جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

نگارنده، ضمن تشریح ادله متقن رسالت جهانی اسلام، به معرفی رویکردهای مختلف به مساله پژوهش، تحت عنوان رویکردهای جهان گرایی اسلامی می پردازد. آنگاه به مدد دو رهیافت، بر اساس اندیشه امام به بررسی این رویکردها و نقد آنها اقدام کرده، رویکرد متفاوت و جامع امام را در موضوع مذکور تبیین می کند. بدین سان توضیح می دهد که سیره سیاسی امام خمینی (ره) در تبیین نسبت منافع ملی نظام اسلامی با مسوولیت های فراملی آن، دیدگاه سایر رویکردها در تضعیف یا حذف یکی از طرفین این نسبت به نفع دیگری را نفی کرده، مدعی یک رابطه مبتنی بر دیالکتیک تنافع (نفع دو طرفه) بین این دو حوزه از سیاست نظام اسلامی است.

یکی از پرسش های مطرح در محافل علمی، چگونگی توانمندی امام در به چالش کشیدن اندیشه های سیاسی سکولار حاکم در عصر مدرنیته و گفتمان سازی پارادایم ولایت فقیه، و به کرسی نشاندن آن در ایران است. پاسخ به آن، رهاوردی است در توانمندسازی پیروان مکتب امام خمینی(ره) در تشریح ابعاد سیاسی، اجتماعی دین مبین اسلام، با شیوۀ امام، که توانست شبهات احتمالی را پاسخگو باشند. این پژوهش، به تبیین تحلیل کلامی و عقلانیت امام پرداخته، نتیجه به دست آمده حاکی است که امام تنها با اتخاذ رویکرد کلامی در اندیشه های سیاسی، توانست نظریة توأمانی دین اسلام با سیاست و ولایت فقیه را نزد صاحب نظران مخالف مطرح نموده و با تشکیل حکومت اسلامی، به گفتمان سازی پارادایم ولایت فقیه جامة عمل بپوشاند و دست استبداد و استعمار را از این سرزمین قطع نمایند.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

مهم ترین اصول و ارکان الگوی مدیریتی حضرت امام (ره) ذیل الگوی جامع اسلامی به عنوان یک مکتب جدید مدیریت سیاسی شامل: برنامه ریزی، تصمیم گیری، سازماندهی، هدایت و کنترل و نظارت، تبیین می شود.هرچند عناصر اصلی این الگو با دیگر الگوهای مدیریتی، مشابه است ولی هر یک از عناصر آن با عناصر الگوهای دیگر تفاوت ماهوی دارد و دارای نوآوری های بدیعی از جمله: جامع نگری و هدف گذاری در برنامه ریزی، به کارگیری الگوی الهی-عقلانی در تصمیم گیری، ولایی بودن نظام سازماندهی، رهبری فراکاریزمایی و ... است که از مهم ترین شاخصه های الگوی مدیریت سیاسی حضرت امام (ره) به شمار می روند.

در تلقی عمومی، طریق عارفان و منش سیاست مداران جمع ناشدنی مینماید؛ آن یکی تحنّث و عزلت و دیگری رندی و زیرکی میطلبد. نه عارفان با خلوص خود، سیاست مداری موفق توانند بود و نه سیاست مداران به پاکی و زلالی، حکومت داری توانند کرد. این مقاله بر آن است تا با توصیف ویژگیهای مشی حکومتی عارفی واصل نشان دهد میتوان عادلانه حکومت کرد و بر معادلات جهان اثر گذاشت و درعین حال جز خدا را ندید و همه چیز را از او دانست. ضرورت کاوش در این موضوع به لحاظ معرفی مدل آسمانی حکومت روشن است. مسئله مقاله حاضر به لحاظ گونه شناسی (Typology)، توصیفی (Descriptive) است و در آن نسبت طریق عارفان و جایگاه حاکمیت دینی از منظر امام خمینی(ره) واکاوی میشود.

انسان­ شناسی ملاصدرا، در پرتو تفکّر فلسفی او، مبنای یک نظام تربیتی و اخلاقی در جهان اسلام است. او، با تکیّه بر اصالت وجود، تشکیک وجود، حرکت جوهری و تبیین نظام استکمالی جهان، توانسته است تکامل پذیری و تربیت پذیری انسان از مرتبة مادّی تا مقام خلافت الهی را ترسیم نماید. امام خمینی نیز به عنوان یکی از پیروان حکمت متعالیه، با تفکّر برگرفته از فلسفه صدرایی و معارف قرآنی و با تأکید بر فطرت الهی انسان، به استکمال پذیری انسان در قوس صعود قائل است که از مرتبه مادی تا خلافت الهی رشد می­یابد. ایشان، بر اساس این مبنای فکری، درصدد شکل گیری نهضتی بزرگ در جهان معاصر، به منظور تحقّق اصل کرامت، عزّت و آزادی انسان­ها برآمد و بالاخره توانست بزرگ­ترین انقلاب قرن را با رهبری خویش به پیروزی رساند؛ و پس از آن، عملاً با تشکیل نهادهای متعدّد اجتماعی؛ مانند بسیج مستضعفین، کمیتة امداد، بنیاد مسکن و ...، زمینه­ های اجتماعی و فرهنگی لازم برای رشد و تعالی انسان، تربیت اخلاقی او و بالفعل شدن خلافت الهی انسان را فراهم نماید. نتیجه این سیر، بروز خودآگاهی و تربیت انسان­ هایی بزرگ در دامن انقلاب اسلامی و بیداری اسلامی در جهان حاضر است.

چکیدهیکی از مهم‌ترین تجلیّات اسمای الهی در نظام عالم، «ولی» است. این تجلّی سبب شده نظام عالم پیوسته محتاج و نیازمند حضور ولی خدا باشد؛ چنان که امام جعفر صادق (ع) بقای عالم بدون امام را محال دانسته و فرموده‌اند: «لَو بَقیِیَتِ الأرضُ بِغَیرِ إِمَامٍ لَساَخَت» (کلینی، ج1، ص 179). موضوع ولایت در منظومه‌ی معرفتی متفکران مسلمان، به‌ویژه عارفان و فیلسوفان، مورد تأکید بود و هر یک به قدر سیر و سلوک خود و یا تفلسف و خردورزی اش، از اسرار این حقیقت ناب سخن گفته‌اند. اهمیت ولایت در اندیشه‌ی شیعی نسبت به سایرین، صد چندان است. این مسأله، از مبانی بی بدیل اعتقادات وتفکر عقلی- شهودی متألّهان شیعی شمرده شده است؛ چنان‌که باقرالعلوم(ع) چیزی را هم پایه او ندانسته و فرموده: «وَ لَم تُناَدَ بِشَیءٍ مَا نُودِیَ بِالوَلَایَه» (همان، ج 2، ص 18). این رساله، در مقام بررسی دیدگاه دو متفکر تاثیرگذار در جهان اسلام، یعنی محی الدین ابن عربی معروف به شیخ اکبر و امام خمینی (ره) است. روش تحقیق این رساله تطبیقی و روی آوردآن درون دینی است. نتایج به‌دست آمده از تحقیق نشان می‌دهد، از دیدگاه هر دو متفکر مسلمان، ولایت به عنوان عنصری گران‌سنگ در نظام معرفتی اسلام نقش آفرین بوده و ارزش والای هر پیامبری قبل از اِخبار از غیب و پیام آوری از آسمان، به ولایت اوست. در این میان، جایگاه ولایت نبی خاتم (ص) و وصّی به حق ایشان حضرت امیر(ع) به عنوان خاتم ولایت مطلقه و مرتبت والای ولایت امام عصر (عج) به عنوان خاتم ولایت مقیّده با تفاوت‌هایی مورد تأکید بوده و معارف قرآنی و دیگر معرفت های حاصل از آن تحت تأثیر این معرفت اصیل اسلامی است و فهم آن نه به عنوان یکی از مسایل معارف اسلامی، بلکه، روح گوهر معارف دینی اهمیت انکارناپذیری دارد.واژگان کلیدی: ولایت، ولایت مطلقه، ولایت مقیّده، حقیقت محمّدیه، حقیقت ولویه، ابن عربی، امام خمینی (ره).