جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شناخت ماهیت تحولات اجتماعی و سیاسی بدون توجه به نحوه آرایش نیروهای اجتماعی و ماهیت تعارضات میان آنها و بررسی اندیشه ها و ایدئولوژی حاکم بر رفتار این نیروها میسر نیست. یکی از مهم ترین نیروهای اجتماعی که حدوداً از اواسط سده سیزده شمسی در سیاست و حکومت، به ویژه تحولات سیاسی ــ اجتماعی ایران نقش برجسته ای داشته است طبقه متوسط سنتی می باشد. پیروزی جنبش تنباکو و انقلاب مشروطیت ایران در درجه اول عمدتاً به دست این نیروی اجتماعی به دست آمد و در نهضت ملی کردن صنعت نفت یکی از ارکان اساسی ائتلاف جبهه ملی را تشکیل داد، طبقه متوسط سنتی در قیام پانزده خرداد و سرانجام در انقلاب اسلامی در صف اول نهضت قرار داشت. در این مقاله سعی شده است با نگاهی به تاریخ و مطالعه نقش این نیروی اجتماعی خودآگاه و متشکل در منازعات عمده اجتماعی ـ سیاسیِ معاصر ایران، زمینه ها و عوامل مؤثر برای ایفای نقش هژمونیک این طبقه در انقلاب اسلامی ریشه یابی شود.

مشارکت گسترده زنان محجبه در انقلاب اسلامی ایران، ناظران خارجی را بر انگیخت که آن را انقلاب چادرها بنامند. چرایی و چگونگی این مشارکت، از جمله عرصه های مغفول در میان علایق نظری مطالعات انقلاب اسلامی به شمار می رود. مقاله حاضر بر آن است تا با استفاده از امکانات مفهومی روش تحلیل گفتمان این مساله را بکاود. بنابراین سه گفتمان سنتی، مدرنیزاسیون و انقلاب اسلامی، در دو سطح تعاملات درون گفتمانی و بیرون گفتمانی مورد مطالعه قرار می گیرند. فرضیه اصلی این مقاله این است که در سطح درون گفتمانی، گسستگی در مفصل بندی دو گفتمان سنتی و مدرنیزاسیون و اتخاذ استراتژیهای طرد و حذف در قبال دیگری، و در سطح بیرون گفتمانی زمینه ناتوانی آنها در حفظ مخاطبان سابق و جذب مخاطبان جدید در سالهای قبل از انقلاب فراهم گردید. از سوی دیگر ماهیت سنتزی مفصل بندی گفتمان انقلاب اسلامی در سطح درون گفتمانی و اتخاذ استراتژی برخورد نقادانه و ایجابی با دیگری مبتنی بر اقتضائات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جامعه، معنا و هویت سیاسی و اجتماعی جدیدی برای زن ایرانی رقم زد. این بازتعریف زن به نوبه خود توانست تعداد زیادی از زنان را وارد عرصه مبارزه علیه حکومت وقت نماید که نمادی سنتی یعنی حجاب را به عنوان سمبل مبارزه برگزیده بودند.

تاسیس حکومت اسلامی در ایران از جمله مهمترین تجربیات شیعیان در طول تاریخ می باشد و مباحث نظری حول حیطه اختیار وظایف آن منجر به چالش با برخی دیدگاههای فقهی فقهاء شیعه گردید با توجه به اینکه در طرفین این منازعات فکری فقها و صاحبنظران بزرگ شیعه از جمله حضرت امام خمینی قرار داشتند این موضوع مباحث جدیدی را در اندیشه سیاسی شیعه احیاء کرد که در این مقاله تلاش خواهد شد تا به ابعاد این موضوع بپردازد و پیامدهای این مباحث نظری را بر اندیشه سیاسی شیعه مورد بحث قرار دهد.

برخی معتقد به وقوع جهش برای تحقق جامعه مهدوی هستند؛ اما عده ای این مهم را حاصل یک فرآیند طبیعی به سمت ظهور می دانند. آنچه در تایید نظر گروه دوم به نظر می رسد، این است که گرچه ممکن است در فرآیند تحقق جامعه مهدوی حرکات معجزه آسایی نیز اتفاق بیفتد، اما جهت گیری کلی این حرکات و همه عوامل آن، یک مسیر طبیعی را طی می کنند. بنابراین، از یک سو تمدن مادی و دستگاه استکبار، باید به نقطه اوج رسیده و بالاترین حد اقتدار را پیدا کرده و به نقطه نهایی ظرفیت خود برسد و از دیگرسو، چون بافت این دستگاه با فطرت انسان سازگار نیست، طبیعتا باید یک نوع ناهماهنگی بین اقتضائات فطری انسان و این تمدن مادی بروز یابد که موجب وقوع یک نارضایتی عمومی از تمدن موجود گردد. این مسیر طبیعی همان چیزی است که الآن در جهان به چشم می خورد، یعنی تمدن استکباری به نقطه اوج خود رسیده، اما در عین حال، یک نارضایتی عمومی از باطن جامعه بشری (و حتی در مهد خود این تمدن) نسبت به وضعیت محتوایی و مدیریت فعلی آن درحال شکل گیری است. به نظر می رسد بیداری اسلامی اخیر در خاورمیانه و شمال آفریقا، که متاثر از الگوی انقلاب اسلامی ایران است، بازتاب این مساله در جهان اسلام و در عین حال بسترساز مسیری طبیعی برای تحقق جامعه جهانی مهدوی باشد. این پژوهش که از نوع کاربردی است، با روش تحلیل داده ها ضمن تحلیل چرایی وقوع انقلاب های اخیر در کشورهای اسلامی، به بررسی بیداری اسلامی و نقش آن در تحقق جامعه جهانی مهدوی پرداخته است.

مقاله حاضر تلاش می کند تا نظریه و الگوی جنگ نرم را در چهارچوب گفتمان انقلاب اسلامی، فهم و تحلیل نماید. پرسش از چیستی جنگ نرم در جامعه علمی ما مهم و دارای ارزش راهبردی بالایی است. دلیل این امر به تنوع و تعدد تعاریف ها و همچنین غلبه رویکردهای غیر ایرانی اسلامی در تحلیل جنگ نرم باز می گردد. به همین خاطر است که الگوهای مدیریت برآمده از این نظریه ها، کارآمدی لازم را در جامعه ایران ندارند. نگارنده در مقاله حاضر با اتخاذ رویکردی قرآنی تلاش دارد تا ضمن پاسخ گویی به سوال از «چیستی جنگ نرم و شناسایی ارکان اجرایی آن»، زمینه مناسب برای طراحی الگوی راهبردی مدیریت این جنگ ها را فراهم سازد. در این مقاله مولفه های پیشنهادی محقق برای طراحی الگوی موثر مدیریت جنگ نرم از منظر اسلامی آمده است. نتایج تحقیق دلالت بر آن دارد که: تربیت دینی، بنیاد اخلاقی قدرت سیاسی و منابع نرم افزاری قدرت، (به مثابه ارکان اساسی انقلاب اسلامی در ایران) سه هدف اصلی در جنگ نرم بر ضد انقلاب اسلامی ایران به شمار می آیند و بر این اساس، مولفه های راهبردی الگوی مدیریت جنگ نرم ایران نیز لازم است متوجه تقویت جایگاه منابع نرم افزاری قدرت، صیانت از اصول اخلاقی نظام اجتماعی و بالاخره تلاش برای ترویج الگوی تربیت ایمانی در جامعه اسلامی، باشد.

محور اصلی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران را ایده جمع بین اسلامیت و جمهوریت تشکیل می‌دهد که به عنوان ابتکار ارزنده امام (ره) در قرن بیستم شناسانده می‌شود. با این حال این ایده که در ایران عینیت یافته است، در گذر زمان موضوع جریان‌های فکری متعدد و متفاوتی قرار می‌گیرد که در این میان دیالوگ‌های انتقادی به دلیل نوع نگاه و حجم آنها از اهمیت بیشتری برخوردارند و لازم می‌آید تا پیروان جریان فکری وفادار به این الگو، به بررسی آنها و سپس ارائه پاسخ‌های درخور همت گمارند. در این مقاله نویسنده به گونه شناسی رویکردهای فکری موجود در جریان انتقادی پرداخته و تلاش دارد تا ملاحظات مربوط به ایده و الگوی «جمهوری اسلامی» را در دو سطح «اسلامیت» و «جمهوریت» شناسایی و تبیین نماید.

الشيعة في العالم صحوة المستبعدين و استراتيجيتهم اثر نويسنده فرانسوى فرانسوا تويال، كتابى است در بررسى وضعيت شيعيان جهان. اصل كتاب به زبان فرانسوى و در سال 1992م نوشته شده و به قلم نسيب عون، به عربى ترجمه شده است. آنچه باعث اهميت كتاب گرديده، آن است كه نويسنده آن جزء مستشرقين بوده و از نزديك با كشورهاى اسلامى و شيعى آشناست . كتاب با سه مقدمه از ناشر، مترجم و نويسنده آغاز و مطالب در دو قسمت ارائه شده است: در ابتدا وضعيت شيعيان ايران و سپس شيعيان عرب مورد بحث و بررسى قرار گرفته است. آنچه باعث برترى كتاب بر ساير آثار مشابه شده و از جمله خصوصيات آن به شمار مى‌رود، كوشش نويسنده در ارائه نقشه كامل جغرافيايى، سياسى و استراتژيك از مذاهب شيعه و اهل آن در دنياى معاصر مى‌باشد

مردم سالاری دینی در ایران، حاصل پیشرفته ترین مباحث نظری از مشروطه تاکنون در حوزه ی فقه سیاسی از یک سو و واقعیت های عملی آن در جهان اسلام معاصر است. در موقعیتی که بیش از دو دهه از حیات مردم سالاری دینی در ایران می گذرد، خوف و رجاء یا امیدها و بیم های آن چیست؟ مقتضیات محیط درونی و فشارهای منطقه ای و بین المللی در قالب استراتژی خاورمیانه ای آمریکا و یا امواج جهانی شان، چه ضرورت های را پیش روی آن می نهد؟ رهیافت فقه سیاسی، چگونه رابطه ی دموکراسی را با یکی از ابعاد سه گانه ی آن یعنی فقه در صحنه ی عملی به تصویر می کشد و حاصل کشاکش اندیشه ی فقهی و واقعیت های دو دهه ی آن در ایران به کدامین نقطه رسیده است؟ بر این اساس بررسی این معضلات و مسائل در رکن موضوع شناسی از تکلیف شناسی فقه سیاسی، راه برون شدی از وضعیت موجودی را نشان می دهد. مولف پس از شرح کلیاتی در باب روش و چارچوب نظری به شیوه ی توکویل در تحلیل دموکراسی در آمریکا، در ترکیبی از حالت خوف و رجا؛ به بررسی امیدواری ها و بیم هایی که در مردم سالاری دینی ایران وجود دارد، می پردازد و به تناسب راه حل های اولیه ای را ارائه می دهد.

در مقاله حاضر برای بحث از جامعه مدنی و رابطه آن با اندیشه دینی و یا تبیین جایگاه جامعه مدنی در اندیشه دینی تبلور یافته در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران خواهیم پرداخت.سخن گفتن از جامعه مدنی و اندیشۀ دینی در کنار یکدیگر مبتنی بر اصلی است که ما آنرا قبلا قید مسلم فرض کرده ایم و آن عبارت است از اینکه بین دو مقوله "جامعۀ مدنی" از حوزۀ اجتماع و سیاست و "اندیشه دینی" از حوزۀ دین و اجتماع ارتباط مستقیمی وجود دارد.