جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بحث وحدت و وحدت وجود، یکی از مباحث مهم فلسفی و عرفانی است. هم ملاصدرا با طرح وحدت تشکیکی وجود و سپس وحدت شخصی آن، راه ویژه ای را در مسأله ی هستی شناسی پیموده است و هم ابن عربی، بنیانگذار عرفان نظری و نظریه ی وحدت وجود، در آثار خود تلاش نموده تا از وجوه مختلف ، وجود و وحدت آن را رازگشایی کند. وحدت وجود ابن عربی، اندیشه ی ملاصدرا را سخت، تحت تأثیر خود، قرار داده و در نهایت، این دو متفکر را به مشابهت های زیادی، در اندیشه، سوق داده است. ضروری است، پس از تبیین اندیشه های ابن عربی و ملاصدرا، در بحث وحدت وجود، به نتایج فلسفی و عرفانی پذیرش این نظریه، توجه گردد.در این رساله به این مهم پرداخته شده است.

وحدت وجود را می توان يكي از مهمترین ايده ها در اکثر مکاتب عرفانی دانست. البته مکاتب گوناگون عرفانی، در نوع جهان بینی و دستور العمل های مربوط به سیر و سلوک، تفاوت هایی با یکدیگر دارند، اما این ایده، فصل مشترك اغلب آنها است. توجیه منطقی و عقلانی این امر با مشکلاتي همراه است. در این تحقيق به تبيين وحدت وجود و بررسي هماهنگي آن با يكي از ديدگاه هاي علمي متداول پرداخته شده است. و در نهایت به بررسی اهداف تربیتی از منظر وحدت گرایانه علمی و عرفانی پرداخته شده است.روش مورد استفاده در اين پژوهش از نوع توصيفي- تحليلي است. تحليلي به اين صورت كه در آن بعد از بيان يك فرض يا بيان كلي سعي مي شود با كمك داده ها و اطلاعات مورد قبول موجود آن فرض مورد بررسي يا تاييد قرار گيرد. براي روشن شدن موضوع سعي شده است با وارد كردن داده ها در قالب يك چهار چوب روشن، از آن داده ها استنتاج منسجم و مطمئن تري به دست آيد. نتایج پژوهش نشان داد که در ديدگاه مشترك عرفا و فيزيك دانان، مبناي اين جهان موجودي غير عيني و هوشمند است. جلوه ها و نمودهای هستی یگانه است يا جهان یک شبکه واحد و پیچیدة ارتباطی است که بین اجزای آن ارتباط و همبستگی وجود دارد. تمام اشیاء به موجب قوانین طبیعت نامتناهی او پدیدارند؛ يا هیچ جرمی معدوم نمی شود و هیچ جرمی نیز از عدم (نیستی) به وجود نمی آید. اهداف تربيتي مبتني بر اين مباني عبارتند از :1)

وحدت ‌شخصی وجود یکی از مهم‌ترین باورهای عرفانی است که چالش‌های فراوانی را در عرصۀ تفکر فلسفی موجب شده و مورد نقض و ابرام‌هایی از سوی فلاسفه قرار گرفته است. آقاعلی‌ مدرس طهرانی و ابوالحسن جلوه از جمله فلاسفه‌ای هستند که هردو، وحدت‌ شخصی عرفا را نقد و دلایلی بر ردّ آن ‌اقامه کرده‌اند. آقاعلی ‌مدرس به دلیل نگاه تشکیکی به وجود و با همین مبنا، نظریۀ وحدت ‌شخصی وجود را به چالش کشیده است؛ در حالی که اختلاف مبنایی بین حکیم و فیلسوف اغماض‌ناپذیر است. مرحوم جلوه نیز به همین دلیل و با خلط بعضی از اصطلاحات فلسفی و عرفانی، به نقد نظریۀ عرفاء پرداخته است. در‌ حقیقت هیچ‌یک از دو فیلسوف نتوانسته‌اند خود را در جایگاه یک عارف قرار دهند و به تقریر این نظریه بپردازند. در این ‌مقاله پس از تحلیل و مقایسه آرای این‌ دو دانشمند، این‌ نتیجه به‌‌دست ‌آمده است که آقاعلی ‌مدرس چون معنای خاصی از اصالت‌ وجود را پذیرفته و آن ‌معنا این ‌است که تنها وجود است که تحقق ‌بالذات دارد، اما ماهیت هم به‌تبع وجود در خارج تحققی بالتبع دارد، و جلوه از آنجایی‌ که اصالت ماهوی بوده است، وحدت‌ شخصی وجود را رد کرده‌اند. همچنین معلوم شده است که تفاوت روش‌شناسی این ‌دو فیلسوف، در نوع استخراج مطالب و طرح منابع مختلف است؛ به این‌ معنا که نوعی کثرت منابع و ارجاعات متعدد به عرفا و فلاسفه، در رسائل جلوه به‌ چشم می‌خورد؛ در حالی ‌که آقاعلی ‌مدرس با نگرشی صدرایی به دسته‌بندی و جمع مطالب پرداخته و مباحث در آثار ایشان از نظم منطقی خاصی برخوردار است.

انتقادات گسترده ی فلسفی، همراه با پیشرفت های علمی قرون اخیر، براهین سنّتی اثبات وجود خدا را متزلزل نمود و مؤمنانرا برای اثبات معقولیّت دیدگاه خود، مجبور به روی آوردن به براهین نوین تری کرد. با توجه به این که استدلال اخلاقی کانت، که برای حفظ اطلاق امر اخلاقی وضع شده بود، نه تنها مورد هجمه ی انتقادات فراوانی قرار گرفت بود، بلکه رضایت مؤمنان را نیز فراهم نمی-کرد؛تعدادی از اندیشمندان که به عینیّت ارزش های اخلاقی باور داشتند، تلاش کردند نظریه ای را سامان دهند که هم از عینیّت ارزش های اخلاقی محافظت کند و هم برای معقولیّت وجود خدا قرائنی عقلی پدید آورد.این رساله با مطالعه ی سیر این اندیشه درباره ی «خدا و عینیّت گرایی اخلاقی»، و با تمرکز بر موضوع «استدلال از طریق عینیّت ارزش های اخلاقی بر وجود خدا»، در سه فصل اصلی تنظیم شده است. فصل نخستین بحث به سنت راشدال- سورلی اختصاص داده و در دو بخش به شکل گیری و تکامل استدلال از طریق عینیّت گرایی اخلاقی اشاره کرده است. در فصل دوم، ورود و تکاملِ تفکراتِ متفاوت تری نسبت به سنّت راشدال- سورلی، مورد مطالعه قرار گرفته و به استدلال های سی. اس. لوئیس، تروبلود و آدامز پرداخته شده است. فصل سوم این رساله، به نقد، مقایسه ی مباحث مطرح شده و بررسی نکات مهمی پیرامون ارتباط خداباوری و اخلاق اختصاص داده شده است و در انتها به این نتیجه رسیده است که باور به عینیّت ارزش-های اخلاقی، شاید توان ارائه ی استدلالی خردناگریز را نداشته باشد، اما دیدگاه مؤمنانه و عینیّت گرایی اخلاقی، حمایتی دوجانبه از یکدیگر دارند و از این رو باور به عینیّت ارزش های اخلاقی، شواهد و قرائن مهمی به نفع خداباوری پدید می آورد.

وحدت وجود، از جمله مباحث فلسفی - عرفانی می‌باشد که در طول تاریخ - علی الخصوص تاریخ اسلام - معرکه آرای مختلف بوده است و عده‌ای آن را مردود، مساوی کفر، الحاد و مخالف ادیان ابراهیمی می‌دانند و عده‌ای دیگر سخت از آن دفاع می‌کنند. مدافعان این نظریه مدعی‌اند که وحدت وجود نه تنها مساوی کفر و الحاد نیست، بلکه عالی‌ترین شکل توحید و یکتا‌پرستی است؛ یعنی کسانی که غیر از این نوع توحید را معتقدند، به نوعی مشرک محسوب می‌شوند. ایشان برای ادعای خود شواهدی هم از آیات و روایات می‌آورند. ما در این رساله در بخش مقدمه یک بحث مجزا راجع به وحدت وجود تحت سه عنوان: معرفت شناسی وحدت وجود؛ وحدت وجود از منظر برهان و وحدت وجود از منظر شریعت آورده‌ایم. سپس سه رساله در باب وحدت وجود را تصحیح کرده‌ایم. رساله اول متعلّق به «ملا اسماعیل خواجویی» - فقیه و فیلسوف قرن دوازدهم - در رد وحدت وجود می‌باشد، که تنها به ابطال دلیل عرفا بر وحدت وجود اکتفا کرده است. رساله دوم متعلّق به «عبدالعلی انصاری» - فقیه و عارف هندی – قرن دوازدهم و سیزدهم می‌باشد که به سبک اتباع ابن‌عربی به اثبات وحدت وجود پرداخته است. رساله سوم هم متعلق به «عبدالعزیز حسن» - عارف قرن یازدهم - در اثبات وحدت وجود است، که بیشتر جنبه ذوقی و کشفی دارد تا جنبه استدلالی.

فاقد چکیده

وجود موجودات مجردی به نام عقول یکی از مباحث مهم فلسفه اسلامی که خود به عنوان یک مسأله و نیز از مبادی تصوری و تصدیقی بسیاری از مسائل دیگر فلسفی قرار گرفته است. وجود عقول موافقین و مخالفینی دارد. این مقاله ادله عقلی فیاض لاهیجی بر وجود عقل را بررسی می کند. وی به سه دلیل عقلی عمده در این مسئله استناد کرده است . دلیل اول وی قاعده الواحد می باشد که آن را به تبع خواجه طوسی دارای اشکال می بیند و از آن عبور می کند . اما دو دلیل دیگر وی بر اساس حرکت دائمی فلک و علت نبودن جسم پایه ریزی شده است . خواجه این دو دلیل را نیز ناتمام می‌داند ولی لاهیجی اشکال‌های خواجه را به این دو استدلال وارد ندانسته و دو دلیل را کافی برای اثبات عقول می‌داند. این نوشتاردیدگاه خواجه را تقویت نموده و دیدگاه فیاض را به چالش کشیده و این دو دلیل را نیز برای اثبات مدعا کافی نمی‌داند.

فاقد چکیده