جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دین اسلام آیینی جهان‌شمول با اصول و معارف اساسی و فراگیر است که عمدة آن‌ها در قرآن کریم بیان شده‌است. اما شناخت آن‌ها برای غیر عرب‌زبانان تنها از راه ترجمه میسور است. از این رو، علمای مسلمان از دیرباز با مسئلة ترجمة قرآن مواجه بوده‌اند و دو نگرش موافق و مخالف نسبت به این مسئله شکل گرفته‌است. بررسی پیشینه و سیر تاریخی نشان می‌دهدکه موافقان ترجمة قرآن و مخالفان آن، از دو منظر کلامی و فقهی به مسئله نگریسته‌اند و دلایلی بر اثبات دیدگاه خود ارائه نموده‌اند. جهانی بودن اسلام ازجمله ادلّة جواز، بلکه لزوم ترجمة قرآن است. از سوی دیگر، عواملی همچون گسترش اندیشة سلفی موجب مخالفت با ترجمة قرآن شده‌است. مخالفان که اغلب سلفی هستند، حدود پانزده دلیل، همچون نبودِ امکان ترجمة قرآن، خطر تحریف و بدعت ارائه نمود‌ه‌اند که تحلیل و بررسی آن‌ها نشان می‌دهد عموماً فاقد مبنای استوار و بنای درست بوده‌است و همگی قابل نقد است.

بنا بر گزارش ادیان ابراهیمی، خداوند با پیامبران خود سخن گفته‌است و نیز پیامبران با او سخن گفته‌اند. در برخی کتب مقدس این ادیان، گفتگوهای خداوند و انبیا آمده‌است. از جملة این کتب، قرآن و عهد عتیق می‌باشند. سخنان و گفتگوهایی که بین خداوند و پیامبران در دو کتاب قرآن کریم و عهد عتیق نقل شده‌است، چه شباهت‌ها وتفاوت‌هایی دارد؟ بررسی وجوه اشتراک و اختلاف آن‌ها حاصل تلاشی است که در این مقاله بدان پرداخته‌ایم. پرداختن به مباحث مقایسه‌ای بین دو متن مقدس می‌تواند به شناخت بهتر دو دین و ایجاد راة برای گفتگوی ادیان و تقریب بین آن‌ها منجر گردد. مکالماتی از خداوند و انبیا (آدم، نوح، ابراهیم ، لوط و موسی(ع)) در این کتب آمده‌است که در برخی وجوه مشابه و در برخی وجوه غیرمشابه می‌باشند. مکالمات خداوند و این پیامبران در قرآن و عهد عتیق بسیار متفاوت است؛ زیرا هر یک از مکالمات که بررسی می‌گردد، در سیاق آیات همان کتاب بررسی خواهد شد. حتی اگر آیه‌ای در قرآن و یا عهد عتیق وجود داشته باشد که محتوای آن شبیه یکدیگر باشند، با توجه به سیاق آیاتی که در آن واقع شده‌است، معنای متفاوتی پیدا خواهد کرد. در بسیاری از آیات قرآن و عهد عتیق که مکالمات خداوند و پیامبران در آن‌ها وجود دارد، اهداف قرآن و کتاب مقدس در آن‌ها دیده می‌شود. قرآن کتابی است که ادعا دارد برای هدایت تمام بشر نازل شده‌است، در مکالمات پیامبران نیز چنین چیزی دیده می‌شود. عهد عتیق نیز تاریخ قوم بنی‌اسرائیل را بیان می‌دارد و کتابی است مخصوص قوم بنی‌اسرائیل و مکالمات بیشتر پیامبران نیز در این زمینه دیده می‌شود.از این رو، اسلام دینی است که ادعای جهانی شدن دارد و یهودیت، دینی قومی‌محور می‌باشد.

یکی از منابع معرفت، «کشف و شهود عرفانی»، اعم از شهود عین‌الیقینی و حق‌الیقینی است که در قرآن و روایات از منزلت و موقعیت بنیادی‌ـ راهبردی برخوردار می‌باشد.: 1ـ عوامل حصول معرفت شهودی از منظر قرآن و روایات چیست؟ 2ـ آیا معرفت شهودی از منظر قرآن و روایات اعتبار و حجیت معرفت‌شناختی دارد؟ برونداد نوشتار حاضر که مبتنی بر روش نقلی‌ـ عقلی است، در علل دستیابی به کشف و شهود عبارتند از: عبودیت، تقوی و طهارت، شرح صدر، مراقبت نَفْس، عمل صالح، شهود، فقر وجودی و اخلاص که با یک مقدمه، در دو قسمت با ذکر نمونه‌هایی از مکاشفات و مشاهدات عرفانی بررسی می‌کنیم.

در سده‌های اخیر، قرآن‌پژوهی از اولویت‌های مهم مستشرقان است. شماری از این آثار به انکار و یا دست‌کم تردید در وحیانیت قرآن تصریح دارد. ویلیام جوزف فدرر، نویسنده و مورخ معاصر آمریکایی نیز همسو با این نظر، منکر الهی بودن قرآن است. پژوهش حاضر با روش توصیفی‌ـ تحلیلی ابعاد مختلف ادعای فدرر را به بحث می‌نهد و به بررسی دیدگاه ویلیام فدرر در کتاب «What every American needs to Know about the Qur`an» دربارة مصادر قرآن پرداخته‌است. نتیجة پژوهش بیانگر نادرستی بسیاری از ادعاهای فدرر است. مهم‌ترین نقاط ضعف وی عبارتند از: مراجعه نکردن به منابع دست اول و معتبر، آدرس‌دهی غیردقیق به منابع، مراجعه نکردن به منابع تاریخی، تفسیری و حدیثی شیعه، تعصب نسبت به باورهای مسیحیت و غرض‌ورزی در برابر معارف قرآنی. نتیجة این پژوهش در حوزة مطالعات استشراق و نیز مباحث کلامی و تفسیری کاربرد آشکار دارد. همچنین، این نتایج در عرصة تبلیغ و جذب نامسلمانان و اقناع فکری ایشان کارایی دارد

سرنوشت انسان پس از مرگ، مسئلة اساسی آدمیان است. این مقاله برآن است تا با بررسی و تحلیل عقلی و نقلی آیات و روایات ناظر بر این مسئله اثبات نماید که نوع جزای انسان، تکوینی است و عاقبت هر کس، متناسب با اعمال خود او شکل می‌گیرد و هیچ گونه عامل خارجی باعث پاداش اخروی یا عقوبت وی نمی‌باشد. همچنین، تاکنون دربارة موضوع «تجسم‌ اعمال» عمدتاً با رویکردی فلسفی، کلامی و قرآنی بحث و نظر فراوان شده، اما این مقاله سعی دارد با تکیه بر اشارت‌های تربیتی و معرفتی این دسته از آیات و روایات و تقسیم تجسم‌ عمل به «درونی» و «بیرونی» و این مسئله که تجسم درونی، فاعل و عامل اصلی و همسنخ با تجسم بیرونی است، به این مهم بپردازد. در باب اثرگذاری و شکل‌یابی اعمال (تجسم یا تمثل‌ عمل) باید توجه نمود که اعمال، علاوه بر شکل‌دهی و تمثل روح (تمثل اخلاق)، در فراهم‌سازی عناصر و پدیده‌هایی خارجی (تجسم بیرونی) که در حقیقت، تجسم‌یافتة باطن هر عمل نیک یا بد است، تأثیرگذارند. عقیده به این موضوع و توجه به نکته‌های معرفتی، اخلاقی و تربیتی آن، می‌تواند در رشد معنوی، علاقه‌مندی به خداوند و نیز بازدارندگی انسان از ارتکاب زشتکاری، تأثیرگذار بوده‌است و به همان نسبت، باورهای نادرست را دربارة کیفیت و نوع مجازات‌های الهی اصلاح نماید.

یکی از جلوه‌های درخشان صحیفة سجّادیّه پیوند این کتاب شریف با قرآن ‌کریم است. هدف این جستار، به تصویر کشیدن انس و همنشینی امام سجّاد(ع) با قرآن ‌کریم و نیز اثرپذیری عمیق آن حضرت(ع) از کلام وحی در دعای اوّل تا هفتم صحیفة سجّادیّه است. ضرورت این پژوهش، هویداسازی یکی از انواع تعامل گنجینة حدیثی شیعه با قرآن‌ کریم، از رهگذر بررسی گونه‌شناسی اقتباس و کارکردهای گوناگون این گونه‌ها در بافت متنی صحیفة سجّادیّه می‌باشد. بدین منظور، با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی این عنصر ادبی پرداخته شده‌است. گونه‌های مقتبس قرآنی در هفت دعای اوّل صحیفة سجّادیّه عبارت است از: اقتباس کامل، جزئی، متغیّر، اشاره‌ای و استنباطی. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که پربسامدترین گونه، اقتباس متغیّر و دشوارترین نوع، از حیث تشخیص، اقتباس استنباطی است و انگیزة کاربست این گونه‌ها برای تعلیل، تأکید، تفسیر و توضیح، تهلیل و تحمید و جری و تطبیق است و گاه کارکرد ترکیبی دارد.

هوش معنوی، کاربرد معنویّت برای پاسخگویی به نیازهای ذهنی و پرسش‌های بنیادین هستی‌شناسانه است که بر پایة عقاید دینی به‌کار گرفته می‌شود و نقش اساسی در تأمین سلامت روانی و هدفمند کردن زندگی دارد. اگرچه در پژوهش‌های انجام گرفته در حوزة هوش معنوی به گروه سنّی بزرگسالان توجه فراوانی شده‌است، می‌توان این نوع از هوش را با توجه به آموزه‌های قرآنی در کودکان نهادینه کرد. یکی از روش‌های این امر، بهره‌گیری از شعر است. در پژوهش حاضر که به شیوة تحلیلی ـ توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای انجام گرفته‌است، به بررسی هوش معنوی کودکان بر اساس شعر و مبتنی بر آموزه‌های قرآنی پرداخته می‌شود. به همین منظور، مؤلفه‌های هوش معنوی در شعر کودک واکاوی، و با استناد به آیه‌های قرآنی، کارکرد آن بررسی شده‌است. کاربرد هوش معنوی در شعر کودک باعث می‌شود که فضایل اخلاقی در کودکان پرورش یابد و او پاسخی متناسب با درک خود، نسبت به خدا و هستی بیابد و با اعتقاد به خدای آفریننده، در برابر سختی‌ها بردبار باشد. مؤلفه‌های هوش معنوی در شعر کودک، منطبق با آموزه‌های قرآنی و با کارکرد تعلیمی است. از این رو، رهاورد وحی الهی برای پرورش روح کودک و تعالی بخشیدن به او برای شکوفایی، قابلیت و توانایی‌ها در درک امور فرامادی است.