جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رساله حاضر در مورد بررسی مبانی حقوقی یکی از ابواب فقه بنام عقد صلح و احکام مربوط به آن است . موضوعی که علاوه بر مطرح بودن آن در فقه اسلامی ، دارای جنبه های دیگر است که می تواند در علوم دیگر مثل اخلاق و جامعه شناسی و علوم سیاسی نیز مطرح شود. به همین دلیل از تعریفی که فقهاآ از آن نموده اند که هی عقد شرع لقطع التجاذب ، و بررسی دلائل مشروعیت آن از آیات پی می بریم که شاید هیچ عقده ای از عقود نباشد که تا این مقدار مورد توجه شارع قرار گرفته و به آن سفارش نموده است . توصیه هائی که از کوچکترین آحاد جامعه را در بر گرفته و به صلح در خانواده و زوجین تاکید نموده تا صلح میان دو گروه از مومنان و حتی صلح با اهل کتاب را که آیات مربوط به آنها قبلا آمده است . در روایات نیز تاکید به اصلاح ذات البین و اثرات خیر دنیوی و ثواب اخروی آن نموده است . با این همه شاید یکی از عقودی باشد که نسبت به سای عقود، مردم با احکام و دلائل آن کمتر آشنا هستند و در کتب فقهی نیز همواره فصل مربوط به آن مختصرتر از سایر فصول بوده است به همین جهت پس از بیان معنای لغوی و تعاریف اصطلاحی آن به بررسی دلائل فقهی آن از آیات و روایات پرداخته و سپس انواع تقسیم بندی آن را ذکر نمودیم و گفتیم که صلح ممکن است ابتدائی (یا صلح در مقام معامله ) باشد یا صلح مسبوق بنزاع (یا صلح دعوی ) که صلح دعوی خود ممکن است با انکار یا با اقرار یا سکوت باشد. در تقسیم دیگر صلح دعوی را به صلح معاوضه بلاعوض (یا صلح حطیطه ) تقسیم نموده اند. که در صلح حطیطه پس از اقرار به مالکیت بخشی از آن بوسیله صلح ماکیت مدعی علیه درآمد در تقسیم دیگر صلح دعوی به صلح اختیاری و صلح اجباری (که توسط حاکم یا حکم اعمال می شود) قسمت نموده اند که ملاک ما در فصل بندی این رساله نیز همین نوع تقسیم بندی بوده است . چرا که از دیرباز، فقهاآ، مسائلی را در باب صلح مطرح می نمودند که ابتداآ به نظر می آمد مربوط به باب قضاآ می باشد. بدون آنکه به علت طرح آن در باب صلح اشاره کنند. لکن معلوم است به دلیل تعارض دلیلین گاهی قاضی حکم به نوعی مصالح میان طرفین می دهد که از آن در لابلای گفتار بعضی فقهاآ مثل صاحب جواهر تعبیر به صلح اجباری شده است و به همین دلیل نیز فصلی را به احکام مربوط به آن تحت همین عنوان اختصاص دادیم که شاید قبلا کمتر به اینگونه تقسیم بندی توجه شده بود و برای بررسی کننده هم ابهام به علت بیان مسائل قضاوت را در این باب مرتفع می کند. و البته این ، پس از اتیان فصلی مربوط به احکام عمومی صلح است که در فقه مطرح است و ما به جمع آوری آن پرداختیم ، و در فصل مربوط به احکام صلح اجباری نیز ابتداآ احکام مربوط به راههای عمومی و خصوصی (بن بست ) و میزان تصرف در آنها را توسط اهالی آن بیان کرده و آنگاه به بیان راههای مصالحه میان متنازعین اموال و یا ملاک مشترک پرداختیم مثل نزاع بین دو شریک در مال مشترک یا مجاورین مشترک در دیوار مابین یا صاحبان طبقه بالائی و پائینی در سفق ما بین و حیاط و راه پله های خانه و امثالهم . و در تمام این فصول و مسائل ، اقوال فقها را با ذکر دلائل آنها، بیان کرده و به رد و ایراد آن از دیدگاه فقهاآ اشاره کرده ، بطوریکه نظریه اصح را از دیدگاه خود در پایان اقوال ذکر نمودیم در فصل پایانی نیز اشاره به آثار صلح اعم از حقوقی و آثار انتقال مالکیت آثار اخلاقی و سیاسی و اجتماعی و حتی اقتصادی ، داشته و رساله را به ذکر نکات مربوط به آن ختم نمودیم تا این مبحث را در دفتری قرارداده باشیم که ابتدا و انتهای آن خواننده را به اهمیت این عقد، اولا از نقطه نظر دلائل و ثانیا از بررسی آثار آن واقف گرداند

این پژوهش به شش فصل تقسیم شده است . فصل اول در مورد الگوی جهان بینی مادی و جهان غیر مادی، تصور در مورد مرگ و جایگاه نیکوکاران پس از مرگ از زبان کارل گوستاویونگ و هرمان هسه، تصور در مورد داوری و عدل الهی و توصیف جهان غیر مادی بحث می کند. فصل دوم در مورد بهشت در جهان باستان (بین النهرین، دره سند و موهنجادارو، مصر، یونان، چین، بهشت کون لون و دین کنفوسیوس) است. فصل سوم در مورد ایران پیش از اسلام، مهرپرستی و میترائیسم، بهشت در آیین زرتشت و در آیین مانی و در آئین مزدک و مفهوم بهشت جم مباحثی را بیان می کند. فصل چهارم در مورد دوره پیدایش اسلام، بهشت در میان طوایف سامی و اسلامی، بهشت در اسلام و مفهوم آن، معراج حضرت رسول اکرم، درخت طوبی، همسران بهشتی، اوصاف، لباسها ، آشامیدنیها و طعامهای بهشتی، روح و روان بهشتیان و تفسیر سوره واقعه و مبارکه و الرحمن به بحث و بررسی می پردازد. فصل پنجم هم به بررسی تعاریف بهشت، مفهوم، انواع، فضا، ساختار و جایگاه بهشت و جایگاه در گذشتگان در اسلام می پردازد. فصل پایانی هم در مورد تاریخچه تصویری (بهشت در آئین های مختلف) است. ضمیمه هم شامل خصوصیات بصری بهشت در مینیاتور سازی است.

آنچه پیش روی شما خواننده عزیز قرار دارد مطالبی پیرامون اهداف بعثت انبیاء وپیامبر اعظم ( صلی الله علیه و آله و سلم) است که در چهار فصل به رشته تحریر در آمده است. فصل نخست: در ارتباط با هدف آفرینش جهان وهمچنین هدف آفرینش انسان از دیدگاه آیات وروایات مطالبی به طور مختصر بیان شده است. به نظر بنده تا هدف خلقت مشخص نشود، در مورد اهداف بعثت انبیا ( علیهم السلام) و پیامبر اعظم ( صلی الله علیه و آله و سلم) نمی توان مطالبی را بیان نمود به خاطر اینکه هدف بعثت انبیاء(علیهم السلام) مطابق با هدف خلقت بوده و در واقع انبیاء(علیهم السلام) به عنوان چراغ هدایتی هستند که انسان ها را در مسیر رسیدن به هدف خلقت که همان قرب الهی است راهنمایی کنند. فصل دوم: در ابتدای این فصل به علت ارزش وجودی انبیاء(علیهم السلام) مطالبی در مورد فلسفه وجودی پیامبران(علیهم السلام) وخصوصیات و امتیازات ایشان نسبت به سایر انسان ها بیان شده است، سپس در مورد نبوت و رسالت این که چه فرقی میان نبی و رسول وجود دارد وطبقات آنها بحث شده و در ادامه همین فصل به بررسی مساله وحی و معجزه که مختص پیامبران ( علیهم السلام) می باشد پرداخته ایم. فصل سوم: مسلماً خداوند متعال از بعثت انبیاء(علیهم السلام) هدفی داشته که حدود صدو بیست و چهار هزار انبیاء(علیهم السلام) را برای هدایت بشر مبعوث نموده است. و به علت اهمیت بحث در این فصل در مورد اهداف بعثت انبیاء(علیهم السلام) به طور مفصل بحث و بررسی نموده ایم که در ابتدای فصل، فلسفه بعثت انبیاء ( علیهم السلام) مورد بررسی قرار گرفته، یعنی در واقع چه عاملی باعث شده که خداوند افرادی را به عنوان پیامبر به سوی بشر مبعوث کند. در ادامه لزوم بعثت پیغمبران از نظر وضع قوانین و از نظر تعلیم وتربیت بیان شده است، زیرا بشر عادی بدون منبع وحی قادر به پیمودن مسیر تکامل نمی باشد. ودر انتها نظر قرآن- که کتابی انسان ساز و وحی آسمانی است- را در مورد اهداف بعثت بیان نموده ایم تا با بیان دلیل محکم اهداف بعثت را مطرح کرده باشیم. فصل چهارم: همانگونه که خداوند از بعثت انبیاء(علیهم السلام) هدفی داشته، از بعثت پیامبر اعظم ( صلی الله علیه و آله و سلم) نیز هدفی دارد که او را به عنوان خاتم پیامبران بر بندگانش مبعوث نموده است. در ابتدای این فصل امتیازات خاص پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و برتری رسالت ایشان را نسبت به سایر پیامبران(علیهم السلام) بیان نموده ایم و بعد از آن آئین پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم) پیش از بعثت را که از اهمیت ویژه ای برخوردار است را نوشته ایم و سپس اوضاع جهان قبل از بعثت را مورد بررسی قرار داده ایم، زیرا تا زمانی اوضاع و احوال آن زمان برای ما مشخص نشود ما نمی توانیم تأثیر بعثت را بیان کنیم. سپس بعثت پیامبر(علیهم السلام) و اهداف بعثت ایشان را از منظر قرآن و امام علی(علیه السلام)را به طور مفصل بیان نموده ایم زیرا این دو ( قرآن و نهج البلاغه) مهمترین و معتبرترین منابع برای بیان مطالب می باشد. و در انتها آثاری را که بعثت پیامبر(علیهم السلام) به جا گذاشت و علت ختم نبوت را بیان نموده ایم.

در مجموعه ای که پیش رو دارید سعی شده است تا قیامت و اوصاف آن مورد بررسی قرار گیرد. قیامت در لغت به معنای بپاخاستن است و در اصطلاح روز قیامت روزی است که مردگان از قبر برمی خیزند. در قرآن کریم قیامت با نام های یوم فزع اکبر، یوم الجزاء، یوم الدین، یوم الحساب، یوم النشور، یوم المشهود، یوم التغابن، حشر، صافّه و ... نیز آمده است و آیات زیادی در قرآن وجود دارد که بیان کننده روز قیامت و حوادث هولناک و وحشتناک قیامت است. قیامت دارای مواقفی است که در کتابهای مختلف از آن به گردنه های قیامت، ایستگاههای قیامت و ... تعبیر شده است. این مواقف عبارتند از: صراط، میزان، حساب، نامه ی اعمال و شاهدان قیامت که انسان در هر مرحله و موقف باید جوابگوی اعمال خویش باشند. صراط پلی است که دارای چند بازداشتگاه است و انسان باید از آنها یکی پس از دیگری بگذرد و به سؤالاتی که از او می شود جواب دهد. خداوند در این روز ترازوهایی را قرار می دهد که اعمال انسانها را وزن می کنند و بدون هیچ استثنایی این اعمال مورد حسابرسی قرار می گیرند. به یاد داشتن قیامت و تفکر در آن به عنوان یکی از اصول اعتقادی شیعیان به انسان کمک می کند تا در این دنیا به حسابرسی اعمال خویش بپردازد تا در آن دنیا به راحتی از این مواقف عبور کند. حب به اهل بیت علیهم السلام و به ویژه ولایت حضرت علی علیه السلام اخلاق نیکو داشتن، اعمال شایسته انجام دادن، نیکی به پدر و مادر، روزه گرفتن نماز سر وقت خواندن و ... از جمله مواردی است که حسابرسی را آسان تر می کند. کلیدواژه این تحقیق، مواقف، قیامت، صراط، میزان، حساب و نامه ی عمل است.

موضوع پایان نامه حاضر « امامت از دیدگاه شیعه» است و نگارنده در صدد است به بررسی دیدگاه شیعه امامیه نسبت به مسأله امامت بپردازد و در سایه آن به سؤالات طرح شده پاسخ دهد. در این تحقیق مسأله امامت بیشتر از دید کلامی، تفسیری و روایی مورد توجه قرار گرفته است تا از این رهگذر حقانیت امامت به صورت مستدل با استمداد از آیات و روایات به اثبات برسد و همچنین با ارائه مطالب علمی با قلمی روان دیگران را در درک حقیقت امامت یاری کند. در جمع آوری مطالب مجموعه حاضر از منابع معتبر و دست اول کلامی، تفسیری، حدیثی، مقالات متعدد و مجلات و سایت های مختلف اینترنتی و CD های معجم فقهی عقایدی، جامع الاحادیث، جامع التفاسیر، پرسمان و در ترجمه آیات از ترجمه آیت الله مکارم شیرازی ( حفظه الله) استفاده شده است. نتایج حاصل از این تحقیق به این شرح است: الف: امامت در اصطلاح متکلمان شیعه امامیه استمرار منصب نبوت است و امام به عنوان جانشین پیامبر تمام وظایف آن حضرت ( به جز وحی) را به عهده دارد. علاوه بر آن امام وظیفه هدایت به معنای ایصال الی المطلوب را نیز بر عهده دارد به این معنا که امام علاوه بر نشان دادن راه به انسان ها دست آنها را گرفته و به مقصد می رساند. ب: وجود امام به عنوان انسان کامل و حجت خدا در زمین ضرورت دارد دلایل عقلی و نقلی فراوانی این ضرورت را به اثبات می رساند. پ: امامت از اصول مذهب شیعه می باشد نه از اصول دین البته این نظریه ای است که برخی از متفکران شیعه ارائه داده و دلایلی هم بر آن اقامه کرده اند بر اساس این نظریه منکران اصل امامت کافر محسوب نمی شوند و مسلمان هستند. ت: امام نزد شیعه امامیه انسان کاملی است که دارای مقام عصمت از گناه و خطا و علم لدنی و الهی است و افضل از همه انسان ها و منصوب از طرف خدا است. ث: مهم ترین بعد امامت از نظر شیعه امامیه همان ولایت امام است. امام ( ع) از طرف خداوند مأذون به تصرف تکوینی و تشریعی در جهان و موجودات آن است و بر اساس آن تصرف در دل انسان ها نفوذ کرده آنها را به تقرب الهی رهنمون می شود. واژگان کلیدی: امام، امامت، شیعه، شیعه امامیه.

معاد بازگشت هر چیز است با تمام هستی خود به سوی مبدأ که از آنجا وجود گرفته است، بنابراین لازم و ضروری است در قیامت کبری، بدن به روح بپیوندد و آدمی با تمام ابعاد وجودی خود در پیشگاه خدوند جاضر شود؛ لذا معاد نه تنها بازگشت روح به سوی خالق خویش است، بلکه بدن نیز در این سیر و بازگشت همراه روح است و این به معنای بودن معاد است که اعتقاد به آن از نظر تعالیم اسلامی ضروری و لازم است. در آیات متعددی به برخاستن انسان ها از قبرها و سخن گفتن اعضای انسان اشاره شده است که همگی نشان دهنده جسمانی بودن معاد است از جمله در سوره یس آیه 51 می فرماید: «دمیده شود در صور و آن گاه ایشان از قبرهای خود به سوی پروردگارشان بشتابند.» و نیز در توصیف نعمت های بهشتی به وجود غدا و ازدواج و امثال آن تصریح شده است که بیانگر وجود لذات مادی همراه لذات روحانی است و در مورد عذاب های موجود در جهنم نیز همین طور است. معاد در زندگی اهمیت زیادی دارد که اگر انسان اعتقاد به معاد نداشته باشد، دچار سردرگمی و پوچی می شود. ادیان گذشته نیز عقاید متعددی در مورد معاد و روز واپسین داشته اند. وعده ای نیز درباره این مسأله دچار خرافات شده اند. در این میان نیز عده ای به دلائل مختلفی به انکار معاد پرداخته و آن را امری محال می پنداشتند. اما قرآن و روایات با براهین محکم و قوی به اثبات معاد پرداخته و پاسخ صحیح و معقولی به منکرین معاد داده اند؛ زیرا اگر معادی در کار نباشد زندگی عبث و بیهوده می باشد. اسلام دین منطق و تفکر است و از انسان ها خواسته است که در اصول اعتقادی بیندیشیم. پذیرش منهای تفکر را مردود دانسته اند. یکی از اصول اعتقادی اسلام اصل معاد است. از دیدگاه اسلام نظام آفرینش برنامه ریزی شده است و آغاز و پایان آن مشخص شد. و به منهای خود که همانا معاد می باشد، پیش می رود. قرآن کریم و نهج البلاغه با تعبیرات مختل و با استفاده از ادات گوناگون تأکید و قسم بر این واقعیت اصرار ورزیده است. در فصول اول به اهمیت و ضورورت معاد و اعتقاد ادیان و مذاهب گذشته درباره معاد پرداخته شده است. در فصل بعدی به دیدگاه اسلام درباره معاد بررسی شده است و در فصل آخر فوائد اعتقاد به معاد و اثرات مثبت آن در زندگی انسان مطالبی بیان شده و منابعی که در این رساله از آن استفاده شده، 35 کتاب می باشد.

وجود شرور و کژی ها در عالم طبیعت، هر متفکری را به اندیشه وا می دارد که چرا در صنع خداوند قادر علیم و خیرخواه محض، شرور هست؟ فلاسفه ی ملحد، شرور را با اصل وجود آفریدگار متعالی و یا با یکی از صفات قدرت، علم و خیرخواهی او، ناسازگار می بینند و در مقابل فلاسفه و متکلمان خداشناس، نظریات و راه حل های مختلفی را در دفاع از صفات کمالی خداوند ارائه کرده اند. در این نوشته به سؤالات و نظریات اصولی پرداخته ایم که هر یک در جای خود خواندنی و دانستنی است، سعی کرده ایم در سه بخش اول آن در مورد عدل و آن چه از لغت آن گرفته می شود، بحث کنیم و در دو بخش آخر به مسئله ی شرور و چگونگی ارتباط آن با مسئله عدل پرداخته ایم. در بخش اول: با عنوان خداوند عادل است، ابتدا اینکه عدل از کجا سرچشمه گرفته و معنای لغوی و اصطلاحی عدل و چگونگی قرار داشتن آن میان کلام وحی و قرآن مجید و مبحث اینکه عدل به چند قسم تقسیم می شود و مفهوم هر یک را بیان نموده ایم و عدل خداوند را در این بخش ثابت کرده ایم. طرح عدل خداوند ناشی از آن است که عدل به کار برده شده یا تساوی؟ و اینکه عدالت اجتماعی چه ارتباطی با بحث پیدا می کند و حال اینکه این عدالت که در اجتماع وجود دارد، مسائل روانی را ایجاد می کند که در مقابل آن از ظلم هم بحث می کنیم. در بخش دوم: که تحت عنوان فروع عدل می باشد، چگونگی افعال بندگان و ارائه ی تشریعی ذات باری تعالی بررسی شده است و در عدالت حقه بر مخلوقات و اندیشه آن ذات نکو در حکمت و مصلحت بندگان و همچنین مکلف بودن مخلوقات در خلقشان در اینکه لطفی در عدالت و چگونگی تقسیم آن نهفته است و آن جلوه ای از الطاف الهی می باشد. در بخش سوم: توجه به این نکته شده که مخالفین و موافقین در مسئله ی عدل و شر و جبر و اختیار چه نظریاتی داشته اند که در پایان هر یک و یا در خاتمه ی بحث پاسخی در مقابل شبهات آن ذکر کرده ایم. در بخش چهارم: وارد مبحث شرور می شویم و دلایل عدل خداوند را در رابطه با این مسئله و این که شرور طبیعی و نفسانی چیست؟ همچنین در تعریف آن سخن گفته ایم و در مسئله ی پناهندگی به خداوند نسبت به شرور نیز بحث کرده ایم. در همین بخش به مسائلی مثل آیا شر عدمی است یا نسبی پرداخته ایم. نظر دانشمندان به اینکه عدم را چگونه باید لحاظ کرد و همچنین به حقایق مطابق و حقایق نسبی پرداخته ایم. در بخش پنجم: آثار تربیتی بلاها و اینکه هر یک از بلایا که بر انسان وارد شده چه مزایای داشته است و ذکر اینکه استعدادهای نهان، آشکار می گردد و استقامت و پایداری در مقابل مشکلات و اینکه اینها همه آزمایش و حکمت الهی است و رمز موفقیت انسان در آزمایش ها، صبور بودن در امر الهی است و توکل کردن بر او که در آخر و نتیجه اش پاداش الهی است، نظر کرده ایم. همچنین ذکر این مورد که بالاها زنگ بیداری برای غافلان به جا مانده از کاروان وصال حقیقت است، پرداخته ایم و پاسخی کوتاه، در چند شبهه ی وارد شده در مورد شرور داده ایم. کلید واژه ها: عدل، شر، دین، عدالت، حسن و قبح.

چون عنوان این مجموعه توحید در عبادت است لازم دانسته که بخشی از این مجموعه را به بررسی مبحث توحید و بخشی دیگر را به آثار عملی توحید، عبادت و عبودیت بپردازیم، در اولین بخش پس از بیان اینکه یگانه شناختن کمال خداشناسی است به بررسی مراتب توحید در ذات، صفات، خالقیت و ربوبیت پرداختیم. دربخش دوم راههای وصول به حقیقت هستی را بیان کردیم، راه دل و عقل دو راه کلی برای وصول به خداست مصائب مشکلات نیز در روشن شدن نور توحیدی نقش بسیار قابل توجهی دارند. و از خودشناسی است که خداشناسی حاصل می شود. همچنین توحید حقیقی در پرتو اتصال به وحی و نبوت و امامت و ولایت است که حاصل می شود. در بخش سوم توحید در عبادت را هدف بعثت انبیاء دانسته و پس از بیان معنای لغوی و اصطلاحی عبادت اختلاف برخی از فرقه های اسلامی در مفهوم عبادت را توضیح داده. و مرز توحید و شرک در عبادت را بیان کردیم. در بخش چهارم: انگیزه روی آوردن انسانها به پرستش و عبادت را در انس فطری انسان با پرستش دانسته و چون انسان کمال طلب است برای وصول به کمال مطلق به عبادت روی می آورد همچنین شکر منعم را به عنوان یک وظیفه عقلانی و اخلاقی از دیگر انگیز های روی آوری به عبادت بیان کردیم. از طرف دیگر یاد خدا مرهم دلهای مجروح، مضطرب و ناآرام است، وصول به آرامش از دیگر انگیزه های روی آور به عبادت می باشد. در بخش پنجم آثار توحید حقیقی را در زندگی دنیوی اخروی بیان کردیم و ارتباط توحید را با سایر عقاید حقه و رابطه توحید با تقوی و سایر کمالات و ارزشهای اخلاقی بررسی شده است. در بخش ششم: معنای حقیقی و عرفانی عبادت را مورد بحث و توجه قرار داده ایم و قدم گذاردن در دنیای عبادت را لازمه وصول به حقیقت بندگی دانسته و پس از بیان نمونه هایی از عارفان بالله و حالات و مقامات ایشان نتیجه بندگی و عبودیت حق را وصول به ربوبیت دانسته و نماز به عنوان برترین، مصداق ارزشمند والای عبودیت یکی دیگر از فصلهای این بخش می باشد. در بخش هفتم: به بیان مواردی از موانع طریق عبودیت پرداخته اتباع هوی و طول امل، وسوسه های شیطان دشمن دیرینه انسان، تکبر سد راه عبودیت و نقش ریا را در عدم قبولی طاعات و عبادات بیان کردیم.

هدف پژوهش ارائه راهی نوع برای کنترل حد مرزهای اخلاقی پلیس در غالب اخلاق حرفه ای می باشد. پژوهش به صورت کتابخانه ای ( و در واقع با استفاده از کتابها٬ مجلات٬ مقالات٬ برنامه ریزی تلویزیونی و استفاده از تجربه کشورهای دیگر که از طریق مکاتبه و یا اینترنت صورت گرفته است ) تهیه شده است. نتایج نشان می دهد وجود اخلاق حرفه ای پلیس در کلیه کشورها ضروری است هرچند تحول وجودی افراد و انتخاب اصلح در پذیرش آنها مفید است اما اخلاق حرفه ای پلیس می تواند آنها را از دو راهی های اخلاقی در حین انجام وظیفه به سلامت عبور دهد.

آن گونه که از آثار و اندیشه های استاد شهید، مرتضی مطهری (ره) برمی آید اخلاق مجموعه ای از باید و نبایدهاست که در حوزه رفتار فردی و اجتماعی انسان مطرح می شود. اخلاق، ریشه در فطرت آدمی دارد و از آن جایی که احکام عقلی براساس حسن و قبح ذاتی افعال اند عقل آدمی قادر است این باید و نبایدها را تشخیص دهد. و البته ملاک کلی فعل اخلاقی، این است که با کرامت و شرافت انسانی سازگار باشد. اخلاقی شدن مبتنی بر اختیار آدمی است و اولین مرحله آن، خودشناسی است، البته اخلاقی بودن در صورتی ارزش-مند است که بر پایه خداباوری باشد و در حقیقت دین، پشتوانه اخلاق است. از آن جایی که روابط انسان تحت چهار حوزه (رابطه با خود، رابطه با خدا، رابطه با انسان های دیگر و رابطه با محیط زیست) می گنجد، اخلاق نیز در این حوزه ها وارد می شود.این حوزه های اخلاقی با هم تنیدگی و پیوستگی فراوانی دارند، و بر یکدیگر تأثیر می گذارند و از هم تأثیر می پذیرند. در حوزه رفتار با محیط زیست، اصل بر این است که عناصر هستی را دارای مرتبه ای از شعور و به عنوان نعمت الهی مقدس بشماریم. رابطه اخلاقی با خداوند تحت دو مقوله کلی شناخت و عبادت خداوند می گنجد؛ عبادت مفهوم فراخ دامنی است که می تواند تمام حرکات و سکنات آدمی را تحت پوشش خود قرار دهد و به تعبیر دیگر، آدمی می تواند تمامی اجزای زندگی خود را به مصداقی برای رابطه با خداوند تبدیل کند. رابطه اخلاقی انسان با خود، مهم ترین بخش ارتباط او را تشکیل می دهد و توفیق یا عدم توفیق برقراری رفتار اخلاقی در سایر حوزه های ارتباطی، بستگی کامل به ارتباط فرد با خویشتن دارد. آدمی در قبال افعال و اندیشه هایش در مورد خود مسئول است و مهم ترین وظیفه اخلاقی او درباره خود، شناخت خویشتن (خودشناسی) است که این امر به احساس کرامت انسانی می انجامد؛ احساسی که محوری ترین اصل در اخلاق اسلامی است. هم چنین خودشناسی ارتباطی تنگاتنگ با خداشناسی دارد و یافتن خود و خدا همواره لازم و ملزوم یکدیگر بوده اند. باید توجه داشت که آن «خود» انسان که باید شناخته شود و آن «خود» انسان که باید با او مبارزه شود، هر دو مراتب عالی و دانی یک وجودند. رابطه اخلاقی با دیگران نیز به طور کلی دارای اصولی است که در اخلاق عمومی مورد بحث قرار می گیرد، اصولی چون محبت و احترام و عدالت از اساسی ترین مؤلفه های رفتار اخلاقی بین شخصی اند. موقعیت های زمانی و مکانی خاص یا برخورد با افراد خاص، اصول اخلاقی ویژه خود را دارد که اخلاق خصوصی عهده-دار تبیین این بخش از اخلاق است، مهمترین مجموعه هایی که انسان با آنها در ارتباط است خانواده، محیط آموزشی و محیط شغلی است که مورد توجه قرار گرفته است.