جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسئله «نجات» و «ظهور منجی» یکی از مهم‌‌ترین آموزه‌‌ها در میان یهودیان است که پژوهشگران از زوایای مختلف بدان پرداخته‌‌اند؛ اما به نظر می‌‌رسد تمام جنبه‌‌های آن مورد کاوش قرار نگرفته‌اند. یکی از این جنبه‌ها بررسی سیر تحول این آموزه در میان یهودیان است که در طول تاریخ پر فراز و نشیب یهودیت، با شدت و ضعف همراه بوده و تحولاتی را پشت سر گذاشته است. پژوهش پیش‌رو، با روش توصیفی_تحلیلی و گرد‌‌آوری اطلاعات به شیوه کتابخانه‌‌ای، به بازخوانی تاریخ یهود از آغاز تا زمان پراکندگی پرداخته و تطور این آموزه در میان یهودیان را بررسی کرده است. یافته‌‌های پژوهش حکایت از آن دارند که اندیشه منجی‌‌‌‌ در میان یهود، در این بازه‌‌ زمانی در ابتدا حالت فرابشری با کارکرد زمینی و مادی داشته است و در طول این مدت، با توجه به حوادث و رخدادها، نگاه به منجی و مسئله نجات، از حالت فرابشری که همان نجات توسط یهوه باشد، خارج و باور به ظهور منجی بشری با نگرش فرجام شناسانه مطرح شده است.

«مهدویت» از مباحث مهم در کلمات اندیشمندان شیعه وسنی است. از دیر زمان، دانشمندانی از اهل سنت همگام با عالمان شیعی در عرصه مهدویت دغدغه داشته و از اهمیت اعتقاد به امام مهدی؟عج؟ و ولادت و نسب سخن گفته‌اند. در این بین، دیدگاه «شیخ عثمان‌ بن فودی» (از اندیشمندان بزرگ و برجسته اهل سنت افریقا) به مهدویت، از جنبه‌های مختلفی به دیدگاه امامیه شبیه است. آنچه در این مقاله مورد کنکاش علمی قرار گرفته، عصمت، ولادت، طول عمر و نسب امام مهدی؟عج؟ است که بررسی می‌‌شود این مؤلفه‌ها در چه سطحی مورد پذیرش شیخ عثمان بن فودی است. روش این مقاله، رویکرد تحلیلی، کتابخانه‌‌ای و بر کتاب‌‌های عثمان بن فودی مبتنی است. سوال اصلی مقاله، صحت سنجی باور مهدوی شیخ عثمان بن فودی در تطابق آن با دیدگاه مهدوی شیعیان است. بررسی اعتقاد شیخ عثمان بن فودی در بحث ولادت، ضرورت وجود امام، نسب و طول عمر حضرت مهدی؟عج؟ در آثار وی از یافته‌‌های این مقاله است.

«سند چشم‌‌انداز جمهوری اسلامی ایران»، مهدویت و موعودگرایی را به‌گونه‌ای شایسته مورد توجه قرار نداده است که این کمبود را می‌‌توان با تدوین سند چشم‌‌انداز فرهنگی، مبتنی بر مهدویت جبران کرد. هدف از پژوهش حاضر، تدوین سند جامع توسعه فرهنگ مهدویت و انتظار است. جامعه آماری پژوهش را خبرگان، صاحب‌نظران و استادان حوزه مهدویت و انتظار در ایران تشکیل داده‌اند. برای گردآوری اطلاعات، با توجه به بخش‌های مختلف پژوهش، از چند پرسشنامه استفاده و برای تحلیل داده‌‌ها نیز از روش SWOT استفاده شده است. با توجه به نتایج، 67 مؤلفه قوت، 113 مؤلفه ضعف، 99 وجه فرصت و 72 مؤلفه تهدید شناسایی شدند. در ادامه ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی محاسبه و جایگاه کشور در خانه محافظه‌‌کارانه (بازنگری و تغییر جهت) تعیین گردید. در نهایت، با توجه به جایگاه کشور، ده استراتژی کلان بر اساس فرصت‌‌های بیرونی و ضعف‌‌های داخلی تعریف شدند و برای هر استراتژی کلان نیز استراتژی‌‌ها و برنامه‌‌های عملیاتی تدوین شد.

در اندیشه قرآنی آیت‌الله خامنه‌‌ای، حاکمیت تشریعی خدا، ملازم با حکومت دینی به معنای اجراى تشریع خداوند در جامعه؛ از طریق ولیِّ ماذونِ از طرف خدا اعمال می‌شود. پژوهش حاضر، با هدف تحلیـل قرآنیِ توحید در حاکمیت، با استفاده از روش‌شناسی توصیفی - تحلیلی، با عنوان چگونگی اعمال توحید در حاکمیت در اندیشه قرآنی آیت‌الله خامنه‌‌ای در عصر غیبت، با تأکیدی بر کتاب «طرح کلی اندیشه اسلامی» نگاشته شده است. مهم‌ترین دستاورد این پژوهش، آن است که توحید، را در عرصه زندگی عملی انسان‌‌ها تجلی می‌بخشد؛ به این صورت که تحقق عینی حق حاکمیت الاهی، با دو شرط «ابلاغ تشریع» به مردم و «اجرا»ی آن در جامعه امکان پذیر است که با اذن دادن به پیامبران و امامان و ولی فقیه، اعمال می‌‌شود. نوآوری پژوهش، نیز آن است که سعی شده است این مسئله را، در اندیشه قرآنی آیت‌الله خامنه‌‌اى، با تاکید بر عصر غیبت، مورد بررسی و اثبات قرار دهد.

یکی از مهم‌‌ترین متون حدیثی که به نقش «استغاثه» در واقع شدن فرج اهل بیت؟عهم؟ می‌پردازد، «روایت فضل بن ابی قره» از امام صادق؟ع؟ است. سیمای کلی این روایت، اموری مانند داستان بشارت تولد حضرت اسحاق، تعجب جناب ساره از این بشارت، وعده عذاب الاهی برای بنی‌اسرائیل به سبب سخن جناب ساره، استغاثه و گریه چهل روزه بنی‌اسرائیل بر اثر طولانی شدن عذاب و خلاصی ایشان به واسطه استغاثه و جریان نجات‌بخشی و فرج با استغاثه و زاری شیعیان است. پژوهش حاضر که با روش توصیفی _ تحلیلی و با مراجعه به منابع کتابخانه‌‌ای ساماندهی شده است؛ روایت فضل بن ابی قره را از نظر «فقه الحدیثی» تحلیل کرده و پس از ذکر منابع، آن را اعتبارسنجی کرده است. سپس محتوای روایت را در چهار محور «بشارت تولد حضرت اسحاق؟ع؟ در منابع اسلامی و عهدین»، «تعجب ساره از وعده الاهی»، « جریان عذاب فرعونی در بنی اسرائیل و چگونگی رفع عذاب از ایشان» و «نقش دعا و استغاثه در تعجیل فرج اهل بیت؟عهم؟» بررسی و سرانجام میزان انطباق این گزارش را با قرآن، تاریخ و متون دینی اهل کتاب تحلیل کرده است.

بی گمان جریان‌ها،‌ همچون حرکت‌هایی که در جامعه و بر پایه معیارهای ویژه‌ای شکل گرفته و تحولاتی را به همراه دارند؛ دارای بنیان‌هایی هستند که بررسی و تحلیل آن‌ها به تحلیل و نقد آن‌ها کمک شایانی می‌کند. از پدیده‌هایی که در نقل روایات مهدویت در مواردی به ایجاد و گسترش جریان‌های انحرافی منجر شده، وضع، «تحریف و تأویل» است. در این نوشتار، به بررسی نقش این سه در شکل‌‌گیری و استمرار جریان‌های انحرافی مهدویت در عصر حضور ائمه؟عهم؟ پرداخته شده است. در پژوهش پیش‌رو، پس از بازنمایی این عوامل در روایات مهدویت، راهکارهایی ناظر به روشنگری درباره وقایع ناگوار در تاریخ احادیث در عصر حضور ائمه؟عهم؟ و بررسی دگرگونی‌های انجام‌شده؛ به گونه‌ای مختصر به روش تاریخی ـ حدیثی مورد تحلیل قرار گرفته‌اند. اگرچه مشخص‌کردن میزان نقش این سه در پدیدآوردن و استمرار جریان‌های انحرافی کاری بس مشکل می‌نماید؛ بررسی‌ها گواه روشنی است بر این اصل بنیادین که بن‌مایه‌های انحراف را می‌توان در دگرگونی احادیث معصومان؟عهم؟ به نظاره نشست. بر پایه یافته‌های این پژوهش، در کنار عوامل اجتماعی، سیاسی و شخصیتی در پدیدآمدن و استمرار جریان‌های انحرافی؛ «وضع»، «تحریف» و «تأویل» در نقل روایات، نقشی کلیدی و بنیادین داشته‌اند.