جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پژوهش در پنج فصل تنظیم و تدوین شده است: فصل اول، چیستی وحی: وحی در لغت، وحی در اصطلاح دانشمندان و علامه، وحی در قرآن؛ فصل دوم، ویژگی های شخصیتی پیامبر(ص) در برخورداری از وحی: شخصیت از نگاه روان شناسان، منابع دیگر برای شناسایی شخصیت پیامبر(ص)، نگاهی به انبیای گذشته، جایگاه پیامبران از نگاه ابن سینا؛ فصل سوم، چگونگی نزول قرآن: قرآن، سخن پیامبر(ص)، سخن گواهان؛ فصل چهارم، چندگونگی نزول وحی: دیدگاه های مختلف در باب نزول قرآن، شیوه ی ما در نقد و نظر، آشنایی با چند اصطلاح؛ دیدگاه های مطرح در بوته ی نقد؛ فصل پنجم، خاتمیت وحی: خاتمیت در لغت، خاتمیت در اصطلاح، فرق نبی و رسول از نگاه سیدمرتضی، نقد تعریف مشهور در باره ی رسول و نبی، پیوند خاتمیت و بعثت های پیاپی، رازها و رمزهای بعثت های پیاپی، دلایل ختم وحی

روش تفسیری علامه طباطبایی به استناد آیاتی از قرآن کریم نظیر آیات مبارکه » قد جاءکم من الله نور و کتاب مبین « ( المائده /۱۵ )٬ » نزلنا علیک الکتاب تبیانآ لکل شیءٍ و هدیً و رحمةً و بشری للمسلمین « ( النحل/ ۸۹ ) روش تفسیر قرآن به قرآن می باشد. به علاوه به استناد آیاتی چون » و انزلنا الیک الذکر لتبین للناس « ( النحل / ۴۴ ) » و ما اتاکم الرسول فخذوه و نهیکم عنه فانتهوا « ( حشر/ ۴ ) و حدیث متواتر ثقلین - چون حدیث نقش عمده ای در تفسیر قرآن دارد در تفسیر المیزان تحت عنوان بحث روایی خود را نشان می دهد و از نظر علامه تعارضی بین تفسیر قرآن به قرآن و تفسیر قرآن به روایات وجود ندارد زیرا روایات نیز نوعی از وحی است که » وحی بیانی « نامیده می شود. همچنین روایاتی که تاکید بر عرصه روایات به قرآن را دارند مبنای نقد و بررسی و تفسیر هایی واقع گردیده اند که علامه طباطبایی بر روایات تفسیری کرده اند. این رساله با بررسی هایی روایی المیزان٬ سعی در روشن نمودن جایگاه رفیع روایات در روش تفسیری علامه طباطبایی دارد. همچنین مشخص می سازد که علامه طباطبایی این روش را در اثر کار و ممارست در روایات وارده از رسول خدا ( ص ) و ائمه اهل بیت ( ع ) برگزیده است. به علاوه تلاش دارد که روش کار علامه طباطبایی را در تفسیر قرآن و تشخیص و دسته بندی روایات صحیح تفسیری تبیین نماید.

موضوع این رساله روش شناسی است. نگاه بیرونی علامه طباطبایی به حدیث، رابطه قرآن با حدیث، جایگاه روایت در تفسیر قرآن به قرآن عموماً و تفسیر المیزان خصوصا، نظریه استقلال قرآن و شیوه برخورد علامه با حدیث به صورت عملی، بررسی معیارها و ملاکات مورد استفاده ایشان در گزینش و رد و قبول احادیث و موضوعات مورد ابتلا در مواجهه با احادیث از قبیل اسراییلیات، جری و تطبیق، حجیت خبر، نقل به معنا، روایات اسباب نزول، برخورد با احادیث متعارض، انواع حدیث از حیث نوع بیان و خلاصه جرح و تعدیل روایات از مباحث پژوهش شده در این مختصر می باشد.

تحقیق حاضر طی دو فصل دیدگاه علامه طباطبایی را در زمینه مبانی فهم روایات تفسیری بررسی کرده است. در فصل اول کلیاتی از بحث آمده و در فصل دوم با عنوان مبانی فهم روایات تفسیر پس از بررسی اقسام روایات در نگاه علامه و جایگاه روایات در نزد او این موارد به عنوان مبانی فهم برشمرده شده اند: مبانی عقلی (عصمت اهل بیت در فهم و تفسیر قرآن، عدم تعارض با مسلمات عقلی، زبان عرفی داشتن روایات تفسیری، وحدت منشأ در آیات و روایات، عدم تناقض درونی روایات تفسیری)، مبانی نقلی (اشتمال بر محکم و متشابه، تقیه ای بودن برخی از روایات تفسیری، وجود روایات بطنی در احادیث تفسیری)، مبانی تاریخی (نقل به معنای روایات تفسیری، وجود احادیث جعلی در روایات تفسیری).

پایان نامه ی حاضر دارای سه بخش با این عنوان هاست: بخش اول، کلیات: تاریخ تفسیر و طبقات مفسرین، روش های تفسیری، شرح حال و آثار فیض کاشانی و علامه طباطبایی، طرح های تفسیری دو مفسر مذکور؛ بخش دوم، مقایسه ی دیدگاه های دو مفسر در علوم قرآنی: تفسیر و تأویل، محکم و متشابه، انزال و تنزیل و جمع و تدوین قرآن، اصالت قرآن و عدم تحریف آن، اسباب نزول، مکی و مدنی، تفسیر مأثور، تفسیر اجتهادی، سبعةُ اَحرُف، حروف مقطعه؛ بخش سوم، نمونه هایی از مباحث تفسیری

این پایان نامه به بحث پیرامون کلام الهی از دیدگاه ملاصدرا و علامه طباطبائی می پردازد و این موضوعات را در بردارد: گذری بر زندگانی علامه طباطبائی وملاصدرا، صفات الهی، تکلم الهی، حقیقت کلام الهی،اقسام کلام، تفاوت کلام و کتاب، رابطه بین کلام و کتاب الهی و برتری کلام، فایده ارسال نبی و انزال کتاب، وهدف انبیاء.

انسانها از اشیائی که خداوند متعال خلق کرده است بهره می برند و این بهره برداری را تعمیم داده از همنوعان خود نیز می خواهند استفاده بکنند که سبب تزاحم منافع انسانها می شود و اگر رهبری برای جامعه وجود نداشته باشد منجر به هرج و مرج می شود. و فقط آنکسی می تواند اداره امور جامعه را بدست بگیرد که قوانین عادلانه الهی را به اجراء بگذارد و رهبری اش به تأیید الهی رسیده باشد. پیامبر اکرم ص علاوه بر نبوت و رسالت منصب امامت و رهبری جامعه اسلامی را بعهده داشت و برای بعد از خودش نیز رهبرانی بصورت ائمه اثنا عشر تعیین فرمود. امام رهبری دینی اجتماعی و اخلاقی مردم را بعهده دارد برای مردم معارف الهیه را بیان می کند هدایت باطنی انسانها را انجام می دهد و در موارد لازم تکوینی استفاده می کند اداره امور اجتماعی را بدست می گیرد و از نظر اخلاقی اسوه ای برای تمام انسانها می باشد. ویژگیهای که امام باید داشته باشد یکی عصمت است باین معنی که هیچگونه خطای که او را از صراط مستقیم باز دارد مرتکب نمی شود و دیگر اینکه علمی که برای هدایت بشری لازم است را دارا می باشد و علمش هم موهبتی است نه اکتسابی در مورد صفات دیگر می توان چنین متذکر شد اینکه امام از تمام مردم افضل می باشد و دارای صفاتی مانند شجاعت، عدالت، سخاوت، اخلاص، اخلاق متعالی، صبر و آگاهی از سیاست زمان می باشد. اینکه امام توسط چه کسی تعیین می شود میان شیعه و اهل سنت اختلاف است اهل سنت قایل اند که امام بوسیله بیعت اجماع و یا رأی اهل حل و عقد تعیین می شود یعنی مردم در انتخاب امام دخیل هستند ولی شیعه قایل است که امامت یک منصب الهی است و امام توسط خدا تعیین و بوسیله پیامبر اعلام می شود برای این قول شیعه دلائل گوناگون تاریخی قرآنی و روائی وجود دارند. حکومت اسلامی حکومتی است که حاکم آن کسی باشد که آشنائی کافی از اسلام داشته باشد و قوانین اسلامی را در جامعه باجراء در آورد و بفعلیت رسیدن حکومت اسلامی مردم نقش مهمی را ایفا می کنند.

1-1-کلیات نگاه انسان به آزادی و اختیار ،به روزهای اولیه ی انسان نخستین، یعنی حضرت آدم و حوا بر می گردد .جبر و اختیار به عنوان آموزه ای مهم از نخستین مباحث عقایداسلامی، سهم زیادی از بحث های کلامی را از دانش دینی به خود اختصاص داده است . (قدردان قراملکی ،1384) در اهمیت مساله ی جبر و اختیار، باید در نظر گرفت کهتمام علوم مربوط به موضوع انسان، علوم روانی با اقسام گوناگونش ،علوم اقتصادی ،حقوقی ،اخلاقی ،سیاسی و ...زمانی می توانند خود را برای بهره برداری کامل، آماده کنند که مساله ی آزاد بودن یا مجبور بودن انسان و محدود? ی عمل او بطور نهایی روشن شده باشد .مساله ی جبر و اختیار از دیر گاه مورد توجه فلاسفه و دانشمندان بوده است .تاریخ ابتدای بحث معلوم نیست. از متفکرین گذشته، مشهورترین شخصیت علمی و فلسفی که این مساله را با اهمیت احساس کرده و بطور مفصل و منظم به آن پرداخته است، ارسطواست . پس آن که آفتاب فرهنگ یونانی غروب می کند، این مسأله نیز مانند سایر مسائل علمی و فلسفی، بایگانی می شود تا آنگاه که درخشندگی فرهنگ اسلامی به جوامع بشری می تابد .(جعفری ،1379) این مسأله از یک سو مسئله ای انسانی و از سوی دیگر الهی و یا طبیعی است. از آن جهت که موضوعش انسان است این سوال مطرح است که انسان، مختار است یا مجبور؟به این دلیل که طرف دیگر مسئله خدا یا طبیعت است، این سوال مطرح است که آیا اراده و مشیت (قضا و قدر الهی )و یا عوامل جبری (نظام علت و معلولی)طبیعت انسان را آزاد و یا مجبور نموده است؟ به همین اعتبار این مسئله یکی از عمومی ترین مسائل علمی بشری است. آدمیان همواره با این پرسش روبرو بوده اند که آیا در اعمال و رفتار خویش آزاد و مختار ند یا نه؟ در پاسخ به این پرسش ؛گروهی در ورطه جبر، فرو رفته و در پی انکار هر گونه آزادی عمل برای انسان بر آمده اند. در مقابل، جماعت دیگری بدین اعتقاد روی آورده اند که انسان در افعال و رفتار خویش از آزادی مطلق و بی قیدی برخوردار است. در این میان، گروهی تلاش نموده اند تا به دور از افراط و تفریط، تصویری معقول و خرد پسند از آزادی و اختیار آدمی، ارائه کنند. (سعیدی مهر ،1375) شایان ذکر است مسائل یاده شده با توجه به نقش بنیادین اختیار آدمی در رقم زدن سرنوشت و ساماندهی به زندگی انسان ها سبب شده تا مسأله اختیار آدمی در میان ملل مختلف و دانشمندان رشته های گوناگون علمی و پیروان و اندیشه وران ادیان به عنوان یک مسأله ی مهم و سرنوشت ساز همواره مورد توجه قرار گیرد. حاجت به بیان نیست که بحث جبر و اختیار با توجه به ماهیت آن می تواند مسئله ای نو و چالش برانگیز باقی بماند؛ از همین رو، مجموعه یافته ها و تالیفات تولید شده موید این امر است.1-2- بیان مسئلهتاکنون، کتب و مقالات مختلفی به موضوع تعلیم و تربیت اسلامی از جنبه های گوناگون پرداخته اند. تقریباَ در تمامی این کتب به یک سری از مسائل عمده در تعلیم و تربیت اسلامی اشاره شده است؛ مانند نقش عقل و خرد و اهمیت آن در اسلام، مبانی انسانی شناسی اسلامی، شیوه های تعلیم و تربیت، مراحل آن و از این نمونه ها؛ اما در این حوزه، پاره ای از مسائل اساسی همچنان بی پاسخ مانده است. از جمله این مباحث، می توان به موضوع رابطه و یا به عبارتی نسبت آزادی و تربیت در اسلام اشاره داشت. بنابراین، یکی از سوالات اساسی در حوزه ی تعلیم و تربیت اسلامی می تواند همین رابطه ی تربیت و آزادی باشد.(شمشیری ،2:1385 ).منظور از تربیت و عمل تربیتی در نظام چهارچوب آموزشی و پرورشی، فرایندی است که رکن اصلی آن، برنامه ریزی برای نیل به هدف تربیتی است. طبق این تعریف، می توان عمل تربیتی را عملی هدفدار دانست و عناصر آگاهی و اراده را در آن دخیل کرد. اگر عملی بدون برنامه ریزی و قصد قبلی، اثر تربیتی به جا بگذارد، نمی توان آن را عملی تربیتی شمرد. (اعرافی،110:1376).انسان در گستره هستی، تنها موجودی است که باید به مدد عناصری همچون عقل، دانایی و اختیار و آزادی در جولانگاه دنیا به تنظیم و تبویب امور خود بپردازد. میزان ارزش و اصالت اعمال او، بسته به آگاهی و بینش و انتخاب هایی است که در میان چند راهی ها از خود بروز و ظهور می دهد .در همه ی مکاتب و نحله های عقیدتی و فکری، خصوصاَ مکتب وحیانی اسلام، آن عملی مأجور و مثاب است که با مهندسی عقلانی و توأم با خواست واراده فرد باشد؛ بنابراین، عملی که از سر اتفاق و اکراه صورت پذیرد، فاقد هرگونه ارزش و توجهی است. در این میان، بدیهی است، تربیت که جوهره ی آن طلب و خواست فرد است، دارای اهمیت مضاعف است. درآموزه های شرع مقدس اسلام، شرط بهره مندی از حیات پاکیزه و پاداش کثیر و رسیدن به مقام رضا و قرب الهی ایمان (نیت، انگیزه) و عمل صالح یاد شده است .درحال حاضر، میان جامعه ی علمی کشور، اندیشمندان زیادی به بحث پیرامون اختیار و ارتباط آن با تربیت پرداخته اند؛ اما با بررسی و تحقیقی که از سوی نگارنده این پایان نامه به عمل آمده تاکنون پژوهشی پیرامون بررسی جایگاه و نقش اختیار در تربیت انسان از دیدگاه علامه طباطبائی صورت نگرفته است؛ از همین رو، موضوع از یک سوبا عنایت به اهمیت و حساسیت امر تربیت و نقش آن در سعادت انسان با بهره گیری از عنصر آگاهی و اراده، و از سوی دیگر، شخصیت کم نظیر علامه در جهان اسلام، محقق را برآن داشته است تا این موضوع رادر نظرگاه و اندیشه های علامه محمدحسین طباطبائی (ره)بررسی و جلوه های افکار او رادراین زمینه، برای جامعه ی تعلیم و تربیت روشن نماید.1-3-اهداف تحقیقهدف از انجام این تحقیق، بررسی و شناخت موضع و نظرگاه علامه طباطبائی (ره)در رابطه با نقش ، جایگاه و سهم اختیار و قدرت انتخاب در امر تربیت انسان است. محقّق بر آن است تا با بررسی آراء و نظرات علامه در حوز? ی جبر و اختیار، زمینه را برای درک بهتر اندیشه‌های وی در این خصوص، فراهم‌ نموده و در نهایت به ارائه‌ی چارچوبی مفهومی از تربیت انسان، در استناد به نقش و جایگاه مفاهیم جبر و اختیار بپردازد.هدف اصلیارائه چارچوبی مفهومی از تربیت از منظر علامه با ملاحظه ی نقش اختیار و قدرت انتخابگری انسان در زندگی.اهداف فرعی1.

بر اساس تعالیم ناب اسلام عزیز ، بهترین نسخه برای سعادت بشر ، قرآن کریم است و از همین روست که جایگاه تفسیرقرآن و تدبر درآیات آن روشن می شود . و حرکت در این مسیر موجبات سعادت انسان را فراهم میکند.از طرفی نوع تفاسیر مفسرین به قرآن خود یک مسأله ی جداگانه و مهم است . و تفسیر علامه طباطبائی و استاد مطهری رضوان الله تعالی علیمها ، یک تفسیر اجتماعی به حساب می آید .این دو بزرگوار دغدغه ی اصلاح اجتماع را داشته اند نوشته های خود را با همین نگاه و با استفاده ازآیات شریفه ی قرآن مطرح نموده اند . و لذا می توان در میان نوشته های قرآنی آنها به یک اخلاق اجتماعی مورد سفارش قرآن دست یافت .در این اثر کوچک دانشجوئی ، اخلاق اجتماعی مطرح شده درآثاراین دو دانشمند فرزانه دنیای اسلام نوشته شده است و به صورت یک پایان نامه در هفت فصل شکل گرفته است .در فصل اول به کلیات و تعاریف لغات واصطلاحها پرداخته میشود و درفصل دوم اخلاق اجتماعی در عرصه ی سیاسی بررسی میشود و شامل برخی اخلاق مثل صبر و وفای به عهد و هجرت و جهاد و ....می شود .در فصل سوم این مجموعه به بررسی اخلاق اجتماعی در زمینه ی اقتصادی پرداخته می شود و در این فصل اخلاقی مثل قرض الحسنه و خمس و کم فروشی مطرح می شود .در فصل چهارم اخلاق جنسی مطرح می شود و شیوه ی صحیح مدیریت آن مطرح می شود و اخلاقی مثل پوشش ، عفت و تهمت ، نهی از زنا ، در این فصل بررسی میشود .در فصل پنجم اخلاق اجتماعی مورد سفارش قرآن کریم در خانه و از سوی پدر و مادر مطرح میشود و اخلاقی مثل تربیت فرزند در آن بررسی میشود.در فصل ششم اخلاق تبلیغی مطرح می شود و اخلاقی را که یک مبلغ باید به آنآراسته شود بیان شده است و به اخلاقی مثلمأمور به وظیفه بودن ، تذکر دادن ، تحمل و دوری کردن زیبا پرداخته میشود .و در فصل پایانی به اخلاق همزیستی پرداخته میشود و در طی این فصل به اخلاقی مثل مزمت عیب جوئی و مسخره کردن ، و آداب ورود به منزل دیگران و آداب دوستی ، پرداخته میشود .