جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این تحقیق «روش تفسیر عقلی و نقش عقل در تفسیر» را مورد بررسی قرار داده و منظور از آن چگونگی تفسیر بر اساس برهان ها و قرائن عقلی است که نمونه هایی از این روش در شیوه تفسیری اهل بیت(علیه السلام) مشاهده می شود. این روش با روش های دیگر (اجتهادی، تفسیر به رأی، تفسیر کلی، تفسیر فلسفی و...) متفاوت است و دلایل و معیارهای خاص خود را دارد. در بخش دیگری از این تحقیق، دیدگاه های مختلف معتزله، اشاعره، اخباریون و اصولیین مورد بررسی قرار گرفته است. روش عقلی بر اساس برهان ها و قرائن عقلی است؛ ولی سایر روش ها بر اساس ذوق و سلیقه شخصی (تفسیر به رأی)، آیات و روایات (تفسیر اجتهادی) یا تحمیل و تطبیق آرای فلسفی و کلامی بر قرآن است. در پایان، تعدادی از تفاسیر بزرگانی که از شیوه عقلی استفاده کرده اند و تعدادی از آیاتی که تفسیر عقلی شده اند به همراه مثال هایی، مورد بررسی قرار گرفته است.

پدیده نسخ در فرایند احکام و بداء در تکوینیات دارای ارزش و اهمیت بسیار بالایی است و از همان آغاز نیز مورد عنایت نبی اکرم| و ائمه اطهار^ بوده است. پدیده نسخ از دیرزمان مورد اختلاف دانشوران اسلامی بوده و گروهی آن را از منظر عقل و نقل انکار کرده اند. در این رساله با دلایل عقلی و نقلی ثابت شده است که امکان عقلی دارد. همچنین به شبهاتی که پیرامون نسخ از سوی یهود، نصاری و مسلمانان وارد شده، پاسخ داده شده است. در بخش دیگر این رساله، معنای بداء از نظر متکلمان بیان شده و با آیات و روایات به اثبات رسیده است.

چکیده ندارد.

پدیده نسخ در فرایند احکام و بدا در تکوینیات دارای ارزش و اهمیت بسیار بالایی است و از دیرزمان مساله پرارزش نسخ و بدا مورد عنایت نبی اکرم ص و ائمه اطهار ع بوده و در راستای آن روایات زیادی از این بزرگواران در جوامع حدیثی ذکر شده است. نسخ در ادوار تاریخ اسلام از منظر لغت شناسان و اصولیان و قرآن شناسان و مفسران تطور مفهوم داشته است قدر مشترک همه مفاهیم همان معنای ازاله و برداشتن حکم بوده در اقسام نسخ اختلاف وجود دارد سه قسم بیان نموده اند نسخ تلاوت با حکم نسخ تلاوت بدون حکم و آن قسمی که مورد قبول ما است قسم سوم از اقسام نسخ حکم بدون تلاوت می باشد. پدیده نسخ از دیر زمان مورد اختلاف دانشوران اسلامی بوده و گروهی در آن تردید نموده و از منظر عقل و نقل مورد انکار قرار داده اند. ما با دلایل عقلی و نقلی ثابت نمودیم که امکان عقلی دارد و هم در قرآن واقع شده است شبهاتی که پیرامون نسخ از سوی یهود و نصاری و مسلمانان وارد شده بیان نموده و به آنها جوابهای استدلالی داده شده. در بخش دوم بدا از نظر لغت بیان شده و به معنای (آشکار نمودن) و از نظر متکلمان اظهار مااخفی آنچه که بر بندگان مخفی بوده اظهار نموده است در مورد بدا برادران اهل سنت بدون توجه نمودن به نظرات علمای شیعه تهمت به شیعه زدند که شیعه نسبت به جهل خداوند متعال می دهد زیرا قابل بدا است ولی در مورد بدا آنچه که بررسی نمودیم روشن شده که بین شیعه و سنی اختلاف لفظی وجود دارد نه جوهری و حقیقی زیرا همان چیزی که در مورد بدا شیعه قایل است اهل سنت نیز آن را قبول دارند. بدا را با آیات و روایات اثبات نمودیم و در آخر شبهاتی که در پیرامون بدا بیان شده را پاسخ استدلالی داده ایم.

تنها علم حصولی است که محور بحث مطابقت حکایی و فراحکایی قرار می‌گیرد. «ذهن»، به‌عنوان ساحت حکایی و شأنی از شئون نفس، در جدول وجودی خود ویژگی حاکیّ بالذات بودن صور تصوری جزئی و کلی، و صور قضیه‌ای و تصدیقی را ارائه می‌دهد و بستری فراهم می‌کند که عقل به یاری آن، به این‌گونه ویژگی صور بار می‌یابد و ازآنجاکه حکایت این صور بالذات است، نتیجه می‌گیرد که براساس اصل تضایف، بایستی حاکیّ و محکیّ نیز در ظرف حکایت تحقق داشته باشند، چراکه حاکیّ همین صوری می‌باشند که چیزی را ارائه می‌دهند و محکیّ هم همان چیزی است که با واسطۀ این صور ارائه می‌شود. بر این اساس، این مفاهیم نیز، صرف نظر از واقع نفس‌الامریِ خود، با چیزی که ارائه داده و می‌نمایانند مطابقت حکایی دارند و چنین مطابقتی در ذهن ارائه شده و نمایش داده می‌شود و عقل آن را یافته و به صحت آن حکم می‌کند.

درباره حدوث نفس، قبل يا همراه و يا بعد از بدن ، سه قول وجود دارد كـه حـدوث قبـل از بـدن مورد تأييد بعضی از محدثان و متكلمان و حدوث همراه با بدن قول مشهور حکمـا و حـدوث در امتداد بدن، نظريه ملاصدرا و پيروان اوست. نظريه ملاصـدرا بـا آيـات قـرآن همـاهنگی بيـشتری دارد، ولی روايات مخالف با آن نيز وجود دارد كه بايد با توجه به آيات تفسير شوند. آيه شريفه «لقد خلقنا الانسان من سلاله من طين... ثم انشأناه خلقا آخر...» دلالت روشـنی دارد بر حدوث نفس در امتداد حدوث بدن و آيات مؤيد فراوانـی نيـز بـرای آن مـی تـوان ارائـه داد و روايات را براساس اين تفسير توجيه كرد.

---

چکیده: مساله ای که در این نوشتار مورد بررسی قرار گرفته است این است که آیا می توان اخلاق را به دین وابسته دانست؟ اگر جواب مثبت است دقیقا این گزاره چه معنایی دارد و اخلاق در چه محورهایی وابسته به دین است؟ چه دلایل قانع کننده ای برای این وابستگی در هر یک از این محورها وجود دارد؟ برای پاسخ به این مسأله پس از طرح مقدمات لازم که به بحث از معانی دین، اخلاق، وابستگی و پیش فرض های مساله می پردازد مساله در چهار محور مجزا مورد بررسی واقع می شود. در محور اول که درباره وابستگی زبان شناختی بحث شده این نتیجه حاصل شده که گرچه بنیان زبان اخلاق بر دین استوار نیست ولی در عین حال دین می تواند با تحولی که در موضوعات گزاره های اخلاقی ایجاد می کند به تحول اخلاق یاری رساند این مدعا در قالب برخی از مفاهیم دینی نشان داده شده است. در محور بعدی، وابستگی ثبوتی و وجودی اخلاق به دین مورد تحقیق قرار گرفته و این مساله مورد کنکاش قرار گرفته که آیا ثبوت ارزش های اخلاقی برای افعال گوناگون امری ذاتی است و نیاز به جاعل و شارع ندارد و یا اینکه باز در اینجا این دین و اراده تشریعی خداوند است که برای امور مختلف ارزش آفرینی می کند. تحقیق در این باب نیز نشانگر عدم وابستگی ثبوتی اخلاق به دین است و چنین وابستگی با اشکالات متعددی روبرو می گردد. مساله ای که در محور سوم مورد تحقیق قرار گرفته، مساله وابستگی معرفت شناختی اخلاق به دین است. در این محور برخلاف اندیشه سکولار که اخلاق را از نظر معرفتی کاملا مستقل از دین می داند، مدعای وابستگی معتدل و غیر افراطی مورد تصدیق قرار گرفته است و نیاز انسان به دین در شناخت برخی از گزاره های اخلاقی که بخشی از آنها در کتب فقهی نیز بیان شده مورد توجه واقع شده و به اشکالاتی که بر این وابستگی وارد شده پاسخ لازم داده شده است. آخرین مساله ای که مورد بررسی قرار گرفته و محور چهارم این نوشتار را به خود اختصاص داده است مساله وابستگی روانشناختی اخلاق به دین و تاثیر آموزه های دینی در روی آوردن مردم به سمت انجام آموزه های اخلاقی است. در این بخش نیز ابتدا قرائت افراطی و وابستگی حداکثری مطرح شده و مورد نفی قرار گرفته و سپس با ادله کافی به اثبات وابستگی معتدل اخلاق به دین در این عرصه پرداخته شده است. با توجه به دستاورد بحث در محورهای فوق این نتیجه به دست می آید که اخلاق در برخی از عرصه ها به دین نیازمند است که مهمترین آن همان عرصه معرفت شناختی است و این نشان دهنده این است که مدعای تقدم مطلق اخلاق بر دین ادعای درستی نیست بلکه برای شناخت ارزش های اخلاقی ما باید علاوه بر عقل و وجدان درونی به متون دینی نیز مراجعه کنیم و در پرتو معارف حاصل از عقل و نقل به سوی اخلاق واقعی گام برداریم.

کشف و شهود از ارکان عرفان قلمداد می‌گردد در حالی که تعارضات بین مکاشفات عرفان اسلامی، وجود عرفان‌های هندی، بودایی، مسیحی، یهودی و نادرست بودن کثیری از دعاوی در این باب و باطل بودن پاره‌ای از راه‌های رسیدن به این امور، ضرورت معیار یا معیارهایی برای تمییز صحیح از خطا را می‌طلبد که به نظر می‌رسد عقل قطعی (بدیهی و قریب به بدیهی) و نقل قطعی (قرآن کریم و سنّت معصومین (ع) ) معیار قاطع است. عرفا در کتب عرفانی «استاد کامل» و «آثار و عوارض» را جهت سنجش کشف و شهود صحیح از غیر صحیح پیشنهاد کرده‌اند ولی روشن است که این دو نیز باید به ملاک حجت و قطعی که همان عقل و نقل قطعی است سنجیده شوند والا منطقاً اعتبار ندارند.

نفس انسان مجرد است، ولی سیّال و حرکت نیز در ذات نفس راه دارد و عمده دلیل نفی حرکت در مجردات، برهان قوّه و فعل است که مخدوش است؛ زیرا در این برهان قوه و فعل در موجود بسیط نفی شده، به دلیل تناقض فقدان (قوه) و وجدان (فعل) که همان عدم و وجدان است، در حالی که جمع فقدان و وجدان نسبت به یک شیء محال است، نه دو شیء و با نفی این برهان، محال نیست که موجود بسیط نیز دارای وجدان و فقدان باشد، به خصوص اگر توجه شود که فقدان و وجدان، معقول ثانی فلسفی اند. ولی حرکت در ذات نفس مجرد ایجاد و اعدام تدریجی نیست، بلکه ایجاد تدریجی است.