جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

گنجینه‌ی انسانی هر اجتماع، بزرگ‌ترین سرمایه‌ی آن است، این سرمایه‌های انسانی، همواره نیازمند مدیریت، رهبری، اکتشاف و استخراج است. بشر بر عکس حیوانات که مجهز به نیروی خودکار غریزه است، در هدایت نیازمند به تحصیل و اکتساب و به عبارت دیگر به رهبری و راهنمایی محتاج است. انسان‌ها و حیات روحی آن‌ها دارای قوانین و مکانیسم‌ها و فعل و انفعالات اختصاصی‌اند، اگر بخواهیم با آن‌ها تعامل مثبت داشته باشیم باید قوانین حاکم بر رفتار بشر را خوب بشناسیم و کلید و رمز شخصیتی‌شان را به دست آوریم. گشودن کتاب روح و جلب همکاری‌شان بیش از هر چیز، آگاهی و ظرافت می‌خواهد نه زور؛ قوانین رفتار انسانی را باید مانند قوانین فیزیک، شیمی و فیزیولوژی کشف کرد نه وضع. ... و علم مدیریت مبتنی بر کشف چگونگی اعمال قوانین، اصول ویژه حاکم بر انسان و درک امور شخصیتی آحاد مردمی است که به نحوی با او در ارتباط‌اند و با تکیه بر تکنیک‌ها و ابزار لازم، گردونه‌ی تشکیلات و سازمان را به سمت هدف‌های مطلوب هدایت و رهبری می‌کنند. هم‌چنین در متون دینی، الگوی مدیریت، رسالت انبیاست و هدف اساسی در مدیریت علمی نیز نمی‌تواند بیگانه و نامربوط به هدف اصلی رسالت‌ها باشد که این مهم به زیبایی تمام در متون ادب فارسی انعکاس و نمود پیدا کرده است. یکی از شگفتی‌های اقلیم ادب پارسی این است که تاکنون دهها هزار کتاب و مقاله در باب اندیشه‌های بزرگان این کهن سرزمین به صورت و معنی آمده و می‌آید و هر یک به نوعی با شمع رخسار آنان عشق می‌بازد ولی هم‌چنان نشان کامل میخانه‌ی‌شان چون راه گنج از دید صورت‌پرستان مستور مانده است. رفقیان چشم ظاهربین بدوزید که ما را در میان سری است مکتوم همه عالم گر این صورت ببینند کس این معنی نخواهد کردمعلوم سعدی جامعه‌ی ایرانی همانند جوامع متمدن دیگر، ویژگی‌های خاص خود را داراست و از آن‌جا که مدیریت در هر جامعه، رابطه‌ی مستقیمی با فرهنگ آن جامعه دارد، ضروری است که برای نهادینه کردن اصول مدیریت ایرانی، فرهنگ آن را بشناسیمو یک سلسله قوانین مخصوص‌اش را کشف کنیم.پر واضح است اعمال شیوه‌های مدیریت، جزء از طریق تفسیر و انطباق ادبیات با مقتضای احوال عصر و مطالبات اجتماعی میسر نخواهد بود و موشکافی در متون ادبیات پارسی به عنوان گنجینه‌ی فعالیت‌های عقلی و ذوقی ایرانیان، قطعا این امکان را میسر می‌کند که در تبیین برنامه‌های استراتژیک این ملت کمتر به خطا رویم.پژوهشگری که بخواهد در باره‌ی مدیریت، روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، تاریخ و فلسفه تحقیق کند ولی آثار بزرگان ادب پارسی را نادیده بگیرد، در حقیقت خود را از فعالیت‌های عقلی برگزیدگان یک ملت متفکر و هوشمند محروم ساخته است. این حقیقت که به متون ادبیات فارسی، غالبا غیرعلمی نگاه شده و انس علمی و شناختی این هنر آبی در ادوار تاریخی، کمتر مورد عنایت جان‌های تشنه‌ی معرفت بوده است، بر هیچ اندیشه‌مندی مکتوم نیست. القصه نگارنده‌ی این رساله سعی کرده است گوشه‌هایی از این در مکنون را در حد وسع و توان خود از منظر مدیریتی به پیشگاهاربابان علم و فضل عرضه دارد به امید آن که اکسسیرسازان عصر روشنایی این فلز کم بها را به زر ناب بدل کنند تا ادبیات پارسی از رکودی که سال‌هاست با آن دست به گریبان است، رهایی یابد. پوشیده نیست خلق هر کار جدیدی، با فراز و فرود‌های بسیار توام است، نگارنده نیز با شوق درونی، ناملایمات طریقت را با همراهی پیشوایانی عالم به جان دوست‌تر داشته تا بخشی از این آیینه‌ی جهانی علم و دانش (ادبیات فارسی) هر چه افزون‌تر بر ادب‌دوستان مکشوف شود. متون 9گانه‌ی ادب پارسی به همراه آیات نورانی قرآن کریم در این رساله از منظر مدیریتی مورد مداقه، تبیین و تحلیل قرار گرفته است ولی بی‌گمان، تفاوت و تشابه نگرشی هر یک از نظریه‌پردازان ایرانی و غیرایرانی، واقعیت‌های انکارناپذیری چون زاویه‌ی دید، مقتضای زمان و مکان و ایدئولوژی مخصوص آنان را بیش‌تر می‌نمایاند. باغ بی‌خزان شهسوارانی چون سعدی، خواجه نظام‌الملک، قابوس بن وشمگیر، خواجه نصیرالدین توسی، عطار نیشابوری، نظامی گنجه‌ای و نویسندگان فکور مرزبان‌نامه و کلیله و دمنه،هر چند از برخی جنبه‌ها به علم مدیریت پرداخته لکن دانشگاهی ساخته‌اند که طالب را بر حسب مراتب بینش و استعداد از صورت تا معنا راهنمایی می‌کنند.تدوین این رساله، فراتر از ایجاب دانشگاهی در واقع عمل به توصیه‌ی حضرت مولانا برای دمیدن روحی نو در قالب حرف کهن فرهنگ ما نیز است. همان فرهنگی که اکنون آماج انواع تطاول‌هاست و به مدیران ما القاء می‌کند و تا حدی باورانده است که خود قورباغه‌ای نداریم که قورت دهیم ! آری ملت قدیمی ایران مشکلی دارند و آن قدیمی بودن است تا با حسرت بگویند: خوشا به حال نورسیدگان علم! این رساله، تلاشی ناچیز و همتی دلسوزانه در راه نشان دادن ظرفیت الهام بخش علم و دانشایرانی است ولی هرگز نمی‌توان ادعا کرد که وارسی اثری به تمام و کمال معنای آن راه می‌یابد بلکه نکات عمیق‌تری را برای بررسی آیندگان، ناخواسته باقی می‌گذارد.

موضوع تحقیق حاضر، سیمای جامعه در آثار سیف فرغانی و عبید زاکانی است. برای این منظور، سیمای جامعه در آثار سیف و عبید، ویژگی‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، مذهبی، آداب، اعتقادات و باورها مورد تحلیل قرار گرفته است. در بخش هیئت حاکمه، نقش پادشاهان، وزیران، دبیران، حاجبان، عمیدان، قاضیان، محتسبان و... بررسی شده است. در بخش بعدی به بررسی ورزش‌ها و سرگرمی‌های جامعه‌ی آن عصر، شطرنج، نرد و چوگان اختصاص داده شده است. در قسمت‌های بعدی درباره‌ی اقشار مختلف جامعه مانند: روحانیان و وارستگان، خادمان علم و فرهنگ، پیشه‌وران و اهل حِرَف، کارگران، راندگان و طفیلیان بحث و بررسی شده است. در بخش آداب و سنن، به آداب مختلف جامعه‌ی عصر سیف و عبید مانند: آداب گرمابه رفتن، سوگواری، عیادت کردن، مهمانی‌ها، عروسی‌ها و ... بررسی شده است. در بخش اعتقادات و باورهای مردمی مانند اعتقاد مردم به شفابخشی نَفَس پاکان، عذاب قبر و حشر ظالمان، گنج و طلسم، فال و قرعه، قضا و قدر و چشم‌زخم و ... می‌باشد. بنابراین ادبیّات علاوه بر هدف بودن، می‌تواند به عنوان ابزار قدرت‌مندی برای بررسی اوضاع سیاسی، اجتماعی محسوب شود و بستر تعالی‌بخش، شکوفاگرِ اندیشه‌ها و حاوی عناصر سازنده‌ی شخصیّت انسان‌ها به کار آید.

موضوع تحقیق حاضر، انسان در مثنوی‌های سنایی است. برای این منظور، به بررسیِ انسانِ موجود در عصر سنایی، ویژگی‌هایِ اخلاقی، عرفانی و دینی و نیازهایِ انسان آرمانی، در حدیقه‌الحقیقه و مثنوی-های دیگر سنایی پرداخته‌ایم. در بخش اجتماعی و انتقادی، ویژگی‌های مثبت و منفیِ انسانِ عصر سنایی در قالبِ گروه‌های مختلف انسانی، نظیر طبیبان، منجّمان، خویشان، صوفیان، فقیهان و ... بحث و بررسی شده است. در بخش اخلاقی، از خصایصِ ویژه‌ای سخن گفته‌ایم که آدمی بدون آنها تحت هر شرایطی، با حیوان و حتی سایر موجودات، تفاوتی ندارد. نظیر عدالت، علم، احسان، ایثار، تواضع، قناعت و ... . همچنین از برخی رذایل مانند ظلم، جهل، بُخل، خشم و شهوت، هوی و هوس و ...سخنی به میان آمده است که انسان باید از آن ها مبرّا باشد. در بخش بعدی، ویژگی‌های انسان را از بُعدِ عرفانی با ورود به مباحثِ مقامات، احوال، هفت وادی عشق و پاره‌ای دیگر از اندیشه‌های عرفانی سنایی در حدیقه و مثنوی‌های او بررسی نموده‌ایم. در بخش آخر با طرح مباحثی چون: ضرورتِ ایمان آوردن و اطاعتِ آدمی از قرآن، رسول اکرم (ص)، تحقیق در دین، احساسِ تکلیف، اجرای فرایض و پرهیز از حرام، انجامِ عملِ صالح و ... به بررسیِ انسان از منظرِ دین پرداخته‌ایم. نتیجه آنکه آدمی آن نیست که تنها به ادایِ واجبات قیام نماید و یا به کسبِ علم و معرفتِ خالی روی بیاورد، بلکه باید به اخلاقِ خدایی آراسته گردد و به مرتبه‌ای برسد که پیوسته و بی‌اختیار، از وی نیکی و راحت به هم‌نوعانش ریزان باشد و بدون مزد و منّت به همه نیکی نماید و راستی و نیکی ذاتیِ او گردد.

نکوهش زهد و مظاهر دینداری و تمجید از شراب و مصادیق آن، درصد قابل توجهی ای از اشعار میرزا حبیب را، شامل می شود و این موضوع با توجه به اینکه وی یکی از مجتهدان بزرگ شیعه بوده است قابل توجه می نماید. هدف از نگارش این پایان‌نامه، بررسی ابعاد دین‌داری، ‌میرزا‌حبیب‌ خراسانی در اشعار سکرآمیز او بر اساس سنجه‌ی دین‌داری گلاک و استارک است که برای ادیان پنج بعد قائل می‌شدند‌: 1- اعتقادی 2- مناسکی 3- تجربی 4- فکری 5- پیامدی. این سنجه ‌یکی از پرکاربردترین سنجه‌های دین‌داری، در ایران می‌بــاشد. لذا پژوهش خود را‌، با یادداشت‌برداری از ابیات و اشعار مربوط به دین‌داری و سـکر و سپس توصیف و تحلیل آن‌ها و بــا تعریفات کلی از عرفان، سـکر‌، دین‌، سنجه‌ی دین‌داری، زندگی و شخصیت میرزا حبیب آغاز نمودیم‌، بــا توجه به اشعار میرزا حبیب، به تحلیل و توصیف دین‌داری او بر مبنای الگوی مذکور و همچنین‌، بررسی و تحلیل سـکر و مصادیق مختلف آن پرداخته‌ایم‌.‌نتایج نشان می‌دهد که‌، میرزا حبیب بر مبنای سنجه ی گلاک و استارک در بعد اعتقادی به توحید‌، نبوت‌، عدل‌، امامت و معاد اعتقاد دارد‌. در بعد مناسکی، طلب حقیقت از مهم‌ترین ویژگی‌های بعد مناسکی او که دلیل بر عمل‌گرایی وی به واجبــات شرعیات و مقامات طریقت و فضایل معنوی نیز، می باشد‌. در بعد تجربه دینی، تجربه‌های دینی میرزا حبیب حاصل معرفت شهودی و اشراقی است که توجّه یا دعا‌، شناخت شهودی‌، ایمان عاشقانه‌، امید‌، از نمود‌های بــارز آنست و در بعد پیامدی، اندیشه‌های توحیدی‌، عبــادت و بندگی عاشقانه‌، توجه به بــاطن رفتارهای دینی‌، انتقاد از دین‌داران ظاهربین و سودجو‌، عدالت محوری‌، تأسی از گفتار و رفتار پیامبران و معصومین از پیامد‌های مهم دین‌داری وی می‌بــاشند‌. میزراحبیب در اشعار خود متمایل به سـکر است و سـکر در اشعارش دارای گستردگی معنایی چون‌: فنــا‌، دیوانگی و جنون‌، بی خودی و بیگانگی از خود‌، عشــق‌، مستی از شراب و بــاده عرفانی می‌بــاشد. جنبه‌ی سـکرآمیز‌ اشعارش‌ که دارای شور عرفانی است بسیار بیشتر از‌، جنبه‌ی عقلانی آن می‌بــاشد ‌. شادی در شعرش بسیار محسوس است‌. شعر او بیشتر بیان حالات و احساست واقعی اوست و شعر سفارشی کم دارد‌. برخی از نمود‌های بــارز اندیشه‌های عرفانی وی عبارت‌اند ‌از‌: بیان حالات عرفانی‌، گرامیداشت عرفا و درویشان‌، عشق و زهد‌، توجه به بــاطن‌، قلندرانه و ملامتی‌، هرروز روز حساب است‌، کمال طلبی و معرفت‌جویی، تعلق‌خاطر به شعر رندانه و سـکر آمیز‌.

از آنجا که یونان و ایران از کهن‌ترین روزگاران، مهد جهان‌بینی‌های گوناگون و آفرینش‌های هنری بویژه خلق شاهکارهای حماسی دست اول بوده و با یکدیگر از طریق تعاطی ایدئولوژی ها و جهان بینی ها ، داد و ستد فلسفی و دینی داشته‌اند، جا دارد با مقایسه حماسه های ایلیاد و اودیسه هومر با شاهنامه فردوسی که در حکم چکیده بینش، آمال و ذوق دو قوم هستند ، علاوه بر شناخت فراز و فرودهای داستان پردازی در ایلیاد و اودیسه،دغدغه‌های کلان هومر به عنوان نماینده اندیشه و احساس یونانیان در مقایسه با دیدگاه‌های فردوسی به عنوان نماینده خرد و باور ایرانی، آشکار شود تا از یک سو امکانات و استعدادهای حماسه‌سرایی در یونان در مقایسه با ایران بیشاپیش روشن گردد و از سوی دیگر سهم هر یک در پی‌ریزی شالوده‌های فکری و باورداشت‌های ملی و حتی فراوطنی در عرصه ادبیات حماسی بازنموده شود؛ ضرورتی که تاکنون آنگونه که باید و شاید بدان اهتمام نشده است.نتیجه‌ای که در پژوهش حاضر حاصل شده آن است که گرچه هومر و فردوسی هر دو به نوع و سبک ادبی حماسی تعلق دارند، تفاوتی آشکار در رویکردهای نظری و ادبی این دو حماسه‌سرا دیده می‌شود؛ بدان معنا که چون هومر در آثار خویش در پی تبیین هیچ جهان‌بینی خاص نیست، حماسه‌های وی با انگیزه «صرف بیان احساسات بشری» سروده شده و همین امر موجب گشته تا وی فرصت و توفیق فراوان در تمرکز بر پردازش‌های داستانی یابد. در مقابل، فردوسی از آن رو که شاعر تعهدگراست و در پی برآورد مقصود کلان «پاسداشت هویت و معرفت اساطیری-تاریخی ایران زمین» است، بیش از شیوه‌های داستان‌سرایی بر انگیزه‌های تعهدی خویش تمرکز نموده است.

اندیشه مرگ و زندگی یکی از مهم‌ترین اصول عقاید و باورهای آدمیان است. انسان از گذشته‌های دور تا کنون، بعد از آفرینش و مشاهده مرگ، همواره به دنبال جاودانگی و در آرزوی بی‌مرگی بوده‌است. از نظر مردمان گذشته و در اغلب آیین‌ها و دین‌ها، مرگ پایان زندگی و نابودی مطلق انسان نیست، بلکه می‌تواند عاملی برای زندگی بهتر و والاتر باشد. پژوهش حاضر با هدف بازشناسی نحوه ورود نمادهای اسطوره‌ای آفرینش در شاهنامه و مثنوی، و همچنین یافتن پیوند میان این عناصر اسطوره‌ای، شامل انسان، حیوان (گاو) و گیاه، و دریافتِ رابطه میان مرگ و زندگی مجدد آنها در این دو اثر صورت گرفته است، تا پاسخگوی این سوالات باشد که عناصر اسطوره‌ای، انسان، حیوان و گیاه، در شاهنامه و مثنوی چگونه نمود یافته‌اند؟ مرگ و زندگی این عناصر چه رابطه‌ای با هم دارند؟ تمایزات میان این آثار (شاهنامه و مثنوی)، در استفاده از این عناصر چگونه است؟این پژوهش با بررسی دو اثر مذکور با رویکرد نمادگرایانه و کهن‌الگویی و به شیوه بررسی توصیفی- تحلیلی به این نتیجه رسیده‌است که: عناصر اسطوره‌ای، انسان، حیوان (گاو) و گیاه در شاهنامه به صورت شاهان و پهلوانان و در مثنوی در ارتباط با انسان‌های جاودانه و همچنین به صورت نمادهای درون‌گرایانه نمود یافته‌است؛ ارتباط میان مرگ و زندگی این عناصر در هر دو اثر به صورت مستقیم است، به گونه‌ای که مرگ یکی موجب زندگی و زندگی (رشد) یکی دیگر از عناصر موجب مرگ دیگری می‌گردد. تمایزات میان این دو اثر ادبی، شاهنامه و مثنوی، به دلیل دو حوزه متفاوت حماسه و عرفان است که هر کدام به فراخور موضوع خود، به شیوه عینی یا ذهنی از اساطیر بهره برده‌اند؛ هر چند نمی‌توان به تمایز مطلق میان دو اثر نیز قائل شد، چرا که استفاده از «نمادها و اسطوره‌ها»، می-تواند عاملی برای اشتراک و همسانی شاهنامه و مثنوی باشد.

محسن مخملباف، نویسنده و کارگردان، با نوشتنِ نزدیک به 27 جلد کتاب از جمله: باغ بلور، حوض سلطون، نون و گلدون و ... خود را در زمره‌ی داستان‌نویسان معاصر جای داده‌است. در این پژوهش به بررسی عناصر داستان‌های مخملباف و تحلیل آنها از دید روایت‌شناسی پرداخته‌می‌شود. پژوهشگران، روایت را بنیادی‌ترین اصل متون نمایشی و داستانی دانسته‌اند. در بین نظریه‌پردازان، ساختگرایان بیش از دیگران به بررسی روایت پرداخته‌اند. روایت توالی ادراک‌شده‌ی وقایعی است که ارتباط غیراتفاقی دارند و مستلزم وجود انسان یا شبه‌انسان یا دیگر موجودات ذی‌شعور به عنوان شخصیت تجربه‌گر است. نظریه-پردازان، روایت را به دو حوزه‌ی داستانو کلامتقسیم کرده‌اند. داستان بازنمایی ژرف‌ساختی همه‌ی اطلاعات اساسی مربوط به شخصیت‌ها ، وقایع و زمینه‌هاست که دارای ترتیب زمانی بوده و بدون آن روایت شکل نمی‌گیرد. از آن‌جا که عنصر شخصیت در داستان‌های مخملباف اساسی‌تر است، در این نوشتار بنابر نظریات گرماس به تحلیل شخصیت‌های داستان پرداخته‌ می‌شود. آ.‌ژ.‌گرماس، براساس مفهوم تقابل‌های دو‌گانه‌ی اشتراوسالگوی خود را مطرح کرد. از دیدگاه اشتراوس، مفاهیمی همچون روز/ شب، بالا/ پایین و ... مفاهیم اولیه‌ی تفکر انسان را تشکیل می‌دهد. گرماس این تقابل را در مورد کنشگرهای روایت به-کار‌برد: فاعل (اعطاکننده) / مفعول (هدف). فرستنده (ابریاریگر) / دریافت کننده (ذی‌نفع).یاریگر / مخالف (رقیب)فاعل اغلب شخصیت اصلی داستان است. هدف یا موضوع شناسایی نیز همان آرزو یا خواسته‌ای است که فاعل در پی آن است و ممکن است شیء یا امری انتزاعی باشد. همان‌گونه که یاریگر و مخالف نیز لزوماً انسان نیستند، هرآن‌چه به فاعل در راه رسیدن به هدف یاری کند، یاریگر و هرآن‌چه بر سر راهش مانع ایجاد کند، مخالف (رقیب) است. ممکن است هر شخصیت چندین نقش را ایفا کند؛ برای مثال هم فاعل باشد هم فرستنده و هم یاریگر.

یکی از انواع داستان، داستان تاریخی دینی است که در ادبيات هر ملتی، مملو از قهرمانانی است که هر یک در وجهی از شخصیّت خود، نمونه‌ای اعلی در میان مردم هستند و از این بابت، اسوه‌هایی مناسب برای تأثیرپذیری و سرمشق قرار گرفتن یا عبرت گیری کودکان و نوجوانان به شمار می‌روند. به همین سبب بررسی آثار روایی با بن‎مایه‌های داستانی- شامل حکایت، قصه، داستان و نمایشنامه- با محوریت شخصیّت‌های دینی برای کودکان و نوجوانان خلق شده، موضوع این تحقیق است. از آنجا که پس از انقلاب اسلامی و به‌خصوص در سال‌های اخیر، با توجه به سیاست‌های اتخاذ شده از سوی دولت، حجم این گونه آثار به طور چشمگیری زیاد شده است؛ به ناچار دوره‌ای 5 ساله -از 1380 تا 1385-انتخاب و آثاری که برای بار نخست بین این سال‌ها تألیف شده است، بررسی گردید. بدین منظور ابتدا تمامی آثار دینی کودک و نوجوان- با محوریت شخصیت‌های دینی- که برای نخستین بار در این سال‌ها به چاپ رسیده بود، بر اساس فهرست کانون پرورش فکری، استخراج شد که تعداد آن‌ها به 1220 کتاب رسید؛ از این تعداد، 478 کتاب مربوط به آثار داستانی است که 408 اثر تألیف(به زبان فارسی) و بقیه ترجمه بوده است. سپس طبقه‌بندی جدیدی از داستان‌های دینی کودک ارائه گرديد و با بررسی آثار در دو سطح ساختار و محتوا، کاستی‌های این آثار در بخش داستان‎پردازی و جذب مخاطب به دست آمد. برخی از نتایج به دست آمده به شرح زیر است: اکثر این آثار در اولي‎ترين اصول ظاهري كتاب آرايي حتي در بخش فهرست برگه نويسي و تنظيم شناسنامۀ کتاب دارای نقص هستند؛ به عنوان نمونه گروه سنی در اغلب این آثار درج نشده است. به علاوه در برخی از آن‎ها غلط‌های املایی و دستوری به چشم می‌خورد. نبودن تنوع موضوعی به‎خصوص در بخش داستان‌های قرآن و داستان‌های زندگی بزرگان؛ ناآگاهی مؤلف از علاقه‌مندی‌های مخاطب و متناسب نبودن موضوع داستان با گروه سنی مخاطب از دیگر کاستی-های این آثار محسوب می‌شود. استفاده از لحن و زبان نامأنوس به‎خصوص در ترجمۀ سخنان ائمه(ع)؛ استفاده از واژگان جدید و آیات و احادیث، بدون حرکت گذاری و ذکر معانی و استفاده از تصاویر نامناسب و نازیبا از جذابیت اغلب اين كتاب‌ها كاسته است.بررسي‌ها نشان مي‌دهد هدف اصلی مؤلفان از خلق این آثار، آشنا نمودن کودکان با سیره و اخلاق بزرگان دین و ارائۀ الگوهای رفتاری مناسب به این گروه‌های سنی بوده است، نه خلق يك سلسله آثار ادبي داستاني كه هدف خود را در لفافه بيان و القا می‌كنند و طبيعتاً تأثير عميق‎تري دارند. بیشترین الگوسازی‌هاي اين داستان‎ها مربوط به چهارده معصوم(ع) است و به ایمان، صداقت، صبر و مقاومت، عدالت، اطاعت نکردن از طاغوت و بخشندگی این بزرگان اشاره دارد.

اخلاق از دیر باز مورد توجّه بشر بوده ؛ زیرا ،آن را راهی برای رسیدن به سعادت خویش یافته است . اندرزها و تعالیم اخلاقی، همواره جزو مفاهیمبرجسته‌ی شعر بوده و شعرا ،تلاش زیادی برای نشر فضایل اخلاقی داشته‌ و هر یک به شیوه و روش خاص خود بدان پرداخته‌اند. سنایی و مولوی از جمله‌ی این شعرا هستند که نقد و مقایسه‌ی اخلاق ،در دو اثر حدیقه الحقیقه و مثنوی موضوع این پژوهش است. اساس نظام اخلاقی سنایی بر پایه‌ی دین استوار است . وی راه رسیدن به مرتبه‌ی کمال را گذر از جادّه‌ی شریعت می‌داند . اخلاق مورد نظر مولانا ،علی‌رغم پایبندی به شریعت و اصول دین احمدی ، تا حدود زیادی وام گرفته از اندیشه‌های صوفیانه است. او با رویکردی عرفانی به مباحث اخلاقی می‌پردازد.سنایی برای طی کردن طریق سعادت ،چراغ عقل را برمی‌افروزد و علم و عمل را ارج می‌نهد و مولانا ضمن به رسمیّت شناختن عقل و علم، عشق و دستگیری پیر طریقت را نردبان صعود می‌داند . در این تحقیق، ابتدا به بررسی اجمالی زندگی و آثارسنایی و مولویپرداخته شده است،سپس جایگاه سنایی و مولوی در عرصه‌ی شعر فارسی بررسی شده و از تأثیر و تأثّرهای این دو شاعر از یکدیگر و پیشگامی سنایی در عرصه‌ی شعر عرفانی وسرآمدی مولوی در این حوزه سخن به میان آمده و در ادامه نقد ادبی و شیوه‌های مختلف آن بررسی شده است. تعریف اخلاق ،هدف، اهمّیّت و ضرورت آن و مکاتب اخلاقی جهان و امتیازهای مکتب اخلاقی اسلام از دیگر موضوعات مطرح شده در این تحقیق استهمچنین به بررسی ارتباط اخلاق با علم ، سیاست ،دین و عرفان و بیانتفاوت‌ها و شباهت‌های اخلاق عابدانه و عارفانه پرداخته شده است . بررسی نظام وتعالیم اخلاقی سنایی و مولوی و تحلیل رذایل و فضایل مطرح شده، در این دو اثر از اساسی‌ترین مباحث این پژوهش است .در پایان روش‌های تربیت اخلاقی در حدیقه و مثنویبررسی و مقایسه شده است .

هدف از این نوشته بررسی و مشخص کردن دیدگاه سنایی نسبت به پیامبراکرم (ص) و ائمه(ع) است. این نوشته در 5 فصل گردآوری شده است.قسمت –مقدمه- بیان شده است. در فصل دوم به زندگی نامه حکیم سنایی و اندیشه و آراء و عقاید ایشان و تأثیر گذاری شان در ادبیات فارسی و ادب عرفانی اشاره شده است.فصل سوم که قسمت اصلی تحقیق می باشد و کار اصلی تحقیق هم از این فصل شروعمی شود و موضوع آن هم راجع به پیامبر اکرم (ص) و بررسی سیمای ایشان در دیوان سنایی است.جهت بررسی بهتر در این زمینه با استفاده از برخی کتب تاریخی از جمله؛ فروغ ابدیت، تاریخ طبری و سیره ابن هشامابتدا به زندگی نامه مختصری از پیامبر (ص) اشاره شده و بعد ابیات موجود در دیوان حکیم سنایی به صورت موضوعی نقل شده اند و در خصوص برخی موارد به شرح و توضیحاتی پرداخته شده است که در این زمینهاز برخی کتاب های تاریخی و تفاسیر هم استفاده شده است. در فصل چهارم از این نوشته ،سیمای امام علی (ع) در دیوان سنایی مطرح گردیده است،و ابیاتی که در مورد آن حضرت،بیان گردیده مشخص شده اند. در فصل پنجم سیمای سایر ائمه (ع) مطرح شده و ابیاتی که در خصوص این بزرگواران آمده بررسی شده اند. و در نهایت در قسمت پایانی این نوشتهنتیجه گیری به صورتی مجمل و خلاصه آورده شده است.