جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از جمله مباحث مربوط به اسلامي‌سازي علوم، تأثير بحث قلمرو دين بر چگونگي اسلامي‌سازي علوم است. نظر به تفاوت ديدگاه آيت‌الله جوادي آملي و آيت‌الله مصباح يزدي دربارة گسترة دين، اين مقاله، به دنبال مقايسة تأثير عملي اين اختلاف‌نظر، بر فرايند اسلامي‌سازي علوم است. اين مقاله با رويكرد تحليلي و واكاوي اسنادي به بررسي موضوع در سه مقام انتخاب مسئله، فرضيه‌يابي و داوري مي‌پردازد. نتيجة‌ پژوهش حاكي از آن است که در فرايند اسلامي‌سازي، طبق هر دو مبنا، بايد از طريق ادلة عقلي، نقلي و تجربي، مسائل و مبادي علوم را اثبات يا نقد کرد. اما بر‌خلاف ديدگاه آيت‌الله جوادي، از نگاه آيت‌الله مصباح، برخي از اين موارد، با اينكه بايد مورد استفاده قرار گيرند، اما ديني نيستند.

زمینه و هدف: رویارویی و مواجهه مسلمانان با علوم‌جدید که منشأ آن در غرب می‌باشد در دیدگاه اندیشمندان‌اسلامی اشکال متفاوتی به خود گرفته است. زیرا بعضی از مسلمانان بر این باورند که یکی از راه‌های ترقی و بالندگی جوامع‌اسلامی سازگاری با علوم‌جدید می‌باشد. در این میان رویکرد سیدجمال در مواجهه اسلام با علوم‌ به معنای ساینس حائز اهمیت بوده و نشان‌دهنده سابقه‌ و پیامد علم‌خواهی و رونق علمی دوباره مسلمانان می‌باشد. در این نوشتار با شیوه ی تحقیق، توصیفی - تحلیلی و جمع آوری داده ها واسناد و نمونه های پژوهشی که نوشته های موجود سیدجمال و مطالب پیرامون ایشان بوده است، تلاش شده تا ابتدا به ابعاد فلسفی و نقدی اجمالی از منظر عقلی و در ادامه فلسفه علم، این رویکرد مورد واکاوی قرار گیرد . نتایج پژوهش نشان می‌دهد که از نظر سیدجمال علوم غربی پیراسته شده ا‌ی که فرهنگ، باور و سلطه بیگانه را همراه خود نداشته باشد، هیچ تضادی با دین‌اسلام ندارد. همچنین می توان مواجهه جهان‌اسلام با علوم جدیده را به در سه عنوان تقسیم کرد : سنتی نگری و علم گریزی ، تقلید مظاهر و علوم غربی و سازگاری دین و دانش.

عقل به عنوان یک قوه با عت تمایز انسان از سایر حیوانات میشود در عرصه ی دین پژوهی هم عقل نقش بسزایی ایفا میکند و استاد مطهری و علامه جعفری به عنوان دو متفکر عقل گرا به این مساله پرداخته و بحث کرده اند.

اگزیستانسیالیسم مسیحی یا دینی مکتبی کلامی است که عمدتاً از اگزیستانسیالیسم (Existentialism) متأثر است. مهم‌ترین دستاورد این مکتب کلامی و دیگر مکتب‌های متأثر از آن، افزون بر انسداد معرفتی، سوبژکتیویسم است. بر اساس این دستاورد یا ویژگی، ما در بن‌بست و انسداد معرفتی هستیم و نمی‌توانیم با منبع عقل و دلیل نقلی و روش پژوهش عقلی و نقلی یا تاریخی در ساحت دین به معرفتی دست یابیم؛ از این رو در پژوهش از دین به جای رویکرد ابژه‌ای، باید به روش سوبژه‌ای چنگ زد. در نوشتار کنونی روش پژوهش اگزیستانسیالیسم را که سوبژه‌ای است، تبیین و ارزیـابی می‌کـنیم. سپس با کـاوش در آثـار کرکـگور، پیروان و شـارحان او مهم‌ترین آموزه‌هایی را که مکتب کلامی اگزیستانسیالیسم مسیحی بر آنها استوار شده و با آنها بنیان یافته است، با عنوان‌دهی و چینشی ویژه دسته‌بندی می‌کنیم و در پایان به ارزیابی آنها می‌پردازیم. این نگرش با نقدهای بسیاری روبه‌روست؛ برای نمونه می‌توان به ناکارآمدی سویژکتیویسم در پژوهش به‌ویژه پژوهش‌های دینی اشاره کرد.

اثر حاضر در چند فصل، این موضوع را می‌کاوند؛ معیار ارزیابی عقاید دینی، مبانی معرفت شناختی، باورهای دینی، تجربه دینی، بررسی تطبیقی، براهین اثبات وجود خدا.

دانش عقلانی الهیات، هماهنگ‌کننده دین وحیانی ثابت و فرهنگ متغیری است که یک متأله در آن زیست می‌کند و امکان مشارکت مؤمنانه را در فرایند شناخت دین فراهم می‌کند. از این‌رو، یک دانش واسطه‌ای است. با صورت‌بندی دانش الهیات، توصیف مستند و روش‌مند از همه آنچه که دین برای آن نازل‌شده است، ممکن می‌شود، اما کارکرد توصیفی و حتی تبیینی منحصر در بُعد اعتقادی نیست، بلکه همه خطابات دین را در سه سطح ارزش‌های اخلاقی، اعتقادات ایمانی، احکام تکلیفی در مقیاس فردی و اجتماعی را در برمی‌گیرد. از آن‌جا که در این پژوهش، دین به تناسبات جریان ولایت و تولی در مقیاس فردی و جامعه معنا شده است، در نتیجه، الهیات مربوطه نیز مفسِّر این تناسبات از متن دین خواهد بود. بدون الهیات روش‌مند، حجیت‌مند و نظام‌مند الگوی مطمئنی برای فهم درست دین وجود ندارد. در نتیجه، با تکامل مقیاس حضور الهیات و منقّح شدن گستره حضور دین، می‌توان تأثیر آن را در فلسفه دین اسلامی هم دید. این پژوهش با تحلیل عقلانی، با رویکرد تحقیقات کتابخانه‌ای و گردآوری اطلاعات به‌دست‌آمده است.