جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

برخی از روشنفکران که نگاه برون‌دینی دارند و به وحی از منظر غیرقرآنی نگریسته‌اند، با پیش کشیدن مباحث تجربه دینی، در خصوص وحی، به نقشی فاعلی برای پیامبر قائل شده‌اند. بر این اساس خداوند صرفاً قابلیّتی را به پیامبر یا اشخاص دیگر اعطا کرده است و آنها می‏توانند به واسطه‌ آن استعداد و قابلیّت خاص خویش، الفاظی را از ناحیه‌ خودشان و نیز تحت تأثیر فرهنگ عصر خویش بیان نمایند و همین الفاظ آنها، کتب مقدس را تشکیل می‏دهد. این نوشتار کوشیده است با تکیه بر آیات قرآن و قرائن و شواهد درون دینی، با بازخوانی نقش پیامبر اسلام (ص) در نزول قرآن، ادعای یاد شده را نقد نموده و بر این نظر تاکید نماید که پیامبر در نزول قرآن نقش قابلی داشته است، نه فاعلی. قرآن محصول تجربه دینی پیامبر و کلام نبوی نیست. بلکه قرآن عین کلام خدا است یعنی قرآن الفاظ مستقیم خداوند می‌باشد و پیامبر (ص) این الفاظ را از خداوند دریافت ‏می‌کرده است.

معجزه جاویدان پیامبر اعظم (ص)، نزد همه مسلمانان از جایگاهی بس رفیع برخوردار است، اما امت اسلامی نتوانسته است با تکیه بر آموزه‌های آن از پیشرفت لازم در حیات مادی و معنوی برخوردار شود. سؤال این است که جایگاه قرآن از دیدگاه علی (ع) چیست و بایسته‌ها و نبایسته‌ها، در نسبت میان ما و قرآن کدامند؟ در نگاه آن حضرت، قرآن، کتاب زندگی و قانون اساسی اسلام، هدایت‌گر به استوارترین راه‌ها، شفابخش دردهای فردی و اجتماعی بشر، مبنای عمل مسلمانان و روش چگونه اندیشیدن و چگونه زیستن است. راه نجات قرآن از مهجوریت، تنها در گرو فهم و عمل به تمام آموزه‌های آن، در عرصه حیات فردی و اجتماعی است.

عبارت «شرح صدر» از آنجا که نقش مهمی در کمال معنوی و هدایت انسان‌ها دارد، چندین بار در آیات قرآن کریم تکرار شده است. شرح صدر در دو آیه به طور مطلق به کار رفته و در دو مورد نیز به اسلام و در یک مورد به کفر مقید شده است. این ویژگی موهبتی الهی است که عواملی مانند اراده الهی، عبادت، ذکر، علم، تلاش و . . . آن را تقویت می‌کند و دارای ثمراتی همچون حسن خلق، صبر، عفو، سکینه و . . . است. هدفی که در این مقاله دنبال می‌شود، شامل تبیین حرکت انسان به سوی کمال معنوی و راه‌های تشخیص شرح صدر می‌باشد. در این پژوهش از روش کتابخانه‌ای استفاده شده است.

الهام القاء چیزی در قلب، مخصوص است به این که از جانب خدا . . . (راغب، 1412ق: ماده لهم) یا با واسطه ملک مأمور باشد (قریشی، 1361: ج7ـ5، ماده لهم). منظور از وحی، کاربرد رسالی آن می‌باشد، یعنی ارتباط ویژه خداوند با پیامبران . . .. الهام در اصطلاح عرفانی نوعی اخبار و افاضه الهی برای انسان است که او را به انجام عمل فرامی‌خواند. تفاوت ماهوی الهام و وحی اولیاء مشخص نمی‌باشد، هر چند به نظر می‌رسد هر دو در ماورایی بودن مشترک هستند. از این رو الهام خاص که همان علم امام می‌باشد، از جهت ماهیت با وحی رسالی پیامبر تفاوتی ندارد، ولی با توجه به روایات، سزاوار نیست نام وحی بر آن نهاد. با توجه به برخی ویژگی‌های وحی و الهام، تفاوت‌هایی قابل ذکر است که برخی از این جمله‌اند: وحی از خواص نبوت، الهام از خواص ولایت، روشن بودن منبع وحی برای پیامبر و . . . دریافت‌های اولیاء الهی غیر معصوم، حتی معصوم فقط به بسط کمّی شریعت کمک می‌کند. از احادیث استفاد می‌شود که ائمه معصومین (ع) از نوعی علم برخوردار بوده‌اند و این قبیل علوم شبیه وحی بوده است که تحدیث و شاید الهام نام بردار باشد. علوم اولیاء (عرفا) نیز از منبع علم امامان و پیامبر تغذیه می‌شود و در رتبه علوم اولیاء معصوم نمی‌ایستد، از این‌رو هیچ عارف کاملی ادعای تجارب فربه‌تر از نبی و امام نخواهد داشت.

شناسایی، هدف‌گذاری و شاخص‌های تربیتی انبیاء الهی یکی از راه‌های رسیدن به کمال تربیتی انسان است. در این مقاله، از قرآن کریم به‌عنوان کتاب تربیتی و بلکه کامل‌ترین کتاب تربیتی انسان در همه اعصار و قرون، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و اهداف و شاخص‌های تربیتی انبیا شناسایی شده است. آنچه در این تحقیق از شاخص‌ها و اهداف تربیتی انبیا که قرآن بدان پرداخته و مورد تحلیل قرار گرفته است عبارتند از: 1- رشد اندیشه و خردورزی 2- تقوی 3- عدالت 4 – حکمت 5- عبادت 6- تزکیه 7- اتحاد و رفع اختلافات 8- تقرب به خدا. با توجه به این اهداف هر یک از مربیان در جامعه اسلامی با مدنظر قرار دادن این شاخص‌ها و اهداف می‌توانند به رشد و تعالی جامعه کمک کنند. روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی و به صورت کتابخانه‌ای می‌باشد.

پیشرفت و گسترش اسلام ناب، در همه دوره‌ها بر شالوده گفت‌وگو و اهتمام به اخلاق، استوار بوده است. اسلام به‌عنوان یک دین کامل و جهانی می‌تواند پاسخگوی بسیاری از دشواری‌ها و دغدغه‌های انسان امروزی باشد. یافته اساسی این پژوهش، در این است که آموزه‌های اخلاقی و ماندگار قرآن کریم، می‌تواند بنیاد و آغازی برای پیشرفت، کمال معنوی، آگاهی، امید، گفت‌وگو و خوشبختی انسان معاصر باشد. توجّه به ساختارهای اخلاقی، تأکید بر مشترکات انسانی و دینی، احترام به عزّت و کرامت انسانی، بکارگیری عنصر استدلال و برهان و. . . از ویژگی‌های زبان قرآن در این زمینه است. در این پژوهش، تلاش شده است که پیوند دین و اخلاق اسلامی در پاسخگویی به چالش‌ها و دغدغه‌های انسان معاصر، مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. دو محور اساسی این جستار، عبارتند از (1) پیشگفتاری درباره اهمیّت گفت‌وگو و نقش آن در رشد و تکامل تمدن انسانی و (2) بررسی و تحلیل روزآمدی گفت‌وگوهای قرآنی با رویکرد اخلاق اسلامی.

یکی از مهم‌ترین آیات قرآن مجید آیة شریفة تطهیر می‌باشد که از دیرباز از سوی علمای علم کلام و مفسّرین مورد بحث و بررسی قرار گرفته است و هرکس از زاویة دید خود به آن نگریسته و پیرامون آن مطالبی را بیان کرده است. نگارنده در این مقاله به بررسی دلالت آیة تطهیر و شناسایی مصادیق واژة «اهل بیت» در آن پرداخته است. هرچند بسیاری از مفسّران و محدّثان اهل سنّت در ذیل آیة شریفه روایاتی نقل کرده‌اند که مؤیّد انحصار مصادیق این آیه در پنج تن آل عبا می‌باشد. امّا گروهی از آنها در مقام نظریّه‌پردازی بعضی از همسران پیامبر (ص) را به عنوان مصداق واژة اهل بیت نام می‌برند، ولی با توجّه به روایات متواتر که از طریق خاصّه و همچنین بعضی از عامّه وارد شده است، نزول آیه را مختصِّ پنج تن می‌دانند و حُکم به عصمت آنها نمودند.