جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهش حاضر به بررسی کارکردهای اجتماعی دین از منظر قرآن و روایات می‌پردازد. بحث بر سر حوزه نفوذ و حضور دین در حیات بشر از جمله مباحث مهم و چالش‌برانگیز بین اندیشمندان دینی و روشنفکران سکولار طی چند قرن گذشته بوده است. اجمالاً دو دیدگاه در این زمینه وجود دارد؛ دیدگاهی که نقش دین را در جامعه کم رنگ جلوه می دهد و بر تفکیک دین از دنیا و سیاست از دیانت گرایش دارد و دیدگاهی که بر نقش مثبت و تأثیرگذار دین در جامعه پافشاری می‌کند و با طرح مسأله جامعیّت دین الاهی و آسمانی اسلام، معتقد است این شریعت، به همه ساحت‌های حیات انسان اعم از فردی و اجتماعی، مادّی و معنوی، دنیوی و اخروی نظر داشته و در حقیقت تنها دین است که می تواند نیاز انسان اجتماعی نیازمند قانون را تأمین کند و جز در سایه دین داری نمی توان زندگی اجتماعی سعادتمندانه ای را تجربه کرد. هدف نویسنده آن است‌که با روش درون دینی، به بررسی نقش و کارکردهای اجتماعی دین بپردازد و نسبت دین را با پدیده های مرتبط با جامعه بشری به داوری بنشیند. لذا در این جستار پس از بررسی مفاهیم کاربردی و اشاره ای گذرا به برخی پیش فرض های موضوع، چهار نوع از انواع کارکردهای اجتماعی دین بررسی شده که شامل تمدّن‌سازی، امنیّت اجتماعی، شادی اجتماعی، نظم و انظباط اجتماعی می شود.یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که دین کارکردهای فراوان و نقش‌های بی‌شماری در حیات پیروان خود ایفا می‌کند. برای نمونه مطالعه در سیر تمدن بشری نشان می‌دهد که دین نقش هدایت و رهبری اجتماعی را به‌صورت یک جریان هدف‌مند بر عهده گرفته و تعالیمش را مطابق ساحت‌های اندیشه‌ای بشر تدوین نموده‌است. همچنین امنیّت اجتماعی از دیگر کارکردهای اجتماعی دین، بسیار مورد توجه اسلام بوده است. آیین مقدس اسلام، از همان ابتدا موضع خود را نسبت به مقوله امنیّت فرد و جامعه روشن ساخت و آن را بر بستر ناآرامی‌ها و درگیری‌های شبه جزیره عربستان نشاند و در بدترین شرایط، بهترین اصول و روش را برای حفظ امنیّت و رسیدن به آرامش برای بشر به ارمغان آورد. از دیگر کارکردهای دین، شادی اجتماعی است که به عنوان یکی از ابزارهای مهم رساندن انسان به کمال مطرح است؛ اگر چه از آن غفلت زیادی شده است. نظم و انضباط اجتماعی، از دیگر مباحثی بود که در این نوشتار مورد بررسی قرار گرفت. از نظر اسلام، نظم اجتماعی با توجّه به نیاز طبیعی انسان به زندگی جمعی، شکل می‌گیرد و تداوم آن منوط به ساز و کارهایی است‌که ادیان و قوانین بشری توان ارائه آن را ندارند. از نظر اسلام، جامعه زمانی که با قانون الاهی اداره شود و حاکمیّت دینی در آن برقرار باشد، روی نظم را به خود خواهد دید.

برای تفسیر قرآن و فهم بهتر آیات، دانستن وقایع زمان نزول آیات یک ضرورت می‌باشد، که باید با تتبع و جستجوی دقیق در روایات رسیده در این زمینه به این واقعیت‌ها پی برد؛ اما گاه در بین این روایات تضاد و تناقض‌هایی وجود دارد که ما را در این پایان‌نامه بر آن داشت که به بررسی راویان آنها بپردازیم. در این پایان‌نامه ابتدا آیاتی که دارای سبب نزول بوده‌اند ذکر و تفسیر آنها بیان می‌شود سپس روایاتی که درباره آن آیه یا آیات بیان شد را آورده‌ایم و با مراجعه به کتب علم الرجال و حدیث راویان آنها را بررسی کردیم و چون بیشتر روایات بدست آمده درباره‌ی اسباب النزول از دوره تابعین می‌باشند به نظر می‌رسد که خیلی از آنها نتیجه استنباط شخصی آنها می‌باشد و همچنین ملاحظه شد در بین روایات، روایات غلط و گاه متعارض و نیز بدون سند یا با سند ضعیف نیز وجود دارد؛ که در این پایان نامه آنها را مشخص کردیم. این پایان‌نامه درشش فصل نوشته شد که در فصل اول کلیات ذکر شد و در پنج فصل دیگرهر فصل روایات اسباب النزول یک جزء را بررسی کرده است.

چکیدهبسیاری از انسان‌ها هویت حقیقی‌شان را فراموش کرده و به خودبیگانگی دچار شده‌اند، طبیعی است که چنین حالتی، انسان‌ مسلمان را دچار بحران خواهد کرد. هر انسانی در طول زندگی با شرایطی مواجه می‌شود که اگر فریادرسی نداشته باشد، ممکن است غرق شود. تکاثر یکی از بارزترین این شرایط است، که سبب خروج فرد از حد و مرز الهی و چهارچوب انسانی می‌گردد. تکاثر یا زیاده طلبی در صورتی اتفاق می‌افتد که شخص بیش از آن‌چه نیاز دارد، طلب، و برای به دست آوردن آن تلاش نماید. این موضوع از همان سال‌های نخست ظهور اسلام، مورد توجه شارع دین بوده تا جایی که یک سوره از قرآن به آن اختصاص داده شده است .بر این اساس پژوهش حاضردر پی آن است که با تکیه بر آموزه‌های سعادت بخش ثقلین و مجموعه رهنمودهای مقام معظم رهبری، نخست به ارائه تعریف صحیح و همه‌جانبه از زندگی متکاثرانه، و سپس به بررسی عوامل پیدایش این نوع از زندگی پرداخته، در مرحله بعد نیز به واکاوی آسیب‌های ناشی از این نوع زندگی که باعث غرق شدن در ورطه هولناک و مسیر انحرافی می‌گردد، اختصاص دهد. در نهایت نیز،با کنکاش در آموزه‌های اصیل دینی و رهنمودهای مقام معظم رهبری راهکارهایی برای مقابله با این نوع از زندگی به خوانندگان عرضه نماید. این پژوهش با شیوه کتابخانه‌ای به استخراج مطالب و با تکیه بر روش کیفی، به توصیف و تحلیل این آموزه‌ها پرداخته است.

کلام شیعه متکفل بررسی عقاید دینی به قصد تبیین و دفاع از این باورها با روش برهان و جدل می‌باشد. ماده آن روایات ائمه و صورت آن برهان و جدال احسن است. بحث‌های کلامی با پیامبر(ص)آغاز، و بعد از پیامبر(ص)در بین متکلمین چند مسئله مطرح گشت مانند، امامت، قضاوقدر، جبرواختیار، و حسن‌وقبح بودند. کلام در هر یک از این مباحث موضعی متفاوت داشت که الهام یافته از آیات و روایات امامان بود. در این پژوهش پس ازکلیات (مفهوم کلام و شیعه، پیدایش آن و هویت کلام شیعه)، به نقش هر یک از امامان در تکوین کلام شیعه پرداخته و نمونه‌هایی از روایات و مناظرات و مسائل رایج درزمان هر امام آورده‌ایم. در فصل سوم جایگاه کلام نزد ائمه، ماخذ و روش کلام و مسایل آن در روایات، مورد پژوهش قرار گرفته است. فصل چهارم به ابطال این دعوی که کلام شیعه مأخوذ از کلام معتزله است پرداخته شده است.