جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دین از یک منظر، به معنای مجموع آموزه های اعتقادی و عملی است که از آنها به عقاید و احکام و اخلاق تعبیر می شود. احکام و اخلاق به عمل انسانها نظر دارند و عقاید اموری اند که هدف اصلی در آنها معرفت و اعتقاد است. از آنجا که دین مجموعۀ اموری است که در ارتباط مستقیم با خدای تعالی است، سرلوحۀ همۀ معارف اعتقادی دین، معرفت خداوند متعال است و هیچیک از معارف دیگر بدون توجه به معرفت خدای تعالی فایده ای ندارد. این کتاب تدوینی نو از توحید خدا و اسماء و صفات الهی را با توجه به آیات قرآن کریم و روایت اهل بیت علیهم السلام به صورت درسی ارائه داده است.در این کتاب به هیچ وجه از براهین فلسفی و مباحث کلامی مصطلح استفاده نشد و همه معارف توحیدی را مستند به محکمات و نصوصات دینی کرده است. در چهارده درس ابتدایی این کتاب بحث درباره معرفت خدای به صورت اجتهادی در روایات مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در درس اول اهمیت معارف اعتقادی و جایگاه معرفت خدا در میان آنها و معنای لغوی معرفت و تفاوت آن با علم و نظریات عالمان دینی مطرح شده است. در درس دوم تا چهارم فطری بودن معرفت خدا وآیات و روایاتی که دلالت به آن دارند مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته شده است. از این مباحث نتیجه گرفته شده است که معرفت خدا تحصیلی و اکتسابی نیست بلکه خدای تعالی خود را در عوالم پیش یعنی عالم ارواح و عالم ذر به انسان معرفی کرده و حاصل آن تعریف در فطرت انسان نهاده شده و در دنیا پیامبران انسان را به آن توجه داده و متذکر می کند. سپس مواقف تعریف عالم ارواح، عالم ذر آمده و در درس نهم معرفت خدا به خدا، درس دهم نفی واسطه در معرفت خدا، درس یازدهم روایات به ظاهر مخالفت با روایات معرفة الله بالله، درس دوازدهم و سیزدهم و چهاردهم نیز معرفت صنع خداست می باشد. انسداد راه معرفت خدا از سوی بندگان، توحید، اسما و صفات از دیگر مباحث این کتاب است.

آنچه در نوشته پیش رو ارائه می گردد تلاشی در راستای نقد تفکر فلسفی-عرفانی است. در نیل به این مقصود، آنچه مورد نظر قرار گرفته، کتابی مهم از اندیشمندی پر نفوذ است که در این دوران، تاثیر عمیق و وسیع اندیشه او بر حوزه های فکری تشیع بر کسی پوشیده نیست. رساله الولایه نوشته فیلسوف بزرگ صدرایی، علامه طباطبایی(ره)، تمام آن چیزی است که می تواند مقصدی مفید جهت نقد و بررسی تفکر فلسفی-عرفانی باشد. کتابی که در واقع اراه کننده چکیده آراء ایشان نیز محسوب می شود.

نوشتار حاضر در مقام بررسی تطبیقی خاستگاه تاریخی پیدایش دو مکتب تفکیک (مکتب معارفی خراسان) و اخباری است. این نوشتار به مثابه پیش نیاز و مقدمه‌ای در بررسی مقارنه‌ای مبانی تفسیر قرآن نزد دو مکتب تفکیک و اخباری می‌باشد. برخی مقالات تحقیقی، در سالهای اخیر، مکتب تفکیک را نو اخباریگری نامیده و ادعا می‌کنند این مکتب همان اخباریگری قرن یازدهم است که دیگر بار در قرن چهاردهم در لباسی نو رُخ نموده است. مقاله حاضر پیش از پرداختن به مبانی تفسیری این دو مکتب، بسترهای احتمالی پیدایش آنها را مورد تحلیل قرار می‌دهد تا در پرتو این شناخت صحیح، راه بررسی تطبیقی این مبانی، هموار گردد. حاصل پژوهش حاضر این است که دو مکتب تفکیک و اخباری با رویکرد حفاظت از منابع اصیلِ وحیانی در مقطعی از تاریخ تفکر شیعی و برای مقابله با افراط گرانی به منصه ظهور رسیدند که تقریباً کلِّ کتاب و سنت را وا نهاده و به مباحث فلسفی و کلامی روی آورده‌ بودند. در واقع روح حاکم بر پیدایش دو مکتب بسیار مشابه بوده؛ اما به طور ظاهری برخی عوامل مؤثر در بروز این دو مکتب، متفاوت بوده است.

حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر سیدحسن اسلامی در راستای پژوهش‌های پیشین خود تازگی کتابی را با عنوان «سودای تفکیک» منتشر کرده است. خبرگزاری ایکنا درباره این کتاب و محتوایش با ایشان مصاحبه‌ای کرد که در سایت دانشگاه بازنشر شد. در پی بازنشر این مصاحبه، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی سبحانی از اساتید مدعو دانشگاه در یادداشتی که در اختیار سایت دانشگاه قرار گرفته به نقد محتوای آن مصاحبه پرداخته است: ...

«معاد جسمانی» از موضوعات عمیق و اندیشه سوز در میان متکلمان و فیلسوفان است و نگرگاه های آنان در این باره متفاوت است: عده ای که از اثبات عقلی آن عاجز مانده اند به کلی، معاد را انکار کرده اند. گروهی دیگر، مثل بوعلی سینا، تعبدی آن را پذیرفته اند. برخی دیگر که خواسته اند آن را اثبات کنند فقط برای «معاد روحانی»، دلیل آورده اند. اما تنها فیلسوفی که با ژرف کاویِ حیرت انگیز عقلی به اثبات «معاد جسمانی» پرداخته حکیم متأله صدرالمتألهین شیرازی است. اثر حاضر معاد جسمانی را از دیدگاه وی در سه بخش عمده، به تفصیل کاویده است: از دیدگاه عقل؛ از دیدگاه شرع؛ نقد و بررسی آرای مخالفان معاد جسمانیِ صدرالمتألهین.

«معاد جسمانی» از موضوعات عمیق و اندیشه سوز در میان متکلمان و فیلسوفان است و نگرگاه های آنان در این باره متفاوت است: عده ای که از اثبات عقلی آن عاجز مانده اند به کلی، معاد را انکار کرده اند. گروهی دیگر، مثل بوعلی سینا، تعبدی آن را پذیرفته اند. برخی دیگر که خواسته اند آن را اثبات کنند فقط برای «معاد روحانی»، دلیل آورده اند. اما تنها فیلسوفی که با ژرف کاویِ حیرت انگیز عقلی به اثبات «معاد جسمانی» پرداخته حکیم متأله صدرالمتألهین شیرازی است. اثر حاضر معاد جسمانی را از دیدگاه وی در سه بخش عمده، به تفصیل کاویده است: از دیدگاه عقل؛ از دیدگاه شرع؛ نقد و بررسی آرای مخالفان معاد جسمانیِ صدرالمتألهین.