جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آرای میرداماد در بحث ارادۀ الهی را می‌توان در سه بخش طرح کرد: (1) معناشناسی، (2) وجود شناسی و (3) تفسیر روایات دالّ بر فعلی بودن صفت اراده. در حوزۀ معناشناسی، با استناد به ادلهٔ نقلی و عقلی، او قائل به تفاوت میان ارادۀ الهی و انسانی شده و ارادۀ الهی را «علم به نظام اکمل و عنایت به تحقق آن» تعریف کرده است. در ساحت وجودشناسی، و بحث از ذاتی یا فعلی بودن صفت اراده، میرداماد ادله‌ای بر ذاتی بودن آن بیان کرده و به دنبال آن به مصاف دیدگاه کلینی در باب نفی ارادۀ ذاتی در حق تعالی و نقد آن رفته است. در مقام سوم، میرداماد سعی در تبیین عدم تنافی دیدگاه خود با احادیث و روایات دال بر صفت فعل دانستن اراده و حادث بودن آن دارد. بدین منظور وی اراده را به دو اطلاق در نظر می‌گیرد، نخست معنای مصدری که اراده بدین معنا سازگار با ذات الهی و به معنای احداث و ایجاد شیئی است، و گاهی نیز مقصود از اراده معنای فعلی است که همان فعلی است که فاعل آن را ایجاد می‌کند و در روایات اراده در این معنا منتزع از مقام فعل بوده و حادث است.

چکیدهپژوهش حاضر به بررسی دیدگاه‌های کلامی مرحوم کلینی در رابطه با راهنما شناسی می‌پردازد. وی که از محدثان بزرگ عالم تشیع به شمار می‌آید، با رویکردی نقلی ، مسأله نبوت و امامت را تبیین می‌کند و با توجه به مقارن بودن دوران حیات این عالم بزرگوار شیعه با زمان غیبت صغری و نزدیکی به دوران حضور ائمه ? و دسترسی به منابع اولیّه روایی شیعه بیانات و آراء کلامی ایشان از اهمیّت بسزایی برخوردار می باشد. مسأله راهنما شناسی مشتمل بر دو بحث اساسی نبوت و امامت از عالی‌ترین آموزه اعتقادی مکتب تشیع است که در طول تاریخ با آراء و تبیین‌های مختلفی همراه بوده و همین اختلاف ‌ها موجب تشکیل فرقه‌ها و مکتب‌های کلامی مختلفی گردیده است در حدی که بعضاً از نگاه فرقه ای موجب خارج دانستن مخالفین از اسلام و یا منجر به تکفیر و قتل عدّه ای از انسانها شده است .مباحث اصلی راهنما شناسی در آراء کلینی را در چهار محور می توان دنبال نمود:اول در رابطه با نبوت عامه که درصدد تبیین مباحث مشترک در مورد نبوت پیامبران می باشد و دوم در رابطه با نبوت و رسالت پیامبر بزرگوار اسلام حضرت محمد مصطفی ? به عنوان آخرین ذخیره و پیامبر الهی که ختم کننده رسالت پیامبران و تکمیل کننده دین و صاحب شریعت همگانی و جاودان اسلام می باشد. و از آن جهت که مرحوم کلینی در تنها اثر گرانسنگ به جای مانده از وی یعنی کتاب شریف کافی درصدد تبیین آراء کلامی شیعه بوده و شیعیان در امر نبوت کمتر دچار اختلاف می باشند لذا ایشان به این امر کمتر روی آورده و بیشتر به مباحث امامت پرداخته است.سوم در رابطه با امامت عامه که به بحث از مسائل مشترک در مورد امامت و اوصاف و شرایط و کارکردهای آن می باشد و چهارم در رابطه با بحث امامت خاصه که امامت ائمه معصومین اثنی عشر ? اشاره داشته و در صدد تبیین حقانیّت این بزرگواران می باشد.کلید‌واژه‌ها: کلینی، کافی ، نبوت عامه، نبوت خاصه،امامت عامه، امامت خاصه

مسألة تقدیر و قضای الهی از مسائل بسیار برجسته در منظومة معرفتی شیعه است. این نوشتار به روش تحلیل گزاره ای رابطة تقدیر و قضای الهی را از نگاه دو عالم برجستة مدرسة کلامی قم؛ شیخ کلینی و شیخ صدوق بررسی می کند. حاصل این پژوهش این است که تقدیر و قضای تشریعی همة افعال اختیاری انسان را فرا می گیرد، اما شمول تقدیر و قضای تکوینی الهی نسبت به افعال انسان به گونه ای است که افعال انسان مخلوق تقدیری پروردگار و مخلوق تکوینی انسان اند؛ یعنی خداوند حدود و اندازة افعال را رقم می زند، ولی این انسان است که آن ها را در مرحله عمل به منصة ظهور می رساند. گناهان انسان به علم، تقدیر و نیروی الهی انجام می شود. خداوند انسان را از انجام آن ها نهی کرده است، ولی باز انسان به اختیار خدا مرتکب گناه می شود. این نظریه مجبور بودن انسان (جبر) و واگذاری او به خودش (تفویض) نیست، چرا که این ارتباط دوسویه است: در یک سو اختیار، تکلیف و مسئولیت انسان قرار دارد و در سوی دیگر حضور مؤثّر خداوند در اعمال انسان مشاهده می شود.

کلینی یکی از بزرگترین محدثان شیعه است که همیشه نیاز پرداختن به ابعاد شخصیتی و آثارش، احساس می شود. در این نوشتار سعی بر آن است که به نخستین یادکردها از کلینی و کافی نگاهی کوتاه انداخته شود و سپس تعدادی از کتاب های منتسب به ایشان، مانند: تعبیر الرؤیا، رسائل الائمه و خصائص یوم الغدیر، بررسی شود. نخستین اجازه گیرندگان کافی، نیز موضوع قابل تاملی است که بدان می پردازیم و در نهایت دو روایت از کلینی، که مورد نقد بوده است را بازکاوی خواهیم کرد.

دیباجه شاهنامه، سندی است، گویا بر عقائد و باورها، اهداف و انگیزه ها و نیز منابع فردوسی در سرایش شاهنامه. در این نوشتار برآنیم تا مستندا آشکار سازیم که از جمله منابع اصلی حکیم طوس در این دیباجه، کتاب الکافی مرحوم ثقه الاسلام کلینی (م: 329 ق) است. مشابهت ها و در واقع یگانگی ها میان مضامین دو کتاب به اندازه ای است که احتمال هر فرضی جز تاثری آگاهانه و عامدانه را به یکسو می نهد و نشان می دهد که فردوسی این حکیم شیعی متاله چگونه از نخستین و مهم ترین مجموعه حدیثی شیعه، به نحوی هنری، عمیق و آگاهی بخش سود برده و در عین حال هویت فرهنگی خویش و کتابش را معین ساخته است. و البته این تاثر که چنانکه خواهیم دید نه از سر اتفاق و توارد که کاملا آگاهانه و عامدانه بوده است، به مخاطبان این پیام را می رساند که غرض از نظم شاهنامه نه احیای داستانهای کهن و فرهنگ فسرده گذشتگان؛ بلکه ریختن فرهنگ ناب اسلامی در ظرف این روایات و انتقال این مظروف اصیل به مردمی است که در روزگار غلبه نامردمی ها امکان آشکار و مستقیم سخن گفتن با ایشان نبود. و ظاهرا همین، سبک و سیاقی شد که بعدها دیگر نویسندگان و شاعران بدان تاسی جستند و دانه معنا و حقایق مطلوب را در ظرف قصه ها و حکایت ها آوردند و البته مخاطبان را تحذیر دادند که اسیر صورت داستانها نگردند و مظروف را متوجه باشند.

روایات تحریف نما، ابهام در تاریخ تدوین قرآن کریم از نظر برخی، وجود روایاتی که درباره تشبیه رخدادهای کلان امت اسلام به وقایع امت های پیشین است، و عدم یادکرد نام معصومان (ع) در الفاظ قرآن، مهم ترین عوامل پیدایش اذعان به تحریف قرآن به شمار می روند. در این میان، انچه بیش از سایر عوامل قابل تامل و بررسی است، وجود روایاتی به ظاهر دال بر تحریف قرآن در میان کتب گوناگون است که برخی از آن ها بیش از سایر منابع اهمیت و اعتبار دارند.این پژوهش، بر ان است تا فارغ از بررسی های انجام شده سندی و اسنادی، به بررسی متنی روایات مورد استفاده تحریف گرایان در کتاب کافی بپردازد. گام نخست این مقاله به استخراج تمامی این روایات به ظاهر مرتبط با تحریف که حدود هشتاد روایت از کتاب کافی است، اختصاص یافته و در ادامه محل نزاع در هر روایت تبیین شده و پس از نقد و بررسی دقیق و مستند تک تک این روایات، دسته بندی نهایی ارایه شده است. شواهد درون متنی، سیاق روایات، قراین برون متنی و سخنان دانشمندان اسلامی دست مایه ما در این نقد و بررسی ها است.در این تحقیق معلوم می شود که مقصود مرحوم کلینی از نقل هیچ یک از روایات یاد شده از کتاب کافی، بیان تحریف قرآن به زیاده و یا نقصان نبوده است، از این رو، ادعا و اتهام تحریف به ثقه الاسلام کلینی باطل بوده و کتاب گران سنگ حدیثی کافی روایتی دال بر تحریف قرآن ندارد.