جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

با توجه به اینکه اهل بیت (ع) در بردارنده ی تمام فضیلتها وارزشهای والای انسانی هستند بسیاری از پیروان مذاهب دیگر با عنایت به این ارزشها به ایشان گرایش پیدا کردهاند.علاوه بر این در بین شاعران کسانی را می یابیم که با اشعاری زیبا وتوصیف جایگاه والای اهل بیت (ع)ذوق وعاطفه خود را به رشته ی آزمون درآورده اند ،شاعران مسیحی نیز از این قاعده مستثنی نمی باشند علت آننیاز فطری انسان به دین ومذهب میباشد.گرایش شاعران مسیحی به ویژه شاعران مسیحی لبنان به ادبیات متعهد لز رابطه ی مسیحییان وشیعیان با یکدیگر وهمچنین آشنایی آنان با اصول اسلام در نتیجه همزیستی با مسلمانان نشأت گرفته است .از طرف دیگر آثار منفی جنگهای جهانی اول ودوم بر لبنان باعث شد این شاعران اهل بیت (ع) را نمونه ی کامل ارزشهایی چون مقاومت ،آزادی خواهی وظلم ستیزی بیابند وعشق سرشار خود را نسبت به ایشان در ادبیات متعهد نمودار سازند واین ادبیات را با مقاومت پیوند دهند تا اراده ی هموطنان خود را با توجه به شخصیتهای دینی -تاریخی برانگیزانند.

حقیقت نوری اهل بیت (علیهم السلام) یکی از مهم ترین فضائل آنان به شمار می رود و نقشی بنیادین نسبت به سایر فضائل ائمه دارد و معرفت به ائمه (علیهم السلام) و بالتبع معرفت حقیقی حق از طریق شناخت این حقیقت حاصل می شود. این حقیقت به طور کلی شامل دو قسمت می باشد 1- «خلقت نوری اهل بیت (علیهم السلام)» 2- «مقام نورانیت اهل بیت (علیهم السلام)». نور ائمه (علیهم السلام) اولین مخلوق الهی می باشد که هستی با وجود آنان ظهور یافت و قبل از آنان مخلوق دیگری خلق نشده بود. از این خلقت اولیه باعناوینی نظیر نور، روح، عقل، قلم یاد شده است. ائمه(علیهم السلام)بعد از خلقت و پیش از خلقت سایر موجودات سالیان درازی به تسبیح وتحمید خداوند متعال مشغول بوده و بعد از آن سایر موجودات توسط نور ائمه (علیهم السلام) آفریده شدند. عالم جبروت، عالم ناسوت، عرش، کرسی، ملائکه و شیعیان خلاصه همه هستی از کانال فیض ائمه (علیهم السلام) پابه عرصه وجود گذاشته اند و واسطه فیض الهی بودن ائمه از این طریق به نحو احسن اثبات می شود، البته این وساطت فقط به مرحله آفرینش ختم نمی شود بلکه در بقاء موجودات هم فیض الهی به واسطه آنان سرازیر در عوالم خلقت می‌شود و همچنین ولایت تکوینی ائمه (علیهم السلام) و مقام خلافت الهی آنان در تمامی عوالم که از معارف اصیل دین می باشد بر اساس خلقت نوری اهل بیت (علیهم السلام) تبیین واثبات می شود. مقام نورانیت اهل بیت (علیهم السلام) هم که از خلقت نوری آنان نشأت گرفته همان ولایت مطلقه کلیه الهی است که بر این اساس احاطه حضرت حق بر تمامی مخلوقات به واسطه مقام نورانیت ائمه (علیهم السلام) می باشد همه این حقایق مفاهیمی است که از آموزه‌های روایی از زبان خود ذوات مقدس معصومین به ما رسیده است .

صحاح شش‌گانه از آثار حدیثی مشهور و مطرح در بین مسلمین است. با وجودی که مولفان این کتب با اهل بیت(ع) همزمان بوده‌اند و به رغم برجستگی و عظمت این بزرگواران و نیز توصیه‌ها و سفارشات پیامبر(ص) درباره رجوع و تمسک به آنان و معرفی‌آنها به عنوان کشتی نجات و چراغ هدایت،اندکی روایات و احادیث اهل بیت(ع) در این کتب و در مواردی نبودن هیچ روایتی از آنان، ذهن انسان را درگیر چرایی این موضوع می-کند. این پژوهش بابه کار گیری روش آماری در کل صحاح شش‌گانه اهل سنت و مطالعه و تحلیل مسائل تاریخی، سیاسی، رجالی و اعتقادی، علل اندکی این روایات را مورد بررسی قرار می‌دهد.بر اساس رهیافت این پژوهش، اجرای قانون ممنوعیت نقل و تدوین احادیث در بین اهل سنت در سده اول هجری و جلوگیری از انتشار روایت فضایل و مناقب اهل بیت(ع) در میان مردم و به دنبال آن اختناق و فشارهای شدید حاکمان بر اهل بیت(ع)، طراحی اصول کلامی‌ـ عقیدتی، ایجاد قواعد خاص رجالی، پیدایش اختلاف در بین مسلمین و به وجود آمدن فرقه‌های گوناگون، همگی عوامل مژثر در کمبود روایات اهل بیت(ع) در صحاح شش‌گانه اهل سنت است.

اندلس به عنوان غربی‌ترین منطقه از سرزمین‌های اسلامی از جایگاه و اهمیت ویژه‌ای نزد مسلمانان برخوردار بوده و همانند دیگر مناطق مورد توجه گروه‌ها و فرقه‌های مختلف از جمله شیعیان قرار داشت، اما به دلیل سلطه امویان بر آنجا و دشمنی آنان با علویان و جریان‌های منسوب به آنها و نیز گسترش مذهب مالکی، اندیشه‌های شیعی با سرکوب شدید مواجهه شده و اجازه ظهور و بروز نمی‌یافتند. در چنین فضایی دانشمندان هم یا به دلیل هم فکری با جریان سیاسی، مذهبی حاکم و یا به خاطر ترس از آن توجه چندانی به اندیشه‌های شیعی و گرایش به سوی اهل بیت (ع) نداشتند. اما در لایه‌های پنهان افکار آنان و عموم جامعه تمایل به سوی خاندان پیامبر (ص) وجود داشت و هر گاه فرصت پیدا می‌کرد خود را نشان می‌داد چنان که پس از سقوط امویان و شکل گیری حکومت حمودیان علوی نسب به یکباره شاعران فراوانی به دربار آنان روی کرده و اشعاری سروده و تقدیم آنان کردند که نه تنها بیانگر دوستی و علاقه آنان به خاندان رسول خدا (ص) بود بلکه گاه تصریح در تشیع آنان داشت.البته بسیاری از دانشمندان اندلس دیدگاه احترام آمیزی نسبت به خاندان رسول خدا داشته و از آنان به نیکی یاد کرده‌اند این مهم را می‌توان از متون مختلف تفسیری ، روایی ، فقهی و اصولی ، تاریخی ، عرفانیو ادبی مشاهده کرد . البته تفاوت‌هایی در نگاهاندیشمندان مختلف دیده می‌شود. توجه شاعران و عرفا و صوفیان به اهل بیت نسبت به دیگران بیشتر است و دیدگاه محدثان و مفسران و مورخان تحت تأثیر جریان‌های سیاسی و مذهبی قرار داشته در نقل گزارش‌ها و روایات مربوط به اهل بیت(ع) دارای رنگ و بوو جهت گیری سیاسی و مذهبی است.در این پژوهش ضمن اشاره به وضعیت سیاسی و مذهبی اندلس تلاش می‌شود تا میزان توجه و نوع نگاه اندیشمندان اندلس به خاندان پیامبر (ص) از لابلای متون آنان تبیین شود.

در این پژوهش به سیره اهل‏بیت علیهم‏السلام در زمینه ماندگارى و انتقال پیام عاشورا پرداخته مى‏شود با این سوال که سیره اهل‏بیت علیهم‏السلام در زمینه ماندگارى و انتقال پیام عاشورا چگونه بود و از چه روش‏هایى در این زمینه استفاده مى‏کردند؟ و در جواب سعى شده است که این مطلب با کمک شاخه‏اى از علوم اجتماعى یعنى دانش ارتباطات و با استفاده از مدل ارتباطى هایدر معروف به مثلث هایدر به دست بیاید. هایدر معتقد است که گونه مطلوب هنجارآورى توسط یک نوآور یا پیام‏فرست زمانى است که اضلاع سه‏گانه مثلث فرضى (یعنى پیام‏فرست، پیام و مخاطب) مثبت باشد و بدترین حالت زمانى است که منفى باشد. و ما در این پایان‏نامه فرض را بر این گرفته‏ایم که ارتباط میان پیام‏فرست و پیام، و پیام‏فرست و مخاطبان مثبت مى‏باشد یعنى اهل‏بیت علیهم‏السلام خود در درجه اول نسبت به پیام عاشورا عامل بودند و همچنین ائمه اطهار علیهم‏السلام مورد اعتماد و وثوق مخاطبان خویش بودند به عنوان اینکه افرادى عالم و از فرزندان رسول‏خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم مى‏باشند و تمرکز ما بر روى سیره اهل‏بیت صلى‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم و روش‏هایى که آنها در زمینه انتقال پیام عاشورا به مخاطبین انجام داده‏اند مى‏باشد یعنى رابطه بین پیام و مخاطبین را مى‏خواهیم مورد بررسى قرار بدهیم. هایدر مى‏گوید: زمانى رابطه میان پیام و مخاطبان مثبت مى‏باشد که پیام مطابق با نیازهاى اساسى مخاطبان باشد لذا در این پژوهش این فرضیه مطرح شد که چون اهل‏بیت علیهم‏السلام از روش‏هایى استفاده مى‏کردند که مطابق با نیازهاى اساسى مخاطبان بوده است به همین دلیل در ماندگارى و انتقال پیام عاشورا موفق عمل کردند در نتیجه پى بردن به چگونگى انجام این کار و شناخت روش‏هایى که اهل‏بیت علیهم‏السلام براى رسیدن به این هدف بهره برده‏اند از اهمیت بسیار زیادى برخوردار مى‏شود به همین لحاظ این پژوهش در قالب پنج فصلِ: 1ـ علم ارتباطات و الگوى ارتباطى هایدر 2ـ بحثى پیرامون سیره 3ـ پیام عاشورا از منظر امام حسین علیه‏السلام 4ـ روش‏هاى انتقال پیام عاشورا در سیره اهل‏بیت علیهم‏السلام5ـ چگونگى و امکان الگوبردارى از سیره اهل‏بیت علیهم‏السلام در زمینه قیام عاشورا، مطرح گردید تا ما نیز با تأسى به سیره ایشان و الگوبردارى از آن و رسیدن به روشى نظام‏مند براى وصول به هدفِ ماندگارى و انتقال پیام عاشورا به منظور صیانت از آن و انتقال به آیندگان موفق عمل نماییم.

این پژوهش به پدیده غلو خواهد پرداخت. این جریان همراه با ورود افکار گوناگون به جهان اسلام و همراه شدن آن با دنیاطلبی عده‌ای فرصت‌طلب در جهان اسلام شکل گرفت.محدوده این پژوهش به شهر کوفه از سال تأسیس آن (17هـ) تا نیمه قرن دوم هجری (150هـ) باز می‌گردد. به طور یقین بسیاری از جریان‏های غالیانه در طی همین سالها و در این شهر شکل گرفت و گسترش پیدا کرد. و بعد از مدتی کوتاه توانست به دیگر بلاد اسلامی رخنه کند.این پژوهش بدان جهت ضرورت دارد که عده‌ای درصدد پیوند بین جریان‏های غالیانه با مکتب تشیع بوده‌اند و این دو را یکی دانسته‌اند. یا حداقل غلو را محصول اندیشه‌های شیعی برشمرده‌اند.به همین دلیل لازم دیده شد تا پژوهشی مستقل در این زمینه انجام بپذیرد تا غیرعلمی بودن این گمانه‌زنی‌ها ثابت شود. به طوری که در این تحقیق خواهد آمد، بیشترین درگیری با جریان غلو توسط ائمه هدی و اصحاب ایشان سازماندهی شده است.گرچه غالیان به هر نحو ممکن درصدد سوء استفاده از محبوبیت اهل بیت پیامبر اکرم(ص) در جهت فریب احساسات مردم بوده‌اند، اما ائمه با ردّ هرگونه انتساب ایشان به خود و پرهیز اصحاب از هم‌نشینی با ایشان، موجبات طرد غالیان را فراهم کردند.ایده اصلی ما در این تحقیق تفکیک اندیشه شیعی از گرایش‌های غالیانه می‌باشد، که اولی نتیجه آموزه‌های مکتب اهل بیت ودومی بازخورد اندیشه‌های وارداتی و دنیاطلبی عده‌ای فرصت‌طلب بوده است همچنین بعد از مفهوم‌شناسی به جریان‏های شیعی کوفه پرداخته خواهد شد، تا حدود و ثغور آن با جریان‏های غالیانه تبیین شود. همچنین به چگونگی تأثیر و تأثر و زایش این گروه‌ها توجه شده است. حاصل بحث ما در این پژوهش چنین خواهد بود که بین اندیشه‌های تشیع و گمانه‌زنی‌های غالیان تفاوتی بنیادین وجود دارد. و به هیچ وجه میان این دو پیوندی نمی‌باشد.

بعد از رحلت پیامبر(ص)، جریان های فکری و کلامی متعدد و معارض با یکدیگر که غالبا از اهل سنت بودند، پدیدار گردیدند؛ هر یک از آن ها برای تبیین اندیشه های خود از سویی آیات اعتقادی قرآن را مطابق اندیشه ها و روش های خود تفسیر می کردند که در اثنای این تکاپوها، برخی آیات به تحریف معنوی مبتلا گردیدند و روایات نیز در پاره ای موارد یا دستخوش تحریف لفظی و تبیین ناصواب شدند و یا به وضع گرفتار آمدند. اهل بیت(ع) در مواجهه با اقوال کلامی آنان و روایاتی که مستمسک عقاید جریان های فکری و کلامی بود، با روش های متنوع تفسیر قرآن به قرآن، تفسیر قرآن به سنت، تفسیر قرآن با شأن نزول، تفسیر قرآن با عقل، تأویل قرآن، بهره گیری از لغت، بهره گیری از قواعد ادبی؛ گاه برداشت های ناصواب کلامی را که در مواردی ناشی از تحریف روایات بود، برمی نمودند و گاه با تبیین صحیح روایات، سوء برداشت ها را می زدودند و گاه با استناد به ادله عقلی و نقلی، سستی مستندات آن اقوال را با نشان دادن جعلی بودن روایات مورد استناد نحله ها آشکار می کردند.

احمد وائلی یکی از بزرگان شعر معاصر شیعی عراق است. این شاعر متعهّد، توانسته است که محتوای شعر دینی خویش را در خدمت نیازها و چالش های موجود در جهان اسلام قرار دهد. شعر دینی ایشان از نظر محتوایی، در برگیرنده‌ی مضمون‌هایی همچون؛ ستایش پروردگار، تبیین فضیلت‌های اهل بیت(ع)، بیان دردها و آروزهای ملّت های اسلامی، تهذیب اخلاق عمومی و پرهیز از غلوّ و اغراق و ... است.افزون بر این، شعر دینی ایشان از نظر ساختاری در همان چارچوب های سنّتی شعر عرب بود. و شاعر گرایش ویژه-ای به بیان خطابی و بهره‌گیری از صور خیال، بویژه تشبیه و استعار، و نیز کاربرد معتدل برخی آرایه‌های ادبی همچون؛ طباق، مراعات النظیر، ردّالعجز علی الصّدر و ... دارد؛ چرا که وائلی علاوه بر فعالیت در زمینه‌ی شعری یکی از خطیبان برجسته و نامدار به شمار می رود. دیگر آنکه، وائلی هم شاعر تقلید است و هم شاعر نوآور، تقلید شعری وی بیشتر در پیروی از عروض سنّتی عرب و سبک شعری شاعران کلاسیک بوده و نوآوری شاعر نیز از آن جهت است که وی توانسته است مفهوم های روزمره و دشواری های کنونی جهان اسلام را در چارچوب شعر سنتّی عرب جای دهد.

در تحقیق پیش رو، تاریخ اجتماعی شیعیان در عصر حضور ائمه (ع)،با محوریت کتاب شریف الکافی مورد بررسی قرار گرفته است. در این تحقیق ضمن اشاره به ابعاد مختلف رفتار و افکار شیعیان که در تحولات زندگی روزمره شان موثر بوده است ، کوشیده شده با اتکا به مستندات تاریخی ، سبک زندگی شیعیان تبیین شود. مهمترین یافته های این تحقیق را می توان دست یابی متقن و مستند به بخش قابل توجهی از اصول و آداب سبک زندگی شیعه و اشراف بر میراث معنوی و فرهنگ غنی و مستدل ایشان دانست . این مهم، در پی واکاوی کنش های شخصی شیعیان در موضوعاتی چون حوزه خوراک ، پوشاک ، زینت ، سلامت ، مسکن و تفریح از یک سو؛ تفحص در کنش های اجتماعی شیعه بر اساس مولفه هایی چون شیوه تعامل با شیعیان ، تعامل با اهل بیت(ع) ، تعامل با غیر شیعه ، تعامل با محیط زیست و نظام کار و معیشت از سوی دیگر و در نهایت بررسی مبادی اعتقادی و مناسک عبادی شیعیان ، به دست آمده است.

بی تردید ارائه و تبیین آموزه های عمیق اسلام که ریشه در کتاب و سنت دارند، نیازمند بستری مناسب است که تحقق آن در ارتباط مستقیم با همسویی یا عدم همسویی عناصر تاثیرگذار تاریخی است.وجود و تاثیر عناصر تاریخی یا همان اجزاء سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی اثر گذار بر روند ارائه محتوای عقائد شیعی و تبیین آن در دوره های مختلفی از حیات پیامبر و امامان، بر عرضه دستگاهی معرفتی که تبیین معارف آن از یک سیر اجمالی ـ تفصیلی و بدون پیدایش تغییر در مبانی آن برخوردار است، مهر تایید می نهد. براین اساس اندیشه های ناب اعتقادی شیعی بی آنکه بر آمده از امری خارج از قرآن و سنت نبوی باشد و با لحاظ تمامی شئون آن تبیین شده است.در برابر این مهم، قضاوتی ناتمام در روش و استناد، از دیر باز تلاش دارد تا چنین بنماید که اندیشه های بنیادین شیعی برگرفته از پدیده های تاریخی محض و بدون بنیان مرصوص است. طرفداری از این دیدگاه را در دوره معاصر برخی نو اندیشان و نیز گروه فراوانی از مستشرقین بر عهده دارند.نوشته پیش رو بر اساس نظر نخست و در برابر نظر دوم ـ و اشاره ای گذرا به برخی آثار قائلین به آن ـ استوار گردیده، تا با بررسی عناصر تاریخی و چگونگی اثر گذاری آن در تفصیلی شدن تبیین عقائد اهل بیت، فرایند نشر معارف ایشان را به نمایش بگذارد.