جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کدام موانع، فرایند تفکر را از مسیر صحیح خود به انحراف می کشاند و انسان را از نیل به حقیقت باز میدارد؟ گرچه این مسئله از مسائل اصلی دانش منطق به شمار می آید، لیکن این مقاله درصدد است تا از نظرگاه آیات قرآن کریم به شناسایی موانع تفکر صحیح بپردازد و دیدگاه قرآن را در این خصوص تبیین نماید. با عنایت به اینکه قرآن کریم کتاب هدایت آدمیان به قله های کمال و مقام بلند انسان کامل است، به یقین، آموزه های حیات بخش آن می تواند در شناخت دقیق لغزشگاه ها و موانع تفکر صحیح ـ که در حقیقت بخشی از موانع اصلی در مسیر استکمالی انسان به شمار می آیند ـ راه گشا باشد. نگارنده تلاش می کند در این نوشتار با روش استنادی و تحلیلی و با مراجعه موردی به آیات قرآن و برخی از تفاسیر معتبر، موانع اصلی تفکر صحیح را از منظر آیات وحی بررسی و تبیین نماید و از این منظر، دیدگاه روشنی را پیش روی خواننده گرامی قرار دهد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

نفس اماره با گرایش به خواسته های نفسانی، در تعارض با فطرت الهی آرامش خود را به چالش می کشاند. قناعت و پرهیز از زیاده خواهی از جمله عواملی است که انسان را از صفات رذیله ای چون حرص و طمع، دروغ، خودخواهی و دلبستگی به امور مادی مبرّا ساخته و زندگی توأم با آرامش روان را به ارمغان می آورد. در این نوشتار با استفاده از روش کتابخانه ای و استنادی، تحلیلی ابتدا عامل «قناعت» ونیز نقطه مقابل آن «حرص» را مورد تحقیق قرار داده و سپس همبستگی قناعت و آرامش روانی را بر مبنای سخنان امام علی (ع) در نهج البلاغه و اصول روان شناسی به بحث گذاشته و بر این اساس همبستگی وثیق عامل اخلاقی قناعت و نیل به آرامش روانی اثبات شده است.

بسیاری از کشورهای پیشرفته، مدعی قانون گرایی و حاکمیت قانون بوده، رسانه های تبلیغاتی آنان نیز، با روش های گوناگون به تلقین و تبلیغ این ادعا پرداخته اند. اگرچه، شناخت و تعیین قوانینی که دارای قابلیت اداره و هدایت جامعه بشری به سعادت و رفاه باشند، موضوعی مهم درخور بررسی ای است، نیاز انسان ها در حیات اجتماعی به قانون جاذبه و زیبایی خاصی به واژه قانون گرایی بخشیده است. این مقاله پس از بررسی چیستی قانون، به بیان قوانین معتبر و لازم الاتباع از نظر امام علی (ع) پرداخته است. به نظر آن حضرت، احکام کلی عقلی، قوانین الهی برگرفته از کتاب و سنت معصومان (ع) و سنت های خوب گذشتگان می تواند به منزله قانون مطرح شود. حاکمان در صورتی قانون گرا خواهند بود که با تمام توان در راستای حاکمیت بخشیدن به قانون و اصلاح جامعه در پرتو آن بکوشند و در راه تحقق عدالت همه جانبه همت نمایند.

رشد روزافزون جریان وهابیت در سرزمین‎های اسلامی، به‎ویژه در مصر، از گذشته تا کنون یکی از مهم‎ترین دغدغه‎های عالمان الازهر بوده است. مشایخ الازهر برای تقابل با وهابیت براساس شرایط زمانی رویکردهای مختلفی را پی گرفته‎اند. در این میان نقش عبدالحلیم محمود، بسیار قابل تأمل است. رویکرد وی در تقابل با وهابیت، ایجابی و معطوف به تقویت جریان رقیب سلفیت، یعنی تصوف بوده است. عبدالحلیم محمود کوشیده است باترویج تصوف ازطریق نشان دادن صوفیان بزرگ به‎عنوان الگوی کامل، در قالبی همه فهم و جذاب، به مقابلة با وهابیت بپردازد. علاوه براین انتشار آموزه‎ها و تعالیم صوفیانه از راه‎های گوناگون، به‎ویژه در دورانی که خود با عنوان امام اکبر الازهر شناخته بود، نقش مهمی در گسترش و عمق بخشیدن به فرهنگ معنوی- اخلاقی و منعطف تصوف و کم کردن تأثیر وهابیت، رویکرد خشن و فرهنگ تکفیری آن داشت. واقعیاتی که باعث شد تا علاقة مردم به فرهنگ و آداب و رسوم صوفیانه همچون زیارت، توسل و برگزاری مراسم میلاد   اهل بیت پیامبراکرم و اولیاء الهی که نقطه مقابل وهابیت بود، بیشتر و فرهنگ جامعه نسبت به وهابیت ایمن شود. کلیدواژه ها

یکی ازمسائل مورد توجه درهرانقلاب اجتماعی وحکومتی پرداختن به مبانی وریشه های اساسی است که سبب بوجودآمدن وتداوم آن انقلاب یانظام حکومتی شده است.انقلاب اسلامی مردم ایران که مهمترین وشگفت انگیزترین انقلاب قرن بیستم بود ودرشرایطی کاملاً استثنایی به ثمررسید وباناباوری تمام دشمنانش تداوم یافت نیزدارای مبانی وریشه های فکری واعتقادی میباشد.ازآنجا که نوع نگاه به مبانی درهر نظامی توجیه کننده قوانین آن و وجه تمایزآن نسبت به دیگرنظام هامیباشد.ازاین روحکومت ونظام اسلامی نیزازاین امرمستثنی نمی باشد. درتحقیق حاضرسعی شده است به مبانی و ریشه های اعتقادی وکلامی که منجربه پیدایش واستقرار نظام جمهوری اسلامی ایران شده،پرداخته شود. نظام جمهوری اسلامی ایران دارای مبانی چون معرفت شناسی وهستی شناسی الهی،انسان شناسی،خدا شناسی، دین شناسی (عینیت دیانت وسیاست) وامام شناسی وهمچنین تئوری ولایت فقیه میباشد.که پرداختن به این مبانی درحیطه علم کلام میباشد. باتوجه به اینکه ویژگی بنیادی این انقلاب ونظام و وجه تمایزآن نسبت به دیگر انقلابها، مکتبی و اسلامی بودن آن ورهبری بی نظیر الهی اوست.نگارنده دراین تحقیق به بررسی این مسئله و انطباق مبانی وریشه های کلامی نظام جمهوری اسلامی با اصول ومبانی کلامی دین اسلام می پردازد. رساله حاضردرشش فصل تنظیم شده که درهرفصل بخشی به مبانی وبخش دیگربه تأثیرمبانی برنظام جمهوری اسلامی ایران اختصاص داده شده است.فصل اول:مفاهیم و کلیاتی همچون: مبانی کلامی، پیدایش و استقرار، نظام جمهوری اسلامی ایران وتبیین هویت وارکان ومولفه های آن فصل دوم: معرفت شناسی: تعریف معرفت، نظریه های مختلف در باب معرفت، ارکان ومبانی معرفت ، راههای وابزاروموانع معرفت و تاثیرمعرفت شناسی بر قوانین و مردم درنظام جمهوری اسلامی ایران فصل سوم: هستی شناسی: تعریف آن، نظام احسن ،جهان بینی دنیوی و اخروی ،جایگاه انسان در هستی و تاثیر هستی شناسی و انسان شناسی برقوانین ومردم در نظام جمهوری اسلامی ایران.فصل چهارم: خدا شناسی توحیدی وجایگاه آن، انواع توحید،توحیددر ربوبیت وحاکمیت وامامت وولایت فقیه و پیشینه آن، دلایل عقلی و نقلی ولایت فقیه وتاثیرمبانی خداشناسی وامامت بعنوان یکی ازمبانی محوری درپیدایش واستقرارنظام جمهوری اسلامیوهدایت ورهبری ازدیدگاه امام خمینی (ره) فصل پنجم:دین شناسی:حقیقت دین و اقسام آن وتفکر جدایی دین ازسیاست ، ضرورت تشکیل حکومت در اسلام وعینیت دیانت وسیاست ازمبانی پیدایش واستقرار نظام جمهوری اسلامی ودیدگاه امام خمینی (ره) درپایان یک جمع بندی ونتیجه گیری ازکل مباحث مطرح شده دراین تحقیق ارائه می گردد.

تدبير هستي در مقام تکوين و تشريع به صورت مستقل، ويژه خداوند بزرگ است. با وجود اين، قرآن کريم به‌صراحت از حضور و نقش‌آفريني موجوداتي به نام ملائکه در بسياري از شئون تدبيري جهان سخن گفته است. ملائکه چگونه موجوداتي هستند و نقش آنان در تدبير امور انسان که بخش مهمي از هستي به شمار مي‌آيد، چگونه است؟ اين پژوهش با تکيه بر آراي تفسيري علامه طباطبايي تصوير روشني از چيستي ملائکه و چگونگي نقش‌آفريني آنان در تدبير امور انسان از نگاه قرآن ارائه مي‌نمايد. ملائکه گروهي از مخلوقات خداوند و مجرد از ماده و مکلف به تکاليف تکويني الهي هستند و در جهان ماده تمثل مي‌يابند؛ درحالي‌که داراي مراتب وجودي مختلفي هستند. نقش‌هاي اصلي اين موجودات نامرئي در امور انسان عبارتند از: ۱. واسطه بين خداوند و جهان مشهود؛ ۲. استغفار براي اهل زمين؛ ۳. ثبت اعمال انسان؛ ۴. حفاظت از انسان؛ ۵. ياري مؤمنان در موقعيت‌هاي خاص.

طرح اجمالی فرضيه تكامل زيستی موجودات زنده گرچه به لحاظ تاريخی در آثار برخی از فيلسوفان يونان باستان به چشم می خورد، اما طرح و ترويج مستند و فراگير آن به عنوان يك نظريه علمی توسط طبيعيدان شهير انگليسی، چارلز رابرت داروين در حدود دو قرن پيش زمينه ساز چالشی بزرگ ميان زيست شناسی جديد و الهيات مسيحی شده است. اين چالش به سرعت به حوزه الهيات اسلامی نيز سرايت كرد و واكنش علمی انديشمندان اسلامی را در پی داشت. از آنجاكه طرح نظريه تكامل به صورت طبيعی به تداعی نوعی تعارض ميان نظريه مذكور و آيات آفرينش در قرآن كريم انجاميده، به همين جهت تلاش قرآن پژوهان برای حل اين تعارض ظاهری چشمگيرتر به نظر می رسد. نگارنده در اين نوشتار با روش اسنادی- تحليلی ابتدا به اختصار به تبيين نظريه مذكور پرداخته و پس از آن با دسته بندی آيات آفرينش، موضع اصلی تعارض را نشان داده و در گام سوم به تبيين آرای قرآن پژوهان در حل اين تعارض اقدام نموده است. در ميان نظریه های چهارگانه ای كه اصلی ترين ديدگاه ها در اين عرصه به شمار می آيند، نظریه های اول، دوم و سوم روشمند و مبتنی بر اصول و مبانی تفسير می باشند و می توان گفت در حلّ تعارض مذكور موفق بوده اند؛ اما نظريه چهارم از اين جهت با مشكل جدی روبروست و به همين سبب نه فقط از اقبال چندانی برخوردار نگرديده كه واكنش منفی بسياری از قرآن پژوهان را نيز در پی داشته است.

چکیده: موضوع حاکمیت و امامت جامعه اسلامی و نیز مباحث سیاسی و اجتماعی در آموزه‌های اسلامی به طور مبسوط و کامل بیان شده است. اما با توجه به نیاز جهان اسلام به نظریه‌های نو در ساحت اندیشه سیاسی که منطبق بر دو عنصر زمان و مکان باشد، استخراج و ارائه این نظریه‌ها امری ضروری به نظر می‌رسد. آنچه در این پژوهش بدان پرداخته شده است پیگیری و بررسی موضوع ولایت فقیه در فقه شافعی می‌باشد. تأکید فقه سیاسی شافعی بر عناصر اساسی در مورد امام و حاکم جامعه اسلامی از قبیل اجتهاد، عدالت و مدیریت و نیز شیوه کسب قدرت و جایگاه نخبگان سیاسی و دینی و نیز نقش مردم در این مکتب فقهی قرابت‌ها و نزدیکی‌ فراوان با نظریه ولایت فقیه در فقه امامیه دارد. بنابراین آنچه قابل اثبات می‌باشد در این زمینه همراهی و تطابق فراوان این دو نظریه در هر دو مکتب فقهی می‌باشد. لذا می‌توان گفت سرچشمه هر دو ساختار و نظریه، منابع غنی قران و سنت می‌باشد. هرچند در شکل و شیوه تحقق متفاوت می‌باشند اما هر دو از یک سرشت و ماهیت مشترک برخوردار می‌باشند. بنابراین می‌توان مدعی شد که نظریه ولایت فقیه اختصاص به فقه سیاسی امامیه ندارد و این نظریه و نظام سیاسی در فقه سیاسی اهل سنت و به خصوص فقه سیاسی امام شافعی وجود دارد. هر چند رسیدن به الگوهای مشترک در حوزه اندیشه سیاسی جهان اسلام که زمینه وحدت و همگرائی را در جهان اسلام ایجاد کند، نیازمند پژوهش‌های بنیادین و کاربردی بیشتری است اما آنچه به طور قطع می‌توان مطرح کرد حضور تأثیرگذار فقه و اندیشه سیاسی اسلام در سرنوشت مسلمانان و جهان بشریت در آینده خواهد بود. کلید واژه‌ها: ولایت فقیه، اندیشه سیاسی، امامت، عدالت، امام شافعی.

رساله حاضر به روش ترکیبی (توصیفی، تحلیلی و نقدی) و میان رشته ای از طریق جستجو و تتبع در آثار پزشکان معروف دوره اسلامی (از قرن اول تا قرن چهاردهم هجری)، همچون علی بن ربّن طبری، رُهاوی، زکریای رازی، ابن الجزار، مجوسی اهوازی، ابن سینا، جرجانی، عقیلی خراسانی، عساف، ابن میمون و محمود اعتمادیان، اصول هشتگانه‌ای را در آموزه‌های اخلاقی آن‌ها شناسایی و بیان می کند که عبارت است از: اصل توکل به خدا، سود رسانی، عدم آسیب‌رسانی، امانت‌داری، عدالت، احسان، شفقت و احترام به استقلال فرد و خود‌مختاری. مجموعه این اصول را می‌توان اخلاق پزشکی تمدن اسلامی نامید که البته از میان آن‌ها اصل احترام به استقلال فرد یا خود مختاری، در آثار سده اخیر مطرح شده است.بررسی و تحلیل محتوایی اصول نامبرده با محوریت قرآن کریم و روایات اسلامی حاکی از آن است که اصول مذکور تحت تأثیر دو عامل در میان پزشکان دوره اسلامی معمول بوده است. نخست آراء و افکار پزشکان یونانی و دوم آموزه‌های اخلاقی دین مبین اسلام، که سهم آن به‌مراتب افزون‌تر از عامل نخستین است. اگرچه کلیت اصولی که در آثار پزشکی مسلمانان به آن‌ها اشاره شده با آموزه‌های اسلامی قابل انطباق است، لیکن به دلیل عدم اشاره به مستندات قرآنی و روایی و بسنده کردن به توصیه‌ها و دستورالعمل‌های کلی، ازجامعیت لازم و کافی برخوردار نیست. این اصول در مقایسه با اصول چهارگانه اخلاق زیستی غربی، چند مزیت دارد که مهم‌ترین آن‌ها جایگاه محوری خداوند و تقوای الهی است. علاوه بر آن توجه به چهار اصل دیگر یعنی اصل توکل به‌خدا، امانت‌داری، احسان‌ و شفقت که در اخلاق زیستی غربی از آن‌ها غفلت شده است از مزیت‌های اخلاق پزشکی دوره اسلامی به‌شمار می‌رود.گرچه می‌توان برای اصول چهارگانه اخلاق زیستی غربی نیز در میان آیات و روایات، مستندات و شواهدی یافت، ولی با ملاحظه آیات و روایات در می‌یابیم که این اصول از دیدگاه اسلامی کافی نیست و اصول اخلاق پزشکی اسلامی مواردی افزون بر اصول چهارگانه دارد؛ لذا باید آن‌ها را در قالب هشت اصل فوق‌الذکر ترتیب داد. درباره نظام اخلاق اسلامی و نحوه تبیین هنجارهای اخلاقی، با ملاحظه گرایش‌های مختلف در اندیشه اسلامی، بهترین تحلیل این است که نظریات اخلاقی مسلمانان نظریاتی ترکیبی است که در آن‌ها نتیجه‌گرایی و فضیلت‌گرایی غلبه دارد.