جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در قرآن کریم به مسلمانان امر شده، در قبال نعمت هدایتی که توسط پیامبر اسلام(9) به ایشان رسیده است، مزدی پرداخت کنند. این مسئله با سیره انبیاء پیشین که هیچکدام از امتهایشان مزد نخواسته و مزد خود را به عهده خداوند متعال می دانستند؛ تفاوت دارد. لذا این تحقیق با موضوع کارکرد مودت به عنوان اجر رسالت پیامبر اکرم(9) برای دستیابی به عملکردهای مودت به اهل بیت(:) صورت گرفته و با استفاده از روش کتابخانه ای و اسنادی به انجام رسیده، به نتایج ذیل دست یافته است: اهل بیت عصمت و طهارت(:) تنها مصداق واقعی اقربای پیامبر اسلام(9) هستند. مودت، محبتی است که اثرش در اعمال شخص محب ظاهر می شود. دوست داشتن اهل بیت(:)، دستمزدی نیست که شخص پیامبراکرم(9)از آن بهره مند گردند، بلکه آثار و برکات آن به شخص محب باز می گردد؛ و دارای نقشهای مهم و سرنوشت سازی است. از جمله عملکردهای آن، اینکه انسان را در راه خدا قرار می دهد، او را دائما به یاد خدا متذکر کرده، قلبش را تطهیر می کند و وی را تسلیم اوامر الهی می کند.

در کتب روایی شیعه، موارد زیادی از سخنان اهل بیت علیهم السلام پیرامون مباحث کلامی بیان شده است که در این مقال منظور نظر ما، احتجاجات و مناظراتی است که بین ایشان با اهل کتاب در حوزه مباحث کلامی اعم از توحید، نبوت، امامت و معاد واقع شده است. اهمیت این موضوع در تبیین صحیح عقاید اسلامی و تصدیق این اصول و عقاید از سوی دانشمندان برجسته اهل کتاب معاصر اهل بیت علیهم السلام است که موجب ارشاد انسان ها و روشن شدن حقایق می گردد. نگارنده در این پژوهش کوشید تا استنادات اهل بیت به عهدین و بشارات عهدین را به پیامبر (ص) و اوصیای آن جناب و احتجاجات اهل بیت با اهل کتاب در حوزه مباحث کلامی را با رویکرد کلامی و تاریخی و روایی مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهد که در مباحث کلامی و تطبیقی ادیان، کاربرد دارد. این پژوهش با روش کتابخانه ای صورت پذیرفت و هدف از انجام آن، نشان دادن مزیت و رجحان عقاید اسلامی با ادله قابل قبول و مسلّم است تا موجب تأیید حقانیت خاتم رسولان (ص) و اوصیای ایشان و تحول نظری و عقیدتی پیروان ادیان دیگر و تحکیم عقاید اسلامی گردد. نتایج حاصل از این پژوهش نیز بدین شرح است که در عهدین موجود، بشاراتی به ظهور پیامبر اسلام (ص) و اوصیای آن جناب یافتیم و دیدیم که اهل کتاب جهت حل مشکلات عقیدتی و کلامی خود به پیشوایان ما مراجعه می نمودند و آنها را به دانش و داوری قبول داشتند. اهل بیت در اثبات حقانیت نبوت پیامبر اسلام (ص) و آیین او و نیز اثبات وصایت و امامت ائمه دوازده گانه و تشریح سایر مباحث کلامی، احتجاجاتی بر مبنای تعالیم کتب مقدس اهل کتاب داشته اند.

به نظر می‌رسد درطول سیزده قرن اسلوب غالب بر تفسیر، تفسیر ترتیبی بوده است و مفسران تا قرن چهاردهم به تفسیر موضوعی که اسلوب دیگری در تفسیر است، عنایت کمتری داشته‌اند. این در حالی است که تفسیر موضوعی ممکن است از نظر اصطلاح، اصطلاحی نو ظهور باشد ولی اصل آن از زمان نزول قرآن و همراه تفسیر ترتیبی وجود داشته است. این مطلب از روایات و بیانات پیامبر6و ائمه معصومین:که منشاء علم تفسیر هستند و بیانات ایشان به عنوان مرجعیت علمی و محک داوری مورد توجه است، قابل اثبات است. در تفسیر موضوعی علاوه بر روش قرآن به قرآن می‌توان از سایر روش‌های تفسیری از جمله روش تفسیر روایی، عقلی، علمی و غیره نیز کمک جست. به علاوه تفسیر موضوعی گرچه دارای همگونی صوری با تفسیر قرآن به قرآن است ولی به دلیل این که هرکدام دارای اهداف متمایزی هستند نمی‌توان آن‌ها را با هم یکی دانست. همچنین باید گفت گرچه شیوه‌ی تفسیر موضوعی دارای موافقان و مخالفانی است؛ ولی با این وجود بررسی روایات و بیانات اهل‌بیت: نشان می‌دهد که این شیوه‌ی تفسیر مورد تایید ایشان است. این روایات به چند دسته تقسیم می‌شود که عبارت است از روایات دلالت کننده به جایگاه قرآن؛ روایات ارائه کننده تفسیر موضوعی؛ روایات ناظر به تقسیم بندی معارف قرآن. به علاوه ائمه‌ معصومین:در زمینه‌ی بیان معارف گوناگون اخلاقی، اعتقادی و فقهی و غیره و در قالب‌های متنوعی چون نامه، خطبه، مناظره و ادعیه شیوه گردآوری آیات مربوط به یک موضوع و جمع‏بندی و سپس استفاده از آن را آموخته‌اند. همچنین تدوین آثاری در موضوع آیات الاحکام و آیات نازله در شان اهل بیت:توسط شاگردان و اصحاب ایشان و تالیف کتاب‌هایی چون تنزیه الانبیاء، در عصر معصومین:و دوره‌ی نزدیک به عصر ایشان می‌تواند گویای این مطلب باشد که تفسیر موضوعی در مکتب تفسیری و سیره‌ی اهل‌بیت:دارای پیشینه قابل توجهی است. اقسام تفسیر موضوعی عبارتند از: 1- تفسیر موضوعی با رویکرد فهم ارتباط معنایی آیات بر مبنای نظریه وحدت هدف در سوره‌ها؛ 2- تفسیر موضوعی واژگانی؛ 3- تفسیر موضوعی با رویکرد فهم ارتباط معنایی آیات بر مبنای وحدت لفظ و وحدت مفهوم؛ به نظر می‌رسد جوانه‏های این اقسام، گاه به طور مستقیم و گاه غیر مستقیم در بیانات ائمه معصومین:قابل مشاهده است. کلید واژه: تفسیرقرآن، تفسیر موضوعی، اهل بیت:.

شعر در طول تاریخ همواره بر سایر انواع ادبی برتری داشته ؛ در این میان شعر عربی نیز از این مرتبه برخوردار بوده است؛ بویژه آنکه پس از ظهور اسلام، به عرصه دین وسیاست وارد شد و همین رواج ادب متعهد سبب ساز افزونی جایگاه شعر عربی گردید. از آن زمان تاکنون شاعران متعهد پیوسته بر شعر به عنوان ابزاری برای بیان حقیقت و تقویت باورهای ایمانی مردم تکیه کرده اند. از جمله ایشان فقیه و مجتهد بزگوار شیعی، ابوالفضل تهرانی است که در قرن چهارده هجری می زیست. هدف اینتحقیق دریافت وبیان دیدگاه این عالم گرانقدر نسبت به اهل بیت از طریق بررسی شعرهای دیوان او می باشد. دیوانی که یکی از ارزشمندترین آثار عربی این شاعر مسلط به زبان عربی و علاقه مند به آن به شمار می آید. روش در این تحقیق مبتنی بر روش توصیفی تحلیلی با تکیه بر تحلیل محتوای دیوان شاعر است و از جمله نتایج بدست آمده از آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:1. مفاهیم مرتبط با پیامبر و خاندان گرامیشان یکی از اصلی ترین مضامین شعرهای این دیوان است که در قالب های قصیده، غزل، قطعه وموشحه و در اغراض مدح، رثا، وصف و... سروده شده است.2. او به وقایع مهم تشیع نیز؛ همچون غدیر، مسئله خلافت، حادثه کربلا و ظهور امام زمان (عجّل الله تعالی فرجه) توجهی ویژه نموده است.3. اغلب شعرهای اهل بیت محور او به گونه ای سروده شده که نمی توان عنوانی ویژه برای آن برگزید؛ چرا که در آن ها به گونه ای از واقعه غدیر وعدم توجه مسلمانان به توصیه های مکرر پیامبر در آن روز و نیز سراسر دوران نبوت، سخن رانده و این مسئله را سبب ساز تمامی مصیبت های اهل بیت از هتک حرمت حضرت زهرا تا شهادت مظلومانه تمامی فرزندانش و دردناک تر از همه فاجعه کربلا دانسته و پس از آن عاجزانه از مهدی منتظر خواسته است که با ظهورش انتقام تمامی این ستم ها را بگیرد.

ایمان و کفر از جمله امور بسیار مهم و حیاتی است که در بی‌شماری از آیات به آن پرداخته شده است. آن‌چه در این میان حایز اهمیت است آن است که ایمان و کفر را وجوه و معانی متفاوتی است که در روایات رسیده از ائمه هدی7 به آن اشاره شده است. علامه بزرگوار سید هاشم بحرانی صاحب تفسیر گران‌سنگ البرهان ذیل آیات ابتدایی سوره بقره این وجوه را هشت مورد برشمرده است. این پایان‌نامه در صدد است وجوه نامبرده را مورد شرح و بسط کافی قرار دهد و مستندات قرآنی و مویدات روایی آن را از میان آیات و روایات استخارج نماید. کلیدواژگان: ایمان، کفر، مراتب، قرآن، روایات، اهل بیت، تفسیر البرهان، وجوه

چکیدهاین رساله با عنوان تفسیر روایی سوره‌های شمس، لیل، ضحی و انشراح بر پای? روایات اهل بیت (علیهم السلام) است. پژوهش و جستجو برای بازشناسی و دست‌یابی احادیث تفسیری، به اندازه اهمیتِ فهم حقیقت کلام الهی حایز اهمیت است. هدف از ارائ? این تحقیق دستیابی به صحیح‌ترین تفسیر سوره‌های مورد نظر با توجه به روایات معصومین، با هدف تأکید و اهمیّت بخشی به نقشی که روایات در فهم و تفسیر قرآن می‌توانند ایفا کنند است.روشی که در این تحقیق به کار رفته؛ گردآوری، تحلیل و تبیین مفاد روایات تفسیری اهل بیت (علیهم السلام) برگرفته از تفسیرهای روایی شیعه، و روایات تفسیری منسوب به پیامبر اکرم و معصومین (علیهم السلام) از تفسیر "الدر‌المنثور" با هدف شناخت مفهوم و تفسیر آیات سوره‌های شمس، لیل، ضحی و انشراح است. هر روایتی که به گونه‌ای به تبیین مفاد آیات بینجامد، حتی اگر در آن هیچ اشاره‌ای به آیه نشده روایت تفسیری است. لذا در این تحقیق از روایاتی هم که در آن به آیه اشاره نشده ولی مرتبط با مضمون آیه است برای فهم بهتر آیه بهره گرفته‌ایم. تحقیق مذبور دارای دو دامن? قرآنی و روایی است که دامن? قرآنی آن طایفه‌های آیات در تفسیر المیزان، با انتخاب چهار سوره از قرآن است و دامن? روایی آن مجموعه روایات تفسیری اهل بیت (علیهم السلام) از تفاسیر مأثور البرهان، نورالثقلین، الصافی و قمی و روایات تفسیری معصومین (علیهم السلام) در الدرالمنثور ـ‌‌از تفاسیر مأثور اهل سنت‌ـ است. در این تحقیق هر سوره یک بخش را به خود اختصاص داده است و مطالب آن در سه فصل به بیان مفاد ظاهری آیات و روایات تفسیری به همراه تحلیل روایات و هم‌چنین گونه‌شناسی روایات تفسیری و بیان پیام‌های هدایت بخش آیات و روایات پرداخته شده است. البته قبل از بخش اول چارچوب کلی تحقیق، تحت عنوان کلیات و مفاهیم تدوین و آورده شده است. اولین بخش این تحقیق را سور? شمس به خود اختصاص داده است. آیات این سوره در مورد نشانه‏های قدرت الهی و بیان عظمت، اهمیت و کثرت منافع آنها بوده، این مطلب را گوشزد می‌کند که اگر انسان بخواهد رستگار شود، باید باطن خود را تزکیه کند و گرنه از سعادت و رستگاری محروم می‌ماند. روایات این سوره هم با ذکر مصادیقی برای نشانه‌های الهی به تفسیر آیات پرداخته‌اند.سور? بعدی "لیل" است، مباحث مطرح شده در این سوره با محوریت نجات متقیان انفاق کننده و عذاب مکذبان بخیل است، در روایات هم به ذکر مصادیقی برای این متقیان و مکذبان پرداخته است.آیات سور? "ضحی" به نعماتی که خدا به پیغمبرش عطا کرده اشاره می‌کند و در ضمن آن گذشت? زندگانی پیامبر (صلی الله علیه و آله) را در نظر او مجسم می‏سازد، لذا درآخرین آیات به او دستور می‏دهد که با یتیمان و مستمندان مهربانی کند و نعمت‌های الهی را بازگو نماید. روایات شرح دهند? ذیل این آیات هم بر بیان موضوعاتی هم‌چون ذکر مواردی تحت عنوان نعمت‌های الهی و به یاد این نعم بودن و اظهار آنها پرداخته‌اند.آیات سور? "انشراح" بر سه محور دور می‏زند: یکی به بیان نعمتهای سه‏گانه شرح صدر، فرو نهادن سنگینی بار نبوت و بالا بردن نام حضرت که هر سه جنبه معنوی دارد اشاره دارد و دیگر بشارت به پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله) از نظر بر‌طرف شدن مشکلات دعوت او در آینده و دیگر توجه به خداوند یگانه و تحریض و ترغیب به عبادت و نیایش است. مهمترین موضوعی که در روایات این سوره مطرح شده، پرداختن به امر نصب و بیان ولایت حضرت علی (علیه السلام) به عنوان مهمترین مصداق این امر است، البته موضوعات دیگری هم‌چون سبب شرح صدر پیامبر (صلی الله علیه و آله)، نشانه‌های شرح صدر و نمونه‌های رفعت نام حضرت هم در کنار بقی? مطالب ذکر شده است.

در میان روایات تفسیری که از اهل‌بیت پیامبر: به دست ما رسیده است، حجم زیادی اختصاص به گونه روایات تأویلی دارد. مراد از تأویل حقایق خارجی هستند که این روایات از آنها حکایت دارند و به آنها راهنمایی می‌کنند.این‌گونه روایات کمتر مورد توجّه و تحلیل مفسّران قرار گرفته است. مسئله‌ای که روایات تأویلی را مورد بی‌مهری قرار داده است، عدم شناخت مبانی و منطق این تأویلات است که از اهل‌بیت صادر شده است. خلط معانی تنزیلی و تأویلی و منطق نقد و ارزیابی و فهم آنها مشکل اصلی در برخورد با این روایات است. اهمیّتاین موضوع آنگاه روشن‌تر می‌شود که محور اساسی تفاوت مکتب تفسیری اهل‌بیت را با سایر مکاتب در پذیرش تأویل می‌یابیم. تأکید اهل‌بیت: بر این ویژگی از آن روست که از دیدگاه ایشان، مبنای تأویل یعنی آن حقیقت خارجی که در بطن آیات به آن توجّه شده، معرّفی و دلالت به امام است. این امر به جهت آن است که طریق عبودیّت و شناخت و طاعت خداوند، اطاعت و پیروی از امام است زیرا امام مظهر اسماء حسنای الهی است و راه شناخت و عبودیّت خداوند تبعیّت از اوست. بر این پایه، فهم تفسیر تأویلی نیز نیاز به مبانی دارد تا کنه تأویل و دلالت‌های فرا زمانی و مکانی آن را سازمان بخشد.مبانی فهم تأویلات استنباط شده از روایات عبارتند از: اول: الفاظ عام در قرآن عمدتاً دارای مصادیق خاص هم هستندکه آن مصادیق، ائمه هستند. دوم: امام مجرای اراده الهی در تبیین و اجرای هدایت است.سوم: احکام الهی، احکام جزیی و فرعی و زمانی نیستند بلکه بر حقایق نوعی و کلّی قابل تسرّی هستند.چهارم: حلال و حرام الهی در قرآن بر امام و شیعیانش و دشمنان او بر پایه همان طریقیّت دلالت دارد. پنجم: راه دین‌شناسی ،شناخت امام است. ششم: ظاهر آیات که به‌صورت ماضی آمده بر حقایقی قابل تطبیق است که در آینده تحقّق خواهد یافت.اما در این میان ،تفسیر تأویلی آسیب‌هایی هم دارد که باید با بررسی‌های سندی و محتوایی بازشناسی شوند.عمده آسیب روایات تأویلی در سه حوزه مرحله صدور حدیث، به جهت عدم درک صحیح معارف بلند توسط برخی راویان، و مرحله نقل، به جهت تصرف‌های غالیان در برخی نقل‌ها و مصادره آنها به نفع خود با دست اندازی به آنها، و مرحله فهم احادیث تأویلی ، به جهت خلط حوزه‌های زبانی، خلط تفسیر و تطبیق، و امثال این‌ها رخ می‌نماید.

هر چیزی که به‌قصد خروج از حق و عدل به دیگری پرداخت شود، تا حق را باطل و یا باطل را حق جلوه دهد، رشوه نام دارد، و می‌تواند در ضمن عقودی مثل هبه، وقف و بیع محاباتی قرار گیرد. در مقابل رشوه، هدیه است که برای جلب محبت و دوستی داده می‌شود، البته اگر هدیه هم برای تأثیر در حکم باشد، حکم رشوه را دارد. رشوه از دیرباز مورد توجه و ابتلا بوده، و بیشتر دامن‌گیر قضات و حاکمان بوده است. از منظر فقها، حرمت رشوه از ضروریات دین است، و راشی و مرتشی را بدون هیچ استثنایی در بر می‌گیرد. عمومیت نهی از اکل باطل، حرمت سحت، مصداق شرک و کفر بودن، و لعن عاملان رشوه، ادله‌ای است که در آیات قرآن و روایات به آن استدلال شده است؛ علاوه بر این، اجماع و عقل هم حرمت آن را ثابت می‌کند. البته حرمت رشوه منحصر در قاضی نیست، و همه کارمندان دولت و مراکز قضایی و اداری را شامل می‌شود. ضعف ایمان، مشکلات اقتصادی و افزون‌طلبی از یک‌سو، و بی‌توجهی به وجدان، غفلت از پیامدهای رشوه با انگیزه دست‌یابی به مقاصد و منافع شوم، فرار از مجازات و پرداخت مالیات، غلبه بر طرف مقابل دعوا از سوی دیگر، موجب رواج رشوه‌خواری در جامعه می‌شود. بی‌اطلاعی از قانون، وجود قوانین پیچیده و دیوان‌سالاری، مناسب نبودن نظام بازرسی دولتی، و عدم رعایت معیارهای اسلامی در گزینش کارگزاران نیز بستر مناسبی برای رشوه‌خواری فراهم می‌آورد. شیوع رشوه‌خواری، پیامدهایی چون زیان به روابط اجتماعی، خسارت به اقتصاد، اختلال در انجام وظایف اداری، بی‌اعتمادی به دولت و کارکنان آن، خیانت به اسلام و جامعه اسلامی و رواج حرام‌خواری را به‌دنبال دارد. برای جلوگیری از این پدیده زشت، اصلاح نظام بازرسی، تقویت ایمان افراد، ترویج فرهنگ قناعت، اصلاح قوانین، برخورد با رشوه‌خواران، توجه به آموز‌ش‌های اخلاقی و عقیدتی و اعلام نام رشوه‌گیران، نقش مهمی دارد.

این مجموعه به عنوان اصول مشترک در سیره عبادی اهل بیت نوشته شده است که دارای دو بخش است:بخش اول یک فصل دارد. از بخش مقدمات، کلید واژه‌ها است به معناهای سیره، عبادت، اهل بیت پرداخته شده است سپس حقیقت عبادت و اهمیت عبادت، و عبادت را به عنوان هدف خلقت مورد بررسی قرار داده است.در بخش دوم: چهار فصل وجود دارد.که درباره سیره عملی اهل بیت(ع) در عبادت و اصول مشترک در سیره آنان است فصل اول: اخلاص در سیره عبادی، در این فصل معنی لغوی و اصطلاحی، اخلاص و تعریف آن و سپس نمونه های چند از سیره مخلصانه اهل بیت ذکر شده است.فصل دوم: وقت شناسی در سیره اهل بیت در این فصل اهمیت زمان گزینش مناسب ترین وقت برای عبادت در سیره اهل بیت(ع) مورد توجه قرار گرفته است.فصل سوم: خشوع در سیره عبادی اهل بیت(ع) است در این فصل واژه شناسی تعریف خشوع و سپس نمونه های از سیره عملی آنان راجع به خشوع در عبادت مطرح شده است.فصل چهارم در اهتمام به عبادت است که در این فصل راجع به اهتمام ویژه اهل بیت(ع) به عبادت به میان آمده است آنگاه اهتمام اهل بیت به نماز، حج، ادعیه، ذکر و قرائت قرآن بازگو شده است.فصل پنجم: نقش زمان و مکان در کیفیت و کمیت عبادت است در این فصل درباره فرصت شناسی اهل بیت و استفاده بهینه از وقت گفته شده است و در آخر نتیجه گرفته شده که زمان و مکان در کیفیت و کمیت عبادت اهل بیت(ع) نقش داشته است.و در پایان نتیجه مباحث این است که سیره عبادی اهل بیت(ع) براساس این اصول، موازین، قابل اقتداء، اسوه گیری است.لازم به ذکر است که آنچه پیش روی خواننده عزیز می‌باشد سیره عملی اهل بیت(ع) به صورت اختصار و اجمال و اگر وقت کافی باشد در این زمینه باید مجلداتی چند نوشت: چون سیره عبادی آنان ابعاد گوناگونی دارد، اگر کسی در همین مختصر هم از نظر عبرت ببیند و چشم خود را باز کند به نتیجه خواهد رسید که: در هستی تنها اهل بیت(ع) بودند که حق عبودیت را ادا نمودند و فقط آنان صلاحیت امامت را دارا هستند.

...................