جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پایان نامه به منظور تبیین فلسفی پیامدهای ICT برای تعلیم و تربیت و نقد آن بر اساس نظریه ی ساخت شکنی دریدا انجام شده است. روش انجام پژوهش، تحلیلی- توصیفی و از نوع تحلیل مفاهیم است. نتایج حاصل از این پژوهش، اذعان میدارند که مهمترین پیامدهای ICT، تغییر ماهیت و مفهوم دانش، یکسان سازی دانش و اطلاعات، مشروعیت زدایی از دانش، کمیت گرایی و کاربردپذیری دانش، تغییر ماهیت و مفهوم زمان و مکان و به تبع شکل گیری آموزش مجازی، شکل گیری فضای ریزوماتیک و پیدایش فرامتن و تضعیف نقش و جایگاه متن می باشد.دیگر آن که دو حوزه ی ساخت شکنی و فناوری، دارای وجوه تفاوت و تشابهاتی با یکدیگر هستند. هر جا که تولد یک دوگانگی، مرگ چندگانگی ها، گونه گونی و تکثر را به همراه داشته باشد یا مرکزیت و مرجعیت بخشیدن به امری، به ایجاد یک نظام سلطه و اقتدار و لذا سرکوب و نادیده گرفتن دیگری ها و حواشی دامن بزند، زمینه برای ورود ساخت شکنی مهیاست. برای مثال ساخت شکنی، با کمیت گرایی و کاربردپذیری دانش و مرکزیت بخشیدن به تحقیقات کاربردی و بی توجهی به سایر گونه های دانش و سایر تحقیقات و با سلطه ی مدفون در پس فروکاهش همه ی انواع دانش به سطح اطلاعات و نیز قرار دادن و محدود ساختن غایات و اهداف در چشم انداز فناوری مخالف است.علاوه بر این، دریدا معتقد است که در بسیاری موارد فضای فناوری اطلاعات و پیامدهای آن، الهام بخش نظریه ی ساخت شکنی است که به عنوان نمونه می توان به موارد زیر اشاره کرد: تحول در ساختار سلسله مراتبی دانش و یکسان سازی دانش و اطلاعات، بحران مشروعیت دانش و سلب قدرت مشروعیت بخشی و تنفیذ حکم از دانش علمی، تمرکززدایی از تعلیم در مراکز دانشگاهی، تحول مفهوم زمان و مکان و شکل گیری آموزش مجازی، شکست تقابل گفتار و نوشتار در فضای اینترنت و رد دوگانگی هایی نظیر معلم – دانش آموز، شکل گیری فضای ریزوماتیک، پیدایش فرامتن و ساخت شکنی متون سنتی.

امروزه نظام‌های تربیتی جوامع اسلامی به‌خصوص ایران با چالش‌های فراوانی مواجه‌اند که از میان این چالش‌ها می‌توان به رواج آموزه‌های پست‌مدرنیستی اشاره نمود. تحلیل و نقد تطبیقی مبانی انسان‌شناسی پاره‌ای از آرای متفکران پست‌مدرن و دلالت‌های تربیتی مترتب بر آن احیاناً می‌تواند راهگشای پاره‌ای از چالش‌های مذکور در نظام تربیتی جوامع اسلامی گردد. در این مقاله با روش تحلیلی - انتقادی تلاش شده است به تبیین و نقد مبانی انسان‌شناختی پست‌مدرن و دلالت‌های تربیتی مترتب بر آن با استناد به آرای علامه طباطبایی توجه شود. در این مقاله مبانی انسان‌شناختی پست‌مدرن و به‌تبع آن فرایند تعلیم و تربیت از منظر علامه طباطبایی بررسی و نقادی شده که این بررسی، حاکی از تفاوت‌های اساسی بین این دو مکتب دربارۀ انسان و فرایند تعلیم و تربیت است. در نتیجه نمی‌توان با نادیده انگاشتن این تفاوت‌ها و اختلافات در مبانی انسان‌شناسی، به استفادۀ تمام و کمال آموزه‌های پست‌مدرنیستی در فضای تعلیم و تربیت ایران پرداخت.

پژوهش حاضر در حیطه تعلیم و تربیت اسلامی به روش تحلیل و استنباط فلسفی در پی تبیین مبانی فلسفی رویکرد میان در پژوهش تربیتی بر اساس آراء معرفت‌شناختی ملاصدرا برآمد. با این هدف منشأ اتحاد دانش، رابطه میان شناخت کلی و جزئی و تلویحات روش‌شناسانه آن برای پژوهش تربیتی به قصد استنباط مبانی و اصول مربوط بررسی شد. ابتدا بر مبنای آراء صدرا، میان‌رشتگی به عنوان صورتی از وحدت دانش در چهار محور منشأ، ضرورت، فرایند و اعتبار تبیین و در نتیجه پنج مبنا حاصل شد. بر اساس مبانی، اصول عام روش شناختی و در نهایت با عطف آنها به مهم‌ترین عناصر صدرایی تربیت، پنج اصل اختصاصی روش‌شناسی پژوهش میان‌رشته‌ای تربیتی استنباط گردید. مبنای اول- ابتناء معرفت بر وحدت تشکیکی وجودمبنای دوم- کمال نفس در گرو دستیابی به کمال عقل(وحدت عمل و نظر) مبنای سوم- تلازم ادراک جزئی و کلیمبنای چهارم- کثرت روشی و همگرایی فزاینده معرفتیمبنای پنجم- کشف مرتبه‌ای واقعیتاز مهم‌ترین عناصر تربیت صدرایی "سیر استکمالی نفس" است و هر یک از اصول عام با عطف به این معنی، به شکل اصول پژوهش میان‌رشته‌ای تربیتی ارائه می‌شوند. اصل اول- جامعیت در پژوهش تربیتی با نظر به سیر استکمالی نفس: این اصل ناظر به مفهوم و دامنه جامعیت در پژوهش است و در صورتبندی پرسش‌ها و اهداف پژوهش تعیین کننده است. مسئله پژوهش میان‌رشته‌ای، در ابتدا دستیابی به جامعیت است که از مراتب شناخت و وحدت ذاتی انسان سرچشمه می-گیرد و شامل مراتب وجودی است.اصل دوم- بایستگی دستیابی به فهم میان‌رشته‌ای در جهت تقریب به عمل: در پژوهش میان‌رشته‌ای با تلفیق دیدگاه‌ها، ابزارها و بینش‌های رشته‌ای موجب دستیابی به فهم پیشرفته‌تری از پدیده‌های تربیتی و در نتیجه کاهش فاصله با واقعیت پدیده‌های تربیتی می‌گردد. اصل سوم- استلزام دو سویه پژوهش تربیتی رشته‌ای و میان‌رشته‌ای: اهمیت این اصل شکستن جریان یکسویه عقلی است. به موجب آن در فهم دو سویه تربیت، هم ضروری است که دستاوردهای رشته‌ای برای ورود به جریان تربیت مورد نقد میان‌رشته‌ای قرار گیرد و هم مسائل تربیتی در کلیّت خود ابتدا در فضایی میان‌رشته‌ای درک و طرح شوند.اصل چهارم- ضرورت گفتگوی انتقادی میان رشته‌ها در نیل به همگرایی معرفتی: در فرایند شناخت، کثرت روشی ضرورتی شناختی است. تنوع روش‌ها و دیدگاه‌ها نه تنها مردود نیست، بلکه برای فهم عمیق و گسترده‌تر تربیت لازم است. انتقاد در این است که دیدگاه‌ها به جای هم‌افزایی و ارائه تصویری منسجم، زمینه ساز منازعه و تشتت شوند. با گذر از کثرت معرفتی جریان کسب دانش رو به سوی همگرایی دارد. آراء صدرا، هم زمینه و هم معیار گفتگو و همگرایی میان دیدگاه‌ها را فراهم می‌کند.اصل پنجم- ضرورت توجه به سطوح انسجام در کاربرد نتایج پژوهش در تربیت: این اصل ناظر بر میزان اعتبار شناخت میان‌رشته‌ای و کاربردپذیری نتایج پژوهشی است. با توجه به مراتب شناخت، سطحی از کاربردپذیری، یا آستانه‌ای از انسجام در نظر گرفته می‌شود که مستلزم حداقلی از مراتب ضروری شناخت پدیده‌های تربیتی است که یافته‌های علمی در این سطح قابلیت کاربردی بیشتری دارند.

پژوهش حاضرباهدف بررسی فلسفه تربیت عاطفی ازدیدگاه شهیدمطهری ،بااستفاده ازروش بنیادی-کاربردی نگاشته شده است.جهت تحقق اهداف پژوهش،شش سئوال مطرح شده که برای پاسخ گویی به سئوالات اول تاسوم که مربوط به مبانی،عوامل موثروموانع تربیت عاطفی ازدیدگاه شهیدمطهری است ازروش توصیفی وتحلیل محتوا استفاده ودرسه سئوال دیگرکه معطوف به اهداف،اصول وروش هامی باشد؛روش استنباطی به کارگیری شده وروش جمع آوری اطلاعات،کتابخانه ای وفیش برداری الکترونیکی می باشد.درجمع بندی پاسخ های ارائه شده به سئوالها،ازآراءاستادمطهری این گونه برداشت می شودکه انسان دارای دوگونه گرایش وخواست های مادی ومعنوی است؛عواطف به عنوان گرایش روحانی،ازغیرخواهی وانسانیّت دوستی ناشی می شودودرجهت رساندن خیربه دیگران ودرمبدأومقصدمعطوف به غیرخوداست ومی بایست تحت لوای «عقل»، «اراده» و «ایمان»، پرورش یابد واز مرحله ی ماقبل خود که «عدل» می باشد،بگذردوهمانندسایرشئون انسانی ازافراط وتفریط پرهیز،وبه جاومناسب به کارگیری گردد.الگوی عاطفه ورزی انسان برگرفته ازروح جمعی انسانیّت وهمانندیک پیکرزنده است وعواطف نقش مهمی دروحدت بخشی جامعه برعهده دارند.پیشنهادمی گرددجهت رشدوپرورش عواطف،بهره برداری مناسب باالهام ازمبانی فلسفی وشناخت عوامل موثروموانع ومدنظرقراردادن اهداف وبه کارگیری اصول وروش های تربیت عاطفی ازدیدگاه شهیدمطهری،درامورفردی واجتماعی صورت پذیرد؛وآرای ایشان دراین خصوص درتولیدمحتوای درسی درتمامی سطوح علمی موردملاحظه قرارگیرد.

چکیدهبرنامه درسی، جوهره هر نوع آموزشی است. از این رو ساختار بهینه نظام درسی و انتخاب و سازماندهی محتوا از جمله دل مشغولی های سیاستگذاران نظام آموزش عالی بوده است. زیرا برنامه درسی در آموزش عالی ابزار علمی و اجتماعی نیرومندی است که ضمن ترسیم چگونگی و حدود انتقال دانش و مهارت ها تجربه ی وسیع علمی برای دانشجویان محسوب می شود. دیدگاه های گوناگون برنامه درسی متأثر از مبانی فلسفی مختلفی است که بدان ها متکی هستند که پست مدرنیسم یکی از آن ها می باشد، این دیدگاه نیز توانسته است تأثیراتی را بر برنامه های درسی آموزش عالی برجای بگذارد. اما از آن جایی که تقلید و اقتباس محض در برنامه درسی نارواست و بایستی با سنجش دقیق و خردمندانه از تجربیات و اندیشه ی دیگران سود جست، ضروریست که مبانی فلسفی و ارزش های مورد قبول در بر نامه درسی کشور خود را مورد توجه قرار دهیم.پژوهش حاضر که مبتنی بر روش تجزیه و تحلیل داده ها از نوع کیفی بوده و معیار و مبنا نیز در چنین تجزیه و تحلیل هایی، عقل و منطق، تفکر و استدلال می باشد. پس از بررسی دیدگاه پست مدرنیسم در حوزه مبانی فلسفی، و ویژگی های اصلی آن و نیز دیدگاه تربیتی منبعث آز آن، و هم چنین برنامه درسی و مولفه های آن در آموزش عالی، مورد بحث و بررسی قرار گرفت. سپس همه وارد ذکر شده بر اساس آرا و نظریات ایشان مورد بحث و نقادی قرار گرفته است. که البته این کار بر مبنای مکتب رئالیسم اسلامی، با تاکید بر دیدگاه های علامه(ره)، مورد نقد و بررسی واقع گردید،یافته های تحقیق حاکی از آن است که رویکرد پست مدرنیسم در متافیزیک عدم اعتقاد به امر متعالی و درباره گانگی و در باره انسان شناسی قائل به هویت های متعدد و فقدان بعد روحانی الهی دانسته و درباب معرفت شناسی به تکثر معرفتی و حقایق متکثر قائلند و در باره ارزش ها بر تغییر پذیری ارزش ها تأکید داشته و برنامه درسی را به لحاظ هدف و محتوا و روش و شیوه های ارزشیابی متغیر می دانند. و در مقابل علامه در متافیزیک قائل به وجود خداوند بوده و جهان را دارای وحدت دانسته و انسان را دارای بدن و روح الهی می داند. درباره معرفت قائل به امکان دست یافتن به حقیقت بوده و امکان تکامل حقیقت را به لحاظ عرضی میسر دانسته و لی امکان تکامل طولی آن را نفی می کند. و در باب ارزش ها معتقد به ارزش هائی ثابت و متغیر می باشد.

این مقاله ضمن توصیف و توضیح روند ظهور و بروز اندیشه مرجعیت زدایی در اخلاق در بستر اندیشه های فلسفی غرب با تاکید بر رویکرد پساساختارگرایی به تبیین مقوله مرجعیت زدایی با معرفی سه تجلی «ایده، متن و شخص» به عنوان صورتهای مرجعیت اخلاقی پرداخته، پیامدهای مرجعیت زدایی اخلاقی را مورد نقد قرار می دهد. براورد پژوهش این است که نگاه های نسبی گرایانه به ارزش، موجب تزلزل در استحکام مرجعیت اخلاقی می شود؛ اما به نفی مطلق مرجعیت نمی انجامد در حالی که نگاه کثرت گرای پساساختارگرایی با نشانه گرفتن بنیان ارزشها به ساختارشکنی از مرجعیت می پردازد و مرجعیت اخلاقی را از اساس ویران می سازد.

هدف از نگارش این رساله، تبیین معیارهای برنامه درسی براساس معرفت‌شناسی و ارزش‌شناسی دو دیدگاه فلسفی رئالیسم و رئالیسم اسلامی است . نخست نظریه معرفت و نظریه ارزش علامه طباطبایی و هری برودی به عنوان صاحب‌نظران معاصر مکاتب یاد شده مورد بررسی قرار گرفته و آنگاه معیارهای برنامه درسی از دیدگاه آنان استنباط شده است . در پایان آرای آنان در باب معرفت و ارزش و برنامه درسی مورد بررسی مقایسه‌ای قرار گرفته و وجوه تشابه و افتراق آنان مطرح گردیده است . در معرفت‌شناسی علامه از امکان دست‌یافتن به علم و دانش و توضیحاتی در باب مراتب ادراک ، انواع علم و معنای حقیقت و خطا و راههای پیشگیری از خطا سخن به میان آمده است . برودی نیز جهان خارج و واقعیت را منشاء دانش بشری دانسته احساس را سرآغاز ادراک آدمی می‌داند. او بر این اساس به بحث پیرامون جایگاه نظریه و انواع آن (نظریه‌های علمی و فلسفی) پرداخته است . علامه در مبحث ارزش‌شناسی به بحث پیرامون ادراکات اعتباری پرداخته و آنها را به اعتبارات ثابت و متغیر، قبل از اجتماع و بعد از اجتماع تقسیم کرده است . او ضمن بحث از انواع اعتباریات ، لغویت و عدم لغویت را معیار درستی آنها قلمداد می‌کند. در این نظریه فطرت مبنای ارزشهای دینی و اخلاقی است . در بحث از زیبایی‌شناسی بر سازگاری درونی و بیرونی تاکید شده است . برودی به نقد نظریه ارزشی تجربه‌گرایان و دیدگاه عاطفی ارزش پرداخته نسبیت کامل ارزشها را نفی می‌کند. او برای ارزشها جنبه ذات و ابزاری قایل است و نیت را جنبه درونی فعل اخلاقی و نتیجه را جنبه بیرونی آن می‌داند. از آرای علامه برای تدوین معیارهای برنامه درسی استفاده شده است . در بحث از معیارهای سازماندهی محتوا از عواملی شامل مراحل تحول ذهنی به زبان فلسفی و ضرورت استفاده از تحقیق‌های تجربی سخن به میان آمده است . به علاوه معیارهای دیگری در برنامه درسی پیشنهاد شده است ، مانند سبکهای سازماندهی، تشکیل عادت ، تناسب محتوا با فهم یادگیرنده و سودمندی و پیوستگی و انسجام محتوا. در بحث از روشهای یادگیری و تدریس به روشهای مشاهده و تجربه، استدلال، تحقیق و تفکر اشاره شده است . آرای برودی نیز برای تدوین معیارهای برنامه درسی مورد استفاده قرار گرفته است . او ضمن بحث درباره معیارهای سازماندهی محتوا، از مراحل تحول ذهنی، سبکهای سازماندهی شش‌گانه، ایجاد عادت (مطالعه، مهارتهای تحقیق و تفکر، مهارتهای کتابخانه‌ای، مشاهده و آزمایش ، کسب دانش ، تفکر تحلیلی، ارزشیابی، تخیل و ذوق) انعطاف‌پذیری محتوا و در بحث از روش بر روان‌شناسی تربیتی تاکید کرده، رابطه روش تدریس با معرفت‌شناسی را مورد بحث قرار داده است . در پایان نیز بررسی تطبیقی میان آرای معرفت‌شناختی ارزش‌شناختی و نظریات دو محقق در باب برنامه درسی صورت گرفته و وجوه تشابه و افتراق آنها به بحث گذاشته شده است .

این مقاله، تحقیقی کاربردی است که با رویکرد درون دینی و با شیوه تحلیل آیات مربوطه از قرآن کریم انجام شده است تا ابعاد و مولفه های شیوه «تبیین» - ویژگی های تبیین کننده، شیوه تبیین و مخاطب - روشن شود. سپس کاربرد این شیوه در تربیت اخلاقی مطرح شده و بر اساس یافته ها، وضع موجود برنامه های تربیت اخلاقی کشور مورد بررسی آسیب شناسانه قرار گرفته و مشخص شده است که تمام مولفه های مورد نظر (محتوای کتب درسی، روش تدریس، شیوه های ارزشیابی و مهارت های مربی) از شیوه تربیتی تبیین فاصله زیادی دارند. در پایان، پیشنهادهایی کاربردی جهت تغییر و اصلاح روش های تربیتی موجود و جایگزین کردن آن با روش قرآنی تبیین، برای دو نظام رسمی و غیر رسمی تربیت اخلاقی، به تفکیک مطرح شده است.

موضوع کار خانگی زنان پس از عصر روشنگری به موازات سایر مسائل زنان در محافل گوناگون مورد توجه و بازخوانی قرار گرفت و اهمیت و جایگاه آن از دیگاه های مختلف مورد تحلیل و نقادی واقع گردید. در این پژوهش به کار خانگی زنان یا به دیگر تعبیر، خانه‌داری، از منظر دین اسلام و رویکردهای فمینیستی پرداخته می شود. در فصل اول کلیاتی مانند اهداف، فرضیات و پیشینه تحقیق مطرح می‌شود. با آن که در طول تاریخ و در سراسر جهان، خانه‌داری به‌مثابه وظیفه زن بر او تحمیل شده، اما در اسلام کار خانگی نه تنها وظیفه زنان به شمار نمی‌آید، و در فقه اسلامی، به واسطه‌ی نفقه، اجرت‌المثل، نحله و اجرت شیر دادن برای آن دستمزد تعیین شده است..فصل دوم با عنوان مبانی نظری، در برگیرنده چهار بخش واژه‌شناسی، تاریخچه کار خانگی در ایران و جهان، فرهنگ و فلسفه کار از دیدگاه دینی و جامعه‌شناسی و تقسیم کار اجتماعی است و فصل سوم با نام مبانی کار خانگی در اسلام، به بنیادهای اسلامی و الهی‌ای می‌پردازد که بر آن اساس کار خانگی در این دین تعریف و تبیین می‌شود. ازجمله بخشهای فصل سوم می‌توان به هستی‌شناسی دینی، خانواده در اسلام و نقش زن و مادر از دیدگاه دین اشاره کرد. در خانواده‌های مسلمان پیش از آن که زن در خدمت مرد باشد، مرد به حکم وظیفه اسلامی در خدمت زن بوده و وسیله آسایش او را فراهم می‌سازد. اسلام زنانی مثل مریم، فاطمه زهرا و هاجر سلام‌ا... علیهنَّ را همچون الگویی نه تنها برای زنان که برای همگان چه در خانه و چه در اجتماع معرفی می‌کند. در اسلام هیچ نوع کار یدی برعهده زن گذاشته نشده، بر اهمیت نقش مادری تأکید می‌شود و همچنان که زنان به همسرداری و خانه‌داری تشویق می‌شوند و شوهرداری آنان با جهاد یکسان دانسته شده، مردان نیز ترغیب می‌شوند تا در کار خانه به زنان خود کمک کنند. فصل چهارم کار خانگی زنان را در قرآن و سنت پیامبر (ص)و معصومان بررسی می‌کند.فصل پنجم به سرچشمه‌های بروز فمینیسم در تاریخ غرب، رویکردهای فمینیستی و دیدگاه آنها در مورد خانه‌داری می-پردازد و در پایان و در بخش نتیجه‌گیری، مقایسه‌ای میان اسلام و فمینیسم در موضوع خانه‌داری انجام می‌شود. به‌طور کلی فمینیسم مباحثه یا گفتمانی است که از جنبش‌ها و نظریه‌های گوناگونی تشکیل شده است که به تحلیل تفاوتها و نابرابری-های جنسیتی، ریشه‌های شکل‌گیری آنها و مبارزه برای برابری برای زنان می‌پردازند. تحلیل کار خانگی در اقتصاد، تاریخ، و انسان‌شناسی فمینیستی مسأله‌ای است محوری. بیشتر فمینیست‌ها دستمزد خانوادگی را «اساس» تقسیم جنسی کار کنونی می‌داند. فمینیستهای لیبرال، معتقدند که در ازدواج و تشکیل خانواده، همه منافع و رشدها برای مرد و همه عقب‌ماندگی‏ها و زیانها برای زن است. در حالی که فمینیست‌های مارکسیست برآنند که استثمار زنان در خانواده به سود سرمایه‌داری است، رادیکال فمینیست‌ها اصرار می‌ورزند که این استثمار به سود تمام مردان تمام می‌شود. آنان مادری کردن را نماد آشکار تقسیم کار جنسیدانسته و منسوخ شدن نقش زن خانه‌دار و تمامی نقش‌های جنسیتی را به‌عنوان بهترین استراتژی در جهت آزادی زنان پیشنهاد می‌نماید. مارکس و انگلس در «مانیفست کمونیست» از الغای خانواده و اجتماعی شدن کار خانگی می‌گویند. رزا لوکزامبورگ در «سوسیالیستی شدن جامعه» از الغای کار خانگی می‌گوید و فمینیست‌های مادی، خودشان و نبردشان برای عمومی کردن کار خانگی، را محور ایدئولوژیک جنبش فمینیستی می‌دانند.در گرایش فمینیسم پست مدرن که از سوی کسانی مانند ژولیا کریستوا، لوس ایریگاری و هلن سیکسو و عمدتاً در فرانسه رهبری می‌شود، برخلاف گرایش لیبرال زنان دیگر نمی‌کوشند تا «مشابه» مردان شوند، بلکه آنان خود را به مثابه دیگری و «متفاوت» از مردان می‌پذیرند؛ آنان تفاوتهایی مانند مادری و زیبایی را نشانه برتری آنان می‌دانند. لیسا وگل بر آن است که کار خانه ارزش‌های عینی و ملموس تولید می‌کند؛ به همین دلیل کاریست نسبتاً غیر بیگانه‌ساز و می‌تواند تصویری اجمالی از جامعه‌ی آتی باشد که حول کار غیر بیگانه‌ساز سازمان یافته باشد.