جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«امید»، از مسائل مهم و اساسی در عرصه فرد و اجتماع است و برای بسیاری از مسائل اجتماعی نقشی محوری دارد؛ و محرک ذاتی و اصلی زندگی و عامل پویایی روان انسان است. بدیهی است، موضوع امید در ادیان، مخصوصا ادیان ابراهیمی که داعیه اصلاح فرد و اجتماع را دارند، به نحو ویژه ای مطرح گردد، این امید در ادیان ابراهیمی در سه مقوله اصلی: امید به آینده، امید به آخرالزمان، و امید به آمدن منجی، قابل دسته بندی است. به عبارت دیگر، آموزه های دینی مرتبط با موضوع امید در ادیان ابراهیمی در جهت ایجاد امید در این سه محور می باشد:1. امید به آینده: این آموزه ها در صدد ایجاد روحیه امید به آینده و عدم یاس از وضعیت موجود است.2. امید به آخرالزمان: این دوره میعادگاه امید بشر و از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در بخش اول آن، تاریکی و خطر و آسیب و در بخش دوم، سراسر نور و زیبایی و عدالت است.3. امید به آمدن منجی: این امید، بر آمدن فردی الاهی از نسل پاکان منطبق و متصور می گردد و نسبت به دو امید قبل از جایگاه ویژه ای برخوردار است؛ چون از طرفی مکمل مقوله امید است و از طرفی مهم ترین مصداق برای امید به آینده و آخرالزمان می باشد. امید به منجی است که پویایی و نشاط و معنابخشی در جامعه ایجاد می شود و پناهگاهی معنوی برای مردم و زمینه ساز رشد و تعالی بشر و محرکی برای نبرد با ظلم و ستم و انقلاب می گردد و تسکین دهنده ای قوی برای مصائب و مشکلات می باشد و طبعا از عوامل مهم انسجام اجتماعی به شمار می رود.بدیهی است هر کدام از ادیان که تصور واضح تری نسبت به امید و منجی ارائه کند، در رسیدن به کارکردهای فردی و اجتماعی موعود باوری، توفیق بیش تری (هم از لحاظ کمی و هم از لحاظ کیفی) می یابد. در این بین، مذهب شیعه، نسبت به مقوله امید نگرشی خاص و ویژه ارائه می کند که از همه ادیان و مذاهب متمایز است. این امید به آینده و آخرالزمان و منجی، در نگرش شیعی، در بسیاری از مسائل فردی و اجتماعی نقش محوری و کلیدی به خود گرفته است.

موضوع این نوشتار، باز خوانی «غیبیت نگاری امامیه از نوبختی تا شیخ طوسی» است؛ عصری که غیبت نگاری امامیه، دوران مقدماتی خویش را پشت سر گذراند و در زمان شیخ طوسی به بالندگی رسید و از آن جا دیدگاه امامیه در این زمینه پس از شیخ طوسی از روش ابداعی وی و پیشینیانش متاثر بوده است؛ بررسی آثار بعدی ضروری دیده نشد.در این مسیر، سعی شده است غیبت نگاری دوره مورد نظر، به دو دوره غیبت صغرا و پس از آن تقسیم شود و هر اثری در دوره زمانی خویش مورد ارزیابی قرار گیرد؛ چراکه بسیاری از این نگاشت ها از فضا و جریان های حاکم بر عصر خویش متاثر بوده است. بی شک پدیده هایی همچون نوغالیان، سازمان وکالت، حاکمیت سیاسی عباسیان، شبهات زیدیه در زمینه غیبت علیه امامیه، از جمله این جریان ها شمرده می شدند.به نظر می رسد آثار امامیه در زمینه غیبت نگاری در این دوره، سیر تکاملی داشته که این امر می توانسته معلول شرایط آن دوره باشد؛ به طوری که در ابتدا داده های نقلی، در تک نگاره های محدود شکل گرفت؛ اما بعدها و در پی شرایط جدید این آثار با حجم بیش تر و آمیخته شدن با داده های عقلی تکامل یافت.

ازشگردهای فرقه های انحرافی، بهره گیری از روایات، در جهت تثبیت اغراض فرقه ای است. ابوالفضل گلپایگانی، مبلغ بهائیت در کتاب «فرائد»، در بیان روایات مبشر ظهور «باب»، به روایتی از أم هانی تمسک می کند و این روایت را که بر تعبیر «مولود فی آخر الزمان» در حق حضرت مهدی (عج) مشتمل است؛ بر ادعای سید علی محمد شیرازی، ملقب به «باب» قابل تطبیق دانسته و آن را از اشارات ظهور و آیتی بر حقانیت ادعای وی شمرده است. در این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی به بررسی ادعای مذکور پرداخته شده است. با تحلیل سندی و محتوایی این روایت و در نظر گرفتن دو روایات دیگر از أم هانی که همگی مشابه و در ذیل آیه 15 و 16 سوره تکویر وارد شده است؛ و با در نظر گرفتن معنای تعبیر «آخرالزمان»؛ این نکته حاصل شد که این روایت بر حضرت حجت (عج) قابل تطبیق است؛ در غیر این صورت، در تعارض با دو روایت دیگر فاقد ارزش استناد علمی خواهد بود.

موضوع بسیار مهم امامت و پیشوایی جامعه مطلبی نیست که قرآن مجید از کنار آن به سادگی عبور کرده و به آن نپرداخته باشد. از این رو، آیات متعددی از کتاب الاهی، زوایای مختلف این موضوع را مورد بحث قرار داده و در عرصه های گوناگون آن اصول، قواعد و معارف متنوعی را ارائه فرموده است. ازجمله این قواعد، تاکید بر ضرورت حضور امام و هادی در هر زمان است. این مقاله در صدد ترسیم یکی از این قواعد اساسی با استناد به جمله «إنما انت منذر و لکل‏ قوم هاد» از آیه 7 سوره رعد است. در این نوشتار، با بررسی و نقد آرای مفسران در این زمینه و ارائه دیدگاهی نو با استناد به آیات قران و دیگر منابع، موضوع را بررسی می کنیم.

در این مقاله سعی شده است ویژگی ها و شرایط زمامدار اسلامی در عصر غیبت از منظر قرآن و سنت مورد بررسی قرار گیرد. برای رسیدن به این مقصود، پس از تعریف سیاست، نظام سیاسی و حکومت اسلامی؛ این ادعا مطرح شده که بر اساس دلایل عقلی و اصول قانون اساسی، حاکم اسلامی باید حداقل سه شرط اساسی «فقاهت»، «عدالت» و «کفایت» را داشته باشد. سپس به اثبات آن دلایل در قرآن و سنت با روش کتابخانه ای پرداخته شده است؛ به این صورت که نخست ادله قرآنی در دو بخش ادله اثباتی و سلبی مورد بررسی قرار گرفته؛ سپس ادله روایی به همین شکل مطرح و ثابت گردیده که مشروعیت زمامدار اسلامی در عصر غیبت، با احراز شرایطی چون فقاهت، عدالت و کفایت به دست می آید و با مقیولیت مردمی به فعلیت و کارآمدی می رسد.

این مقاله با روشی توصیفی ـ تحلیلی می کوشد مبانی نظری و ابعاد آموزه مهدویت را از نظرگاه اندیشه نبوی (ص) شناسایی کند. بررسی انگاره های نبوی در تبیین آموزه مهدویت، آغاز گاهی است که نویسنده برای ارائه تصویری روشن از بحث بر می گزیند. در این جهت به تبیین و تفسیر اندیشه مهدویت در چارچوب نظام امامت و ولایت، تبیین این اندیشه در قالب ستیزش تاریخی جبهه حق و باطل و تبیین و تفسیر اندیشه مهدویت در قالب سامانه اجتماعی امام و امت اشاره می شود.در ادامه نیز به شاخصه ها و ویژگی های آموزه مهدویت از دیدگاه اندیشه نبوی (ص) اشاره می شود. جهان شمولی اندیشه مهدویت؛ عدالت، مهم ترین رکن اندیشه مهدویت؛ تعین و تشخص منجی و حتمی بودن تحقق حکومت مهدوی؛ از جمله یافته های نگارنده در این زمینه است.در پایان نیز «محاسبه مبتنی بر تکلیف محوری»؛ «رویکرد فرصت محور در تبیین اندیشه مهدویت»؛ «تاکید بر نقاط مهم و راهبردی در تبیین آموزه مهدویت» و «نمادپردازی در تبیین امامت و مهدویت»، از جمله مهم ترین ویژگی های بیان و بلاغ اندیشه مهدویت در سیره نبوی معرفی می شوند.به هر رو، مطلوب این جستار، آن است که معلوم سازد جوهر اصلی آموزه مهدویت از نظرگاه اندیشه نبوی چیست. ثمره این بررسی، در وهله نخست آشکار کردن میزان اصالت این اندیشه در اسلام و در مرحله بعدی، می تواند به تعیین مبنایی برای بررسی هر چه بهتر این اندیشه در اسلام بینجامد.

«حدیث ثقلین»، از احادیث بسیار مهم نبوی است که بیش از سی نفر از صحابه پیامبر (ص)، شمار بسیاری از تابعین و عالمان اسلامی در قرن های مختلف، آن را روایت کرده اند. اهتمام پیامبر اکرم (ص) به این حدیث تا حدی است که در مکان ها، زمان ها و مناسبت های مختلف آن را بیان کرده و با تاکید بسیار، آن را یادآور شده است. ایشان قرآن و عترت خویش را به عنوان دو میراث گرانبها در میان امت اسلامی باقی می گذارد. آن دو، تا قیامت هرگز از هم جدا نخواهند شد و هدایت مسلمانان در گرو تمسک به آن دو می باشد. مفاد روشن حدیث، عصمت و افضلیت عترت پیامبر (ص) است؛ لذا جز بر اهل بیت عصمت و طهارت (ع) قابل انطباق نخواهد بود. از طرفی، عصمت و افضلیت از شرایط اساسی امامت است. لذا حدیث ثقلین بر امامت اهل بیت عصمت و طهارت (ع) دلالت می کند. مضافا این که وجوب تمسک به آنان که مدلول دیگر حدیث است، دلیل دیگری بر امامت آنان است. از سوی دیگر، جدایی ناپذیری عترت از قرآن کریم و بالعکس، گویای آن است که زمین و زمان، هرگز از امامت اهل بیت عصمت و طهارت (ع) خالی نخواهد بود. بدین جهت، این حدیث شریف از دلایل روشن بر وجود امام عصر (عج) می باشد.