جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تحقيق حاضر با اين پرسش آغاز می‌شود که «چه انتقادهايي بر ساختارگرايی سوسور و دلالت‌هاي آن در علوم اجتماعی وارد است؟» فرضيه يا همان پاسخی که در تحقيق حاضر به اين مسأله ارائه شده است اين است که ساختارگرايي سوسور بر برخی از اصول و مبانی هستی‌شناختی، معرفت‌شناختی و روش‌شناختی استوار گشته است که اين اصول و مبانی دلالت‌های مشخصی در شکل‌گيری نظريه‌های ساختارگرايانه در علوم اجتماعی داشته است. از جمله اين اصول و مبانی می‌توان به ربطی دانستن معانی، نفی اصل واقعيت و ناديده گرفتن فاعل شناسا اشاره کرد. اين اصول و مبانی از منظر فلسفه صدرايي با اشکالات مهمی مواجه است که فقدان پاسخ روشنی از سوی سوسور و ساير مدافعان ساختارگرايي، موجب تزلزل اصل نظريه ساختارگرايي و دلالت‌های آن در علوم اجتماعی می‌شود

جهت جلوگیری از هرج و مرج و رفع نیاز بشری لزوم حکومت در جوامع بشری امری بدیهی به نظر می‌رسد. وظیفه حکومت حفظ نظم، تأمین امنیت کشور و ارائه خدمات عمومی است براین اساس حکومت نیازمند سیستم قوی و ساختار کارآمد است. تا بتواند از عهده این مسئولیت سنگین موفق بیرون آید. بدون شک رسیدن به یک الگوی خاص در ساختار حکومت راه گشای جوامع اسلامی در شیوه حکومت داری خواهد بود. زیرا سیره پیشوایان دینی به ویژه پیامبر اکرم (ص) و حضرت امیر (علیه السلام) که از عصمت برخوردارند. الگوی شایسته و موفق زمامداران مسلمان در تشکیل حکومت و ساختار آن می باشد. و با عنایت به این که شکل حکومت‌ در کشورها مختلف بوده و دارای ساختار ثابت و مشخص نبوده لذا در این پژوهش کوشش می شود یک بررسی کلی و مختصر در خصوص اصول و ساختارهای حکومت در اندیشه‌های دینی اسلام صورت پذیرد. طبیعی است اصول و ساختاری مورد قبول مردم قرار خواهد گرفت که در چارچوب عدالت و تامین نیازهای مادی و معنوی آحاد جامعه باشد و از طرفی دیگر رعایت موارد مطروحه در زوال و بقاء حکومت‌ها نقش بسزایی خواهد داشت. لذا نگارنده درصدد آن است که از طریق منابع اصلی مخصوصا قرآن که از نظر سند و عدم تحریف مورد تردید اهل تحقیق و اهل علم نمی‌باشد و نیز از جنبه شیوه سیره حضرات معصومین (علیهم السلام) موضوع مورد بررسی قرار گیرد.

علّامه طباطبایی به منزلة یکی از متفکران پیشتاز و مبتکر در حوزۀ مباحث اجتماعی، به گونه ای در تفسیر و تبیین آیات قرآن کریم کوشیده است که می توان دیدگاه ایشان را با بسیاری از مباحث جامعه شناختی برابر دانست. با استناد به دیدگاه های ایشان ذیل آیات اجتماعی و به ویژه آیاتی که از سرنوشت مشترک، عمر، کتاب، شعور، فهم، عمل، اطاعت و معصیت برای «امت» سخن می گوید، می توان گفت از دیدگاه علّامه جامعه به مثابه ساختار کلان اجتماعی، دارای وجود حقیقی و اصالت است. از سویی با توجه به اینکه ایشان عاملیت انسانی را بر اساس فطرت، آگاهی و اراده توضیح می دهد، همچنین می توان گفت که نظریة ایشان، در رویکرد تلفیق گرایی قرار می گیرد و متعاقب آن تعامل دوسویۀ عاملیت و ساختار توضیح داده می شود. علّامه برای توضیح این تعامل از مفهوم «شاکله» استفاده کرده و معتقد است که همان گونه که ساختارها می توانند شرایط را برای به فعلیت رسیدن گرایش های فطری و ذاتی انسان مهیا سازند و از این طریق سهم بسزایی در درونی سازی ایستارها، قواعد، هنجارها و... به عهده گیرند، همچنین افراد و عاملان اجتماعی از این توانایی برخوردارند که با نوع کنش های خویش، در ایجاد، تغییر و بازتولید ساختار اجتماعی تأثیر بگذارند.

روایت و روایت شناسی، که در روزگار ما توجه پژوهشگران و منتقدین بسیاری از در حوزه های مختلف به خود جلب کرده، در عرصه ادبیات نیز بخش وسیعی را به خود اختصاص داده است. بررسی متون ادبی از دیدگاه روایت شناسی، پژوهشگر را متوجه نکات ظریف و ارزنده ای می کند که جز از این راه، دستیابی به آنها میسر نیست. حال اگر یافته های روایت شناسان و ساختارگرایان را با نظر به این که از دل مکتب ساختارگرا نوعی دانش روایت شناسی ظهور کرده است، با هم در این بررسی به کار بریم، تجزیه و تحلیلی راهگشا و دقیق حاصل خواهد شد. محور اصلی مقاله حاضر، ارایه دگردیسی و تطور داستانی واحد در روایتهایی چندگانه است. به این منظور داستان یوسف را به روایت قرآن، کتاب مقدس، طبری، ابوالفتح، فردوسی و جامی باز کاویده ایم و کوشیده ایم از دیدگاه روایت شناسی ساختارگرا تفاوتها و شباهتهای این روایات را نشان دهیم.

از جمله مهم‌ترین شروح نهج البلاغه، «منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه» می‌باشد؛ این شرح، شرحی کهن نوشته شده به سال 556 هجری، مختصر و عربی از عالم شیعی قطب الدّین راوندی (متوفی 573 هـ.ق) ‌است. هدف از این پژوهش، بررسی، شناسایی و معرّفی روش شرح‌‌نگاری راوندی و نحوه‌‌ی تأثیرات شرح او، بر شروح پسین نهج البلاغه، بر اساس روش مطالعه‌‌ی کتابخانهای است. این پژوهش، بر اساس بررسی دو مولّفه‌‌ی «ساختار» و «محتوا» سامان یافته است. نمونه‌‌ی مولّفه‌های ساختارى این شرح، که فصل دوّم را به خود اختصاص داده، عبارت است از: شرح مزجی، ارائه نسخه اصیل نهج البلاغه با عنوان «الاصل»، شرح کلام با عنوان «بیانه» و یا «الشرح»، دستهبندی انفرادی و یا گروهی خطب، نامهها و حکمتها، بخشبندی خطب و نامههای بلند به چند بخش کوچک‌تر، شرح کوتاه، ارائه بخشی از شرح در قالب پرسش و پاسخ و هم‌چنین نمونه‌‌‌ی مولّفه‌های محتوایی که فصل سوّم را، دربردارد شامل: بهرهگیری از علم لغت در تبیین معنای واژگان، استفاده از دانش صرف و نحو و مباحث بلاغی، استفاده از آیات قرآن، شرح روایى، ذکر سبب ورود کلام امام ، معرّفی برخی شخصیتها، اماکن، بیان وجه تسمیه خطبه و پرداخت به علوم مختلف از جمله علوم قرآنی، کلام، تاریخ، فقه؛ در فصل پایانی به بررسی تأثیرگذاری شرح راوندی بر شروح پسین و گونه‌شناسی انعکاس این تأثیرات از جهات محتوایی، در قالب تأیید و ردّ نظرات راوندی از جمله؛ مباحث لغوی، نحوی، تاریخی، تحلیلی در چهار اثر پسین؛ یعنی شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، مصباح السالکین ابن میثم، منهاج البراعه خویی و بهج الصباغه شوشتری، پرداخته می‌شود. نتیجه‌‌ی این پژوهش، معرّف روش‌‌مند بودن شرح راوندی، بر پایه‌‌ی شاخصههای شرحنگاری و تأثیر آن، از جهات سبک نگارش و مباحث محتوایی، بر شروح پسین است.

نوشتار حاضر در پی پاسخ گویی به این سوال اساسی است که آسیب های روابط بین الملل موجود، از دیدگاه امام خمینی (ره) چیست؟در پاسخ، این فرضیه مطرح می شود که آسیب های مذکور را می توان در دو سطح ساختاری و کارکردی مورد بررسی قرار داد.بررسی اندیشه سیاسی امام خمینی (ره) در سطح ساختاری نشان می دهد که روابط بین الملل مطلوب، مبتنی بر توزیع عادلانه قدرت، تعاملات اقتصادی متقارن و حفظ هویت های فرهنگی کشورهاست.در سطح کارکردی نظام بین الملل نیز، عدالت واقعی زمانی حاصل می شود که ستم گری و ستم پذیری در سطح بین المللی از میان برود و ایجاد صلح واقعی در جهان محقق شود.

آموزه هاي تجسد و تثلیث مهمترین شاخصههاي دین مسیحیت و محور تعالیم مسیحیتاند و تغییر هر یک ازاین دو آموزه کل الهیات مسیحی را تحت تأثیر قرار میدهد. یکی از پرسشهایی که مطرح است این استکه آیا دو آموزهي تجسد و تثلیث در عهد جدید مطرح شده و جزء تعالیم عیسی (ع) هستند یا از راه دیگريوارد دین مسیحیت شدهاند و پرسشهاي دیگر عبارتند از اینکه آیا قرائت واحدي از تثلیث وجود دارد یامتألهان مسیحی قرائتهاي متعدد عرضه کردهاند؟ دیدگاه قرآن دربارهي این دو آموزه چیست؟ آیا قرآناین آموزهها را انکار و رد کرده یا آنچنان که پارهاي از مستشرقان ادعا کردهاند، تثلیث مورد انکار قرآن باتثلیث رایج مسیحی تطابق ندارد و اعتقاد به الوهیت مریم (س) سابقهاي در میان مسیحیان نداشته است؟مدارك و شواهد متعدد نشان میدهد که اولاً آموزههاي تجسد و تثلیث در عهد جدید مطرح نشده و جزءتعالیم حضرت عیسی (ع) نیستند و تحت تأثیر مکاتب دیگر وارد دین مسیحیت شدهاند. از جمله این مکاتبنظامهاي فلسفی یونان و اندیشهها و ادیان شركآلودي بودند که در امپراطوري روم و منطقهي اورشلیم وجودداشتند.ثانیاً قرائت واحدي از تثلیث وجود ندارد و متألهان مسیحی قرائتهاي متعددي عرضه کردهاند که از جملهاین قرائتها، قرائت شورایی، مونارشیستها، آریوسیان، مقدونیان و کاپادوکیانها است.ثالثاً قرآن کریم در آیات متعدد به رد آموزهي تجسد و تثلیث پرداخته و نیز بر اساس شواهد و مداركمختلف برخلاف دعوي مزبور، پارهاي از مسیحیان معتقد به الوهیت حضرت مریم (س) بودهاند.

در انتساب برخی از آثار منتشر نشده ابن سینا به او تردید وجود دارد. شناخت نظام معرفتی و تحول اندیشه منطقی ابن سینا در گرو داوری در مورد صحت انتساب این آثار به او است. بررسی ساختار و سبک نگارش و تحلیل محتوایی و اسناد مربوط می تواند در این راستا گره گشا باشد.اثر منطقی مفاتیح الخزائن از جمله آثار یاد شده است. تطبیق آن با سایر آثار شیخ و گذر از موارد شباهت و تفاوت ظاهری و رسیدن به مواضع خلاف و وفاق واقعی برای مشخص شدن صحت انتساب رساله به شیخ الرئیس ضروری است.تحلیل محتوایی و مقایسه تطبیقی مفاتیح الخزائن با متون منطقی شیخ الرئیس تفاوت ها و نوآوری هایی را در این رساله نسبت به آثار ابن سینا تأیید می کند. در نوشتار حاضر با مقایسه متن مفاتیح الخزائن با آثار مسلم ابن سینا از لحاظ ساختار و محتوا، انتساب این اثر به ابن سینا بررسی خواهد شد. این اثر شباهت بسیاری به اشارات ابن سینا دارد و اگر صحت انتساب به وی اثبات شود باید گفت رساله یاد شده از آثاری است که شیخ الرئیس آن را در اواخر عمر نگاشته است.

آیات قرآن کریم در تکوین و تطور باور آن متفکران مسلمان اعم از متکلمان، فیلسوفان، عارفان، ادیبان و شاعران موثر بوده است. بسیاری از فرهیختگان گاهی به عنوان شاهد و قرینه و زمانی فراتر از آن در شکل دادن مبنای کلامی یا فلسفی خود از آیات قرآن کریم استفاده نمودند. اما وجه غالب شخصیت علمی فیض کاشانی جنبه‌های کلامی، فلسفی و بعضاً عرفانی اوست که طبع لطیف و شاعرانه‌ی وی نادیده انگاشته شده است. از این رو بررسی ساختاری و مفهومی قرآن در اشعار ملامحسن فیض کاشانی و شناخت دیدگاه‌های معنوی وی از اهمیت و ضرورت به سزایی برخوردار است.با توجه به تجزیه و تحلیل‌های بلاغی و کندوکاوهایی که در اشعار فیض صورت گرفت ثابت می‌شود که وی زیبایی‌های ساختاری اشعارش را از قرآن کریم وام گرفته است.ملامحسن ابیاتی با مفاهیم و مضامین ناب در باب توحید، معاد، آفرینش انسان، بندگی و ... سرود که گاه به طور صریح یا غیرمستقیم با بهره‌گیری از آیات و روایات به ذکر صفات ازلی خداوند، هدفمند بودن خلقت، قصص قرآن و ... پرداخته است که در حقیقت بازتابی از چگونگی تأثیرپذیری مفهومی وی از قرآن کریم در اشعارش می‌باشد. که جملگی حاکی از تسلط شاعر بر آیات قرآن، آموزه‌های اسلامی و احاطه‌ی علمی او نسبت به شعر و ادب فارسی و عربی است.اما چگونگی بهره‌گیری و ترکیب امور معنوی با آرایه‌های بلاغی متفاوت از قبیل اقتباس، سجع، استعاره مراعات نظیر و ... در موضوعات متعدد از قرآن کریم حاکی از تبحر فوق‌العاده‌ی شاعر است که بسان آیینه‌ای طبع شاعرانه و لطافت روح این حکیم بلند پایه را به طور محسوس به نمایش می‌گذارد. بعلاوه می‌توان دیدگاه‌های نظری، معنوی، عواطف و نقطه نظرات گرانقدر وی را بیشتر شناخت. در حقیقت ملامحسن توانسته علاوه بر انعکاس قرآن در شعر فارسی، بازتاب مفهوم قرآن را در اشعار خویش به صورت هنرمندانه به تصویر کشد.برای انجام این پژوهش از روش توصیفی و تحلیلی استفاده شده و مطالعات صورت گرفته به شیوه‌ی کتابخانه‌ای بوده است؛ در کنار آن از سایت‌های اینترنتی و نرم‌افزارهای تفسیری مختلف استفاده شده است.واژگان کلیدی: قرآن کریم، فیض کاشانی ، مفهوم، ساختار

قرآن کریم معجزه‌ی آخرین پیامبر الهی است که دامنه‌ی اعجاز آن از هزار و چهارصد سال پیش تا اکنون امتداد یافته ‌است و ادامه خواهد یافت؛ کتابی که در میان مردمی نازل شد که به فصاحت و بلاغت شهره بودند، قرآن کریم نازل شد، درخشید و یکتا شد، تا آن‌جا که در طی این دوران، هیچ کس نتوانسته‌است اعجاز آن را خدشه‌دار کند و در آن تردیدی به وجود آورد. کتاب «بلاغه الکلمه فی التعبیر القرآنی» در راستای تبیین گوشه‌ای از اعجاز بلاغی قرآن کریم تألیف شده‌است و به بیان نمونه‌هایی از تناسب ساختار و لفظ واژگان قرآن کریم با مفاهیم و معانی می‌پردازد. در ترجمه‌ی این کتاب سعی بر این بوده‌است که ضمن رعایت اصل امانتداری در معادل‌گزینی، سخن نویسنده در چهارچوب‌ها و قالب‌های زبان فارسی قرار بگیرد تا مقصود نویسنده به راحتی توسط مخاطب فارسی زبان درک شود و سبک ترجمه در این پایان‌نامه، ترجمه‌ی ارتباطی است.