جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اعجاز ادبی قرآن کریم، این کتاب آسمانی را منبع اصلی فصاحت و بلاغت شعر عرب قرار داده است، تا جایی‌که رفعت کلام ادبای عرب به میزان بهره‌مندی از قرآن بستگی دارد و آیات الهی از گسترده‌ترین بسامد در صنعت بدیعی اقتباس برخوردار است؛ در این میان سخن معصومان (ع)، به‌واسطۀ اتصال لدنی به خزانه علم الهی، آینۀ تمام‌نمای قرآن کریم در متون ادبی به شمار می‌رود؛ لذا می‌توان اقتباس از قرآن را از ویژگی‌های اشعار امام حسین (ع) دانست که این پژوهش به مصادیق آن در گونه‌های کامل، جزئی، متغیر، اشاره‌ای و استنباطی می‌پردازد.

بنا به نوشته منابع تاریخی اهل سنت، بنی‌امیه به‌ویژه یزید، به‌دنبال شهادت امام حسین(ع) بودند. از این‌رو یزید از حاکمان مکه و مدینه خواست امام(ع) را ترور کنند. در نهایت عبیدالله بن زیاد با مکر و بی‌وفایی کوفیان، نقشه یزید را عملی ساخت. در منابع اهل سنت، چگونگی شهادت امام حسین(ع) و اصحاب ایشان مورد توجه بوده، لذا گزارشی که از واقعه جانگداز کربلا و اسارات خاندان اهل بیت: در کوفه و شام در منابع تاریخی بیان شده، بیانگر مظلومیت و مصیبت امام حسین(ع) و شهدای کربلا است. نوشتار حاضر به بررسی عوامل و چگونگی شهادت امام(ع) و اسارت اهل بیت(ع) از منظر اهل سنت می‌پردازد.

بانوان اهل بیت(ع)، با مرثیه سرایی، عزاداری و سرودن اشعار، نقش بسزایی در حفظ یاد شهدای کربلا داشتند. این پژوهش درصدد است با روش توصیفی و تحلیلی به این سؤال اساسی پاسخ دهد که کدام‌یک از زنان هاشمی بعد از آگاهی و اطلاع از شهادت امام حسین(ع) در مدینه با سرودن اشعار به عزاداری پرداختند؟ بر این اساس مقاله حاضر معرفی مرثیه سرایی ام سلمه، ام البنین و دختران عقیل بن ابی طالب مانند اسماء، زینب، رمله، فاطمه، ام لقمان و بررسی اشعار ام لقمان پرداخته است. بیشتر مورخان و محدثان اشعار ام لقمان را ذکر کرده­اند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که دو عنصر انتخاب مکان شعر گفتن و توجه به زبان بدن موجب اهمیت اشعار او و سبب همراهی زنان هاشمی و دیگر مردم مدینه با ام لقمان شده ­است.

مردم کوفه پس از آنکه مطلع شدند امام حسین(ع) از بیعت با یزید امتناع و به مکه هجرت کرده است، بارها نامه‌های بسیاری را برای آن حضرت فرستادند و او را به کوفه دعوت کردند. درباره آمار این نامه‌ها در منابع متأخر اشتباهاتی صورت گرفته و مبالغه شده­است. تحقیق حاضر با رویکرد تاریخی و روش توصیفی- تحلیلی به بررسی این پرسش پرداخته که شمار نامه‌های کوفیان به امام حسین(ع) چه تعداد بوده­است؟ یافته‌های تحقیق بیانگر آن است که شمار نامه‌ها بر اساس منابع متقدم تا قرن ششم هجری، حدود 150 نامه یا کمی بیشتر از آن بوده­است؛ اما در قرن هفتم هجری، ابن نمای حلی و سید بن‌طاووس آمار نامه‌ها را به دوازده هزار رسانده‌اند. در دوره‌های بعد برخی نویسندگان رقم نامه‌ها را به هجده هزار رسانده‌اند. تأمل در آمار دوازده هزار و هجده هزار نامه و آمار بیعت‌کنندگان کوفه با حضرت مسلم که دوازده هزار و یا هجده هزار نفر بودند، این احتمال را تقویت می‌کند که بین این دو خلط و اشتباه صورت گرفته است؛ چرا که فرستادن این حجم از نامه، معقول به نظر نمی‌رسد.

حرکت تاریخ‌ساز امام حسین(ع) در مواجهه با بی‌عدالتی‌های بنی‌امیه و بیعت نکردن آن حضرت با یزید، تأثیرات شگرفی بر تاریخ اسلام گذاشت. این حرکت مورد توجه تمامی متفکران، از جمله مستشرقان قرار گرفت و برخی با نگاه علمی، این نهضت عظیم را مورد بررسی قرار دادند. نوشتار حاضر با بهره‌گیری از روش کتابخانه‌‌ای به شیوه تحلیلی و توصیفی به بررسی روایت‌گری و تحلیل‌های برخی از مستشرقانی می‌پردازد که در آثار خود به موضوع زندگانی و حرکت امام حسین(ع) پرداخته‌اند. بر پایه آن‌چه در این جست‌وجوها به دست آمده است، تقریباً هیچ کدام از مستشرقان نتوانسته‌اند اهداف امام حسین(ع) را به روشنی فهم و منتقل کنند و حرکت آن حضرت را به شکل اقدامی انفعالی، سیاسی و قدرت‌طلبانه تصویر کرده‌اند.

مطالعه بینامتنی شخصیت‌ها، یکی از اقسام پدیدۀ نوظهور بینامتنیت است. در این مطالعه بسامد نام اشخاص در یک متن استخراج می‌شود تا از این طریق شناختی عمیق از نقش و جایگاه آن شخص در منظومۀ فکری نویسندگان و گویندگان متون به دست آید. حبیب بن مظاهر، امام حسین(ع) را یاری و خون عزیز خویش را برای نهضت الهی او نثار کرد. او به سبب جایگاه والا نزد اهل بیت: از جهت قوت ایمان و تقوا، وسعت علم، مجاهدت، وثاقت، عبادت، شجاعت، سخاوت، عزت و نهایتا شهادت، سهم بسزایی در سخنان امام حسین(ع) دارد که احصای آن راه‌گشای شناخت دقیق‌تر و عمیق‌تر از این صحابی شریف اهل بیت(ع) و به تبع آن معرفت صحیح نهضت حسینی خواهد بود. در پژوهش حاضر قصد آن است که بینامتنی شخصیت حبیب بن مظاهر به همراه کشف رابطۀ بین متون حاضر و غایب، در سخنان اباعبدالله الحسین(ع) در نهضت عاشورا بحث و بررسی شود تا نقش او در حماسۀ عاشورا با احصای تعابیر امام(ع) خطاب به ایشان تبیین شود.

نامه‌های تاریخی به عنوان اسناد قابل اتکا برای اعتمادسازی، همواره مورد استفاده قرار گرفته‌اند. پژوهش حاضر درصدد پاسخ به این پرسش است که ساختار نامه‌های امام حسین(ع) چگونه بوده‌است؟ از امام حسین(ع) 28 نامه بر جای مانده است که برای پاسخ به پرسش اصلی پژوهش، نامه‌ها از جهت ساختار بررسی شدند‌. ساختار نامه‌ها ذیل سیزده عنوان‌از جمله: نوع نامه، فرستنده، گیرنده، کاتب، ناقل اصلی، منبع نقل، نوشت افزار، شروع نامه، مستندات درونی (قرآن و حدیث)، پایانِ نامه، حجم نامه، سیستم ارسال نامه‌ها و موضوعات اصلی و فرعی نامه‌های امام حسین(ع) بررسی شده‌است. این پژوهش با هدف تطبیق ادبیات گفتاری و نوشتاری امام حسین(ع) با قرآن مجید و بهره‌گیری امام از معدن فصاحت و بلاغت کلام وحی الهی انجام شده‌است.

اهل بیت پیامبر (علیهم السلام ) بویژه حسنین (امام حسن و امام حسین علیهما السلام) در بین اهل تسنن از جایگاه ویژه ای برخوردارند.منشاءآن روایات نقل شده ا ز پیامبر اکرم (ص) در فضائل و مناقب ایشان و تصریح و امر قرآن به مودت و پیروی از اهل بیت پیامبر (ص) می باشد.یکی از اهل بیت پیامبر (ص) که روایات زیادی از احادیث نبوی را به خود اختصاص داده ،امام حسین (ع می باشد. بازخوانی و گرد آوری این احادیث در یک نوشتار می تواند طالبان حقیقت را در شناخت جایگاه امام حسین (ع) در منابع و کتب حدیثی اهل تسنن یاری نماید و حقایق را آشکار نماید. نوشتار پیش رو با روش توصیفی و شیوه کتابخانه ای برای رسیدن به این هدف سامان یافت که حاصل آن چنین شد: در روایات نبوی نقل شده در منابع حدیثی اهل تسنن ،امام حسین (ع) ریحانه‌ی رسول (ص) ،سرور جوانان اهل بهشت ، محبوب خدا و پیامبر او ، از نخستین وارد شوندگان به بهشت ، هدایت گر و هدایت کننده و مهدی موعود از نسل او معرفی شده است.

دانش نشانه­شناسی به تحلیل و بررسی انواع نشانه‌ها، عوامل حاضر در فرآیند تولید و مبادله و تعبیر آنها و نیز قواعد حاکم بر نشانه‌ها می‌پردازد. نشانه چیزی است که به غیر از خود دلالت دارد. سوسور به عنوان پدر علم نوین نشانه­شناسی دو مفهوم دال و مدلول را برای نشانه­شناسی در نظرگرفته است و رابطه میان آن دو را رابطه‌ای جدایی‌ناپذیر می‌داند. فیلیپ هامون نیز نشانه­شناسی شخصیت را به سه سطحِ دال، مدلول و سطوح تحلیل شخصیت تقسیم­بندی می‌کند. در این جستار با استفاده از روش توصیفی– تحلیلی شخصیت و صفات دالی و مدلولی امام حسین(ع) در پرتوی فرآیند نشانه­شناسی مورد بررسی قرار می‌گیرد. ویژگی‌های بارز شخصیتی امام حسین(ع) به مثابه یک دال و مدلول و شیء ارزشی بر جامعه و افراد آن پوشیده نیست و جلوه‌های آشکار این خصوصیات به عنوان چراغ راه، روشن کننده مسیر همگان است. شخصیت دالی و مدلولی امام حسین(ع) به عنوان یک نشانه، باعث شناخت خصلت‌های خوب و بد یک جامعه در زمان زندگی آن حضرت در میان مردم و نیز در زمان حال به شمار می‌رود؛ چرا که به واسطه شناخت ویژگی‌های امام حسین(ع) می‌توان خوب را از بد و حق را از باطل جدا کرد و به ماهیت آن پی برد.