جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه ماشینی: سنت فرانسیس آسیزی (حدود 1181-1226) و یاکوپون دا تودی (حدود 1236-1306) تنها دو نمونه از مکتب غنی شاعران عرفانی بودند که در سنت مذهبی فرانسیسکن در اومبریا می نوشتند. آفرینش‌های قدرتمند آنها مجموعه قابل توجهی از شعر بومی ایتالیایی قرون وسطایی را تشکیل می‌دهد که اکنون به طور کامل مورد بررسی قرار گرفته است. وتوری با تکیه بر طیف وسیعی از رویکردهای ادبی، تاریخی، زبانی و مردم‌شناختی، تصویری بدیع از هنرمندان به‌عنوان افسانه‌ها و شاعران می‌سازد. او ویژگی‌های اساسی سنت نوظهور فرانسیسکن را در نقوش بدن، استعاره‌های ازدواج و هارمونی موسیقی بررسی می‌کند. وتوری همچنین به بررسی رابطه رسالت شاعرانه فرانسیس به پیدایش، رابطه بین عشق اروتیک و اتحاد خلسه‌آمیز در آثار هر دو شاعر، و شاعرانگی موعظه می‌پردازد.

مضامین بکر، فضاهای شاعرانه، ترکیبات و تعابیر نغز و ظریفِ برساخته از حروف الفبای پارسی در کنار دیگر مضامین ادبی و هنری، از دیرباز تاکنون در پهنه ادب فارسی، جایگاه خاصی دارد. شعرا و نویسندگان، در تمام ادوار و سبک‌های شعر فارسی، با عنایت به شکل، حالت و ویژگی این حروف، به مضمون‌آفرینی با آنها پرداخته‌اند. شاعران عارف و متصوفه در مقایسه با دیگر شعرای ادب پارسی، توجّه خاصی به حروف الفبا و ساختارهای هنری و ادبی آنها برای تبیین اندیشه‌های دینی، عرفانی و صوفی‌گری خود داشتند. یکی از شاعران عارفی که از خصوصیات و ویژگی‌های حروف الفبا در دامنه بسیار وسیعی بهره جسته است، شاه نعمت الله ولی کرمانی، شاعرِ قرن هشتم هجری است. او که خود مؤسس فرقه شاه نعمت اللهی هم بود، در ترویج و تبیین اندیشه‌های عرفانی و دینیِ فرقه شاه نعمت اللهی، به مدد حروف الفبای پارسی، مضامین باریک و ظریفی را می‌آفریند که نشان از خلاقیت ذاتی و ذهنی او در به کارگیری حروف در ساخت مضامین دینی و عرفانی دارد. در این مقاله، ضمن بررسی جایگاه و ویژگی حروف الفبای پارسی از منظر شکل و هیأت ظاهری و ادبی، به نقش آنها در آفرینش ترکیبات، تعابیر و مضامین دینی، عرفانی و ادبی پرداخته‌ایم. با بررسی مجموعة کامل شواهد شعری به دست آمده از اشعار شاه نعمت الله ولی در زمینه مضامین دینی، عرفانی و ادبی بر ساخته از حروف الفبا، این نتیجه حاصل شد که شاه نعمت الله ولی، تقریباً از همه حروف الفبا در آفرینش مضامین دینی، عرفانی و ادبی خود به خوبی استفاده کرده است، اما دامنه به کارگیری حرف الف در مقایسه با دیگر حروف الفبا، به مراتب وسیع تر و بیشتر است. شاعر به حروفی چون ب، میم، عین و نون به واسطه ویژگی منحصربه فرد آنها، بیشتر از دیگر حروف الفبا توجّه داشته است. در ضمن دامنه مضامین دینی و عرفانی برساخته از این حروف در مقایسه با مضامین ادبی و شاعرانه، بسیار بیشتر است.

سفر روحانی در گلشن راز شیخ محمود شبستری و مصیبت نامه عطار نیشابوری هر دو در غالب شعر عرفانی حاوی این سخن است و سیر و سلوک سالک را در رسیدن به یقین شرح می دهند. در این پایان نامه به بررسی تطبیقی در مورد ارا این دو کتاب از دو عارف بزرگ در حوزه سیر و سلوک و عرفان می پردازیم.

از موضوعات مورد پژوهش در ادبیات تطبیقی بین دو ادبیات به طور عام و ادبیات عربی و ادبیات فارسی به طور خاص، جلوه‌های عرفانی است که به بررسی مصادر، الفاظ و مفاهیم عرفانی بین اثر دو ادیب می پردازد، نقاط اشتراک و افتراق، تأثیر و تأثر دو ادیب و ادبیات آنها بررسی می‌شود، ادبیات ملی یک کشور را غنی می‌کند، باعث تبادل افکار و توسعه فرهنگی می‌شود و اینگونه ادبیات یک ملت را بر جهان عرضهمیدارد لذا در این جستار، سعی شده است جلوه‌های عرفانی دو شاعر معروف عربی و پارسی - ابن فارض مصری و خواجه حافظ شیرازی - در چارچوب ادبیات تطبیقی و روش مقایسه ای بررسی شود اما آنچه قابل اثبات می‌باشد این است که هر دو شاعر معروف، قدر اشتراک هایی در آبشخورها (قرآن، احادیث، عرفان ادیان، اشعار پیشین) و زبان عرفانی (اصطلاحات و واژگان) دارند و در مفاهیم اساسی عرفانی مانند تجلی، عشق، ولایت، ملامت و سمبولهای عرفانی قابل مقایسه‌اند و با توجه به تحلیل‌های انجام شده از زندگی اجتماعی و ادبی دو ادیب معروف، خواجه حافظ شیرازی (شاعر عارف) از ابن فارض مصری (عارف شاعر) به طور غیر مستقیم یعنی از طریق تعلّم در مکتب‌های زمانه اش، تأثیر پذیرفته است.

متناقض‌نما به عنوان یکی از ویژگی‌های بارز کلام عطار، برآمده از تجربیات و مکاشفات عمیق درونی اوست که در پی فراتررفتن او از دنیای مادی و مواجه با حقایق برتر به دست می‌آید. گستره‌ی عرفان عطار بسیاری از حقایقی را که ما آن‌ها را در تضاد هم می‌بینیم درکنار هم تعریف می‌کند و زبان عرفان که گویای ناب‌ترین لحظات عارف است در پی خصلت‌ متناقض‌نمای تجربه‌ی عرفانی، پارادوکسیکال می‌شود. به این ترتیب تأمل در ژرفای این تقابل‌هاو تناقض‌ها و روابط دوسویه‌ی آنان، مارا به حقیقت عرفان عملی عطار نیز نزدیک‌تر می‌کند. غزلیات عطار، یکی از جامع‌ترین منابع، به لحاظ برخورداری از انوع مضامین عرفانی است و این منبع دربردارنده‌ی تقابل‌ها ومتناقض‌های زبانی و عرفانی بسیاری است. براساس پژوهش حاضر که 10متناقض‌نمای عرفانی از جمله تقابل‌های«غم و شادی»، «درد و درمان»، «حیرت و یقین» و... بررسی شده است، روابط طرفین تقابل در 8گروه قابل تقسیم بندی است. اَشکال این پارادوکس‌ها به صورت‌های: حضور هم زمان دوطرف تقابل در شخصیت انسان کامل، عین هم شدن طرفین، حرکت دایره‌وار سویه‌های متناقض‌نما، رابطه‌ی طولی(لازم وملزوم)آنان، تحول معنایی یکی از طرفین و برتری آن بر طرف دیگر، تضاد طرفین، گذر از هر دو طرف برای درک حقیقت عرفان، یکسانی طرفین در نظر عارف، قابل ملاحظه است.

عشق بزرگترین موهبت الهی در زندگی انسان، و چنان جان بخش و نیروزاست که می‌تواند بشر را از فرش به عرش برد. کوتاه‌ترین راه رسیدن به خدا عشق است و اگر چنین نیرویی نباشد هستی یک لحظه هم نخواهد بود و در واقع عشق است خداوند با حکمت و تدبری که دارد این شوق را از ازل در وجود انسان قرار داد و تا هستی خواهد بود عشق نیز خواهد بود. مطالعه و نطبیق کنب و اشعارعرفانی شاعران و عارفان همواره از نیاز-های مهم ادب‌پژوهی بوده است؛ تا در این سیر، اندیشه‌ی معنوی عارفان هرچه بیشتر شناخته شود. هدف نگارنده در گزینش این دو عارف پژوهش در مکتب عرفانی فلسفی ابن عربی و مکتب عارفانه عاشقانه حافظ و تطبیق این دو نوع منظر متفاوت بوده است. در پژوهش حاضر به دنبال تطبیق برخی افکار توصیفات عاشقانه ابن عربی و حافظ هستیم بدین منظور با نگاهی عمیق و موشکافانه به اشعار و نوشته‌های این دو شخصیت بزرگ عرب و عجم را مورد مطالعه و بررشی قرار دادیم سرانجام حاصل یافته‌های خود را در سه فصل به رشته تحریر در آوردیم.

در این نوشتار بر آنیم تا طرز تلقی سنائی، عطار و مولانا، به عنوان سه نقطه عطف در تاریخ شعر عرفانی، را از مفهوم کلیدی عشق بررسی کنیم. مبنای نظری مقاله نظریه استعاره‌های شناختی است. ابتدا به پیشینه تحقیق پرداخته‌ایم و سپس بحث را در چهار بخش اصلی گزارش استعاره‌ها، بررسی سابقه استعاره‌ها در منابع پیش از سنائی، تحلیل شناختی استعاره‌ها و سیر تطور استعاره‌های مفهومی عشق از سنائی تا مولانا دنبال کنیم. این تحقیق هم میزان نوآوری و تقلید سه چهره مذکور را در استفاده یا ساختن استعاره‌های عشق را نشان می‌دهد و هم در عین نشان می‌دهد که مفهوم عشق به عنوان کلیدی‌ترین اصطلاح عرفان در طول تاریخ چه تغییراتی را از سر گذرانده‌است. سه چهره مذکور سه شخصیت اصلی در تاریخ شعر عرفانی هستند، عشق کلیدی‌ترین اصطلاح عرفانی است و نظریه استعاره‌های شناختی یا مفهومی در میان نظریات مربوط به استعاره برای تحلیل چنین متونی مناسب‌تر به نظر می‌رسد.

موضوع ادبیات متن و به ویژه شعر و ماهیت آن، از موضوعاتی است که عطار مانند پاره ای از عارفان دیگر، بسیار بدان ها توجه داشته، و هر چند تعریفی منطقی از گونه حد و رسم، از آن ها به دست نداده، با دیدگاه عرفانی خویش بسیار بدان ها اندشیده و بارها در آثار خود به تبیین و توضیح آن ها پرداخته است. البته او به دلیل نگاه عرفانی اش، به شعر، نیز داستان، بیشتر از زاویه محتوا و کارکرد می نگرد و شعر راستین را شعری می داند که با شرع و عرش در پیوند باشد و از ذکر و فکر، و درد و داغ مایه بگیرد. با این همه بر خلاف مشهور، نسبت به فرم و زبان نیز، نه تنها بی توجه نبوده که بسیار بدان ها اهمیت می داده و می کوشیده است تا برای بیان اندیشه ها، آزموده ها و مواجید عرفانی خویش به برترین فرم و زبان دست یابد. او شعری را که در پناه شرع باشد و از ذکر و درد مایه گرفته باشد، ادامه تفسیر وحی می داند و حتی آن را در خاستگاه با وحی یکی می شمارد؛ در برابر شعری را که این گونه نباشد «حیض الرجال» می نامد و «حجت بی حاصلی» می خواند.