلف، اصول کلی برگرفته از روایات را که هر مسلمانی باید بداند و به آن ها باور داشته باشد و به آن ها عمل کند را گرد آورده است. در این اثر ۳۱۹۴ روایت وجود دارد که در پنج بخش سامان داده شده است. کتاب، در سه جلد است: جلد اول؛ بعد از مقدمات محقق و مؤلف به اصول دین و اصول فقه پرداخته است. جلد دوم؛ در فروع فقه می‌ باشد. جلد سوم؛ ابواب کلیات متعلق به طب و نیز نوادر کلیات. ابواب پنج گانه کتاب شامل موضوعات اصول دین، اصول فقه، فروع فقه، طب و نوادر کلیات می‌ باشد. 1- ابواب متعلق به اصول دین: صد و بیست باب در مورد اصول دین و اعتقادات بیان شده که مؤلف ابتدا اسامی این ابواب را ذکر کرده سپس وارد بیان آنها می‌شود. 2- ابواب متعلق به اصول فقه: در مورد اصول فقه هم هشتاد و شش باب تبیین گردیده است. مؤلف در این باب به روایاتی که این مضامین را می‌ رسانند و غالبا روایات مشهوری هستند اشاره کرده است. 3- ابواب متعلق به فروع فقه: ابواب چهل و شش‌گانه فقهی موضوع دیگر بخش کتاب است که هر یک از آنها نیز دارای فروعاتی می‌باشد. روایات این بخش، همه از وسائل الشیعه انتخاب شده است. 4- ابواب متعلق به طب: در بخش طب ۱۴۱ باب وجود دارد. 5- ابواب نوادر کلیات: نوادر کلیات نام آخرین بخش کتاب است که دارای صد و سی و هشت باب می‌ باشد.

این کتاب، جوابات اهل الموصل فی العدد و الرؤیة، تالیف شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، از متکلمین و فقهای بزرگ شیعه (۳۳۶- ۴۱۳ هجری) است. شیخ مفید در این کتاب ثبوت هلال ماه رمضان را بررسی نموده و در آن، ماه رمضان را با دیدن هلال ثابت می‌ داند، که ممکن است هر ماه ۲۹ یا ۳۰ روز باشد؛ به خلاف برخی که آن را فقط ۳۰ روز می‌ دانند. کتاب حاضر بسیار مورد توجه علما و فقهای شیعه قرار گرفته و در بسیاری از منابع فقهی و روایی و رجالی به آن استناد شده و از آن نقل نموده‌ اند.

کتاب «الانتصار» تالیف سيد ابوالقاسم على بن حسين موسوى بغدادى، معروف به شريف مرتضى يا علم الهدى (م 436 ق) است. اين كتاب كه در بردارنده منفردات و نظريات خاص مذهب شيعه است در جواب به تشنيع و بدگويى نسبت به مذهب شيعه نوشته شده است. كتاب در بردارنده بيش از 336 مسأله فقهى است كه مؤلف از ذكر تفصيلى روايات و اقوال فقهاء خوددارى نموده است و بيشتر به اجماع و آيات قرآن كريم استناد نموده است. مباحث موجود در كتاب عبارتند از: طهارة، صلاة، صيام، زكاة، حج، نكاح، طلاق ظهار، ايلاء، لعان، عده زنان، ايمان، نذور و كفارات، عتق، تدبير، مكاتبه، صيد و ذبائح، اشربه و لباس، بيوع و ربا و صرف، شفعه، قضاء، شهادات، حدود و قصاص، ديات، فرائض، مواريث و وصايا.

چکیدهاستنباط ملاک و علت در کنار استنباط حکم، یکی از وظایف دانش فقه است و شناخت علل احکام مشعلی فروزان برای فهم نصوص شرعی و دستیابی به احکام شرع است. لازمه‌ی این امر مهم، شناخت دقیق و صحیح علت و حکمت احکام شرعی بوده که در عین حال کار دشواری است. عدم توجه به این مسأله منشأ اختلاف نظر فقها در ابواب مختلف فقهی می‌باشد؛ بنابراین لازم است معیارهایی قانونمند در جهت بازشناسی علت یا حکمت احکام وجود داشته باشد تا از تشتت آرای فقها جلوگیری شود. در این راستا پژوهش حاضر بر اساس روش توصیفی- اسنادی به بررسیاین موضوع پرداخته است. به این ترتیب که پس از بررسی روایات فقهی مربوط به بخش عقود، اسلوب‌های تعلیل در آن‌ها مشخص گردیده، سپسبا تبیین شیوه‌ی فقها در استنباط احکام عقود، به تحلیل نظرات آنان درباره‌ی تعلیل‌های مذکور و تسری یا عدم تسری آن‌ها در موارد مشابه پرداخته شده است.در این پژوهش، پس از تبیین مفهوم علت و تعلیل و دیگر واژگان مرتبط با موضوع، به بررسی اختلاف نظر اصولیان شیعه و اهل سنت در مسأله‌ی تعلیل و همچنین قیاس و راه‌های کشف و استنباط علت از دیدگاه دو مذهب پرداخته شد و مشخص گردید سابقه‌ی تعلیل در شیعه بیشتر از اهل سنت است وقیاس که از دیدگاه اهل سنت حجت است، از دیدگاه شیعه حجت نبوده و شیعه تنها بعضی از موارد قیاس را، آن هم از باب عمل به ظاهر نصوص پذیرفته است.با بررسی‌های به عمل آمده مشخص گردید بیشترین ادات به کار رفته در روایات حرف (لام) و (فاء) و همچنین جمله‌ی اسمیه بوده که ائمه علیهم السلام برای بیان علل احکام از آن‌ها کمک گرفته‌اند. همچنین بیشتر تعلیل‌های بیان شده در روایات ائمه اهل بیت علیهم السلام در روایات، در ابواب نکاح و طلاق و بیع ذکر شده و شاید این امر به این دلیل باشد که مردم جامعه با این ابواب سر و کار بیشتری دارند واحتمال اختلاف نظر و درگیری نیز، در این ابواب بیشتر است. قابل ذکر است اختلاف نظر فقها در بعضی احکام شرعی، زائیده برداشت متفاوت آنان از علت یا حکمت حکم است؛ به این ترتیب که بعضی وصف ذکر شده در روایت را از باب علت و قابل تسری به موارد مشابه دانسته و گروهی دیگر قائل به حکمت بودن و عدم تسری هستند.

«الوضوء على ضوء الكتاب و السنّة» اين كتاب تأليف آيت اللّه شيخ جعفر سبحانى است كه در پاسخ به درخواست عده‌ اى از برادران دينى در تبيين مسئله وضو و اختلافى كه ميان برادران شيعه و سنى وجود دارد به زبان عربى و در سال 1417 ق تأليف گرديده است. مؤلف، ضمن يك مقدمه‌ اى به ريشه اختلاف ميان شيعه و سنّى در بحث وضو پرداخته بعد مباحث خود را در قالب هشت فصل دنبال كرده است. فصل اول در باره آيه وضو و چگونگى شستن دست‌ ها مى‌ باشد. فصل دوّم در مورد آيه وضو و حكم پاها مى‌ باشد؛ بدين معنا كه پاها چگونه بايد شسته يا مسح شوند. فصل سوم در مورد اجتهاداتى است كه در مقابل نص انجام شده است. فصل چهارم به چگونگى مسح پاها در احاديث پرداخته. فصل پنجم نام آن عده از صحابه و تابعين را كه قائل به مسح پا شده‌ اند ذكر كرده است. فصل ششم به تأملاتى در باره مسح پرداخته. در فصل هفتم وضوى پيامبر (صلى الله عليه و آله) از زبان ائمه (عليهم السلام) نقل شده است. آخرين فصل كتاب هم مربوط به ديدگاه عامّه در باره غسل مى‌ باشد. ايشان در نهايت ضمن خاتمه‌ اى طريق حق و حقيقت را تبيين نموده‌ اند.

در عرصه پژوهشهای دینی، احادیث و روایات منقول از ائمه معصومین (علیهم السلام) به صورت «خبر واحد» از مهمترین ادله و مستندات به شمار می رود. چنان که می دانیم بخش قابل توجهی از این روایات، ناظر به احکام غیر فقهی از قبیل مسایل اعتقادی، علوم و معارف قرآنی، امور تاریخی و مانند آنهاست.از سوی دیگر، ظاهر بلکه صریح عبارات برخی از عالمان اسلامی، حجت نبودن خبر واحد در این گونه موارد و اختصاص داشتن اعتبار و حجیت آن به احکام فقهی و تعبدی است.مقاله پیش رو، ضمن نقد و بررسی این دیدگاه و تببین اشکالات آن، بر شمول حجیت خبر واحد و فراگیری اعتبار آن نسبت به موارد یاد شده (غیر از مسایل اعتقادی) تاکید می ورزد و آن را به اثبات می رساند.