جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در میان مباحث خداشناسی، بحث درباره علم خداوند متعال یکی از دشوارترین مباحث فلسفه الهی است و به همین جهت است که متکلمین و حکما اختلاف نظر فراوان دراین مبحث دارند و در عین حال یکی از مهمترین و با اهمیت‌ترین مباحث نیز هست زیرا اثبات علم، برای مبدا هستی بخش جهان وجه تمایز موحدین از ماتریالیستها است ، چرا که هم الهیون و هم مادیون هر دو در اثبات "اصلی ثابت " و مبدئی واحد برای جهان متفق‌اند و شاهراه جدایی این دو گروه در همین است که مادیون آن مبدا را لاشعور و فاقد ادراک می‌دانند. و او را "ماده" می‌نامند، اما الهیون، آن مبدا را ذاتی دراک و دارای علم و آگاهی مطلق می‌دانند. لذا به میزان صعوب مطلب بحث دارای فواید و اثرات بسیار نیز می‌باشد. حال گذشته از صعوب نفسی مساله علم‌باری، در نحوه علم واجب به ماعدا خصوصا قبل از تحقق معلولات ، به عبارتی در علم سابق تفصیلی به اشیاء صعوبت مضافی وجود دارد که به اعتراف صدرالحکما از اغمض مسائل حکمیه است . در مساله علم باری چه در علم به ذات و چه در علم به اشیاء مطالب گوناگون و متعدد و متنوع در کتب مختلف کلامی، فلسفی و عرفانی مطرح شده است ولی در هیچ اثری این اقوال متعدد به طور مدون، جمع‌آوری نشده است . در رساله حاضر سعی بر آن است تا تحت عنوان "بیان اقوال و بررسی نظریه ملاصدرا در علم باری" اقوال و نظرات مختلف درباره "علم باری" بررسی و مورد تفحصی هر چند مختصر قرار بگیرد و حداقل این که اقوال و نظرات مختلف و پراکنده در کتب کلامی فلسفی و عرفانی ولو به طور اجمال، به طور یکجا و مدون جمع‌آوری شود تا مساله علم باری، یکجا و دقیق مورد بررسی قرار بگیرد.

در این رساله، سعی ما بر این است که به حول و قوه الهی موضوع: توحید الوهی یا توحید خالقیت را در کلام امیرالمومنین (ع) بررسی نمائیم. البته لازم به ذکر است که چون موضوع ما، یک بحث فلسفی است لذا در ابتدا از دیدگاه فلسفه مورد بررسی قرار می‌گیرد و سپس در کلام امیرالمومنین (ع).

رساله حاضر در شش فصل تدوین گردیده و کوشش شده است در این مختصر موضوع وحدت وجود از تمام جوانب مورد بررسی و مداقه قرار گرفته و نظرات فلاسفه و عرفا از دیدگاههای مختلف تبیین گردد و استدلالهای ایشان به جریان تامل افتد. فصل اول: الوحده ماهی، مفهوم وحدت و تعاریفی که از آن توسط حکما بیان شده است . فصل دوم: اقسام وحدت و آرائی که در تقسیم وحدت در نزد عرفا و حکما ذکر گردیده است . فصل سوم: احکام وحدت ، در این فصل به مباحثی چون هوهویت مساوقت وحدت با وجود و نظیر آن پرداخته شده. فصل چهارم که مهمترین مبحث در این رساله را تشکیل می‌دهد به بررسی اقوال مختلف پیرامون وحدت وجود از فلاسفه و حکما می‌پردازد. فصل پنجم وحدت و کثرت فعل مورد تامل قرار گرفته است و بالاخره در فصل ششم به احدیت وجود و بساطت وجود از نظر حکما و عرفا پرداخته شده است .