جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کشاجم ، محمود بن حسین ، از شعرای معروف عصر عباسی دوم می باشد. او در دربارابی هیجاء حمدانی در حلب و پس از آندرنزدپسرش سیف الدوله حمدانی بوده و همچنین به سرزمینهای مختلفی بویژه مصر سفر نمود.از مهمترین آثار او می توان به دیوان شعری اشاره نمود.شاعر برخلاف جدّش سندی بن شاهک که -از دشمنان اهل بیت(ع) بود و به دستور هارون الرشید زندان بانی امام موسی کاظم(ع) را عهده دار بود و سرانجام امام (ع) را به شهادت رسانید -دوستدار اهل بیت(ع)و شیعه ی امامیهبودو در اشعارشاز عشقبه اهل بیت(ع)و دوستی با آنهاسخنبه میان آوردهو مدافع حقّ آنانبودوازمصائبشان اندوهگین می شد . در اینپایان نامهپسا زبررسی زندگیشاعرازجهتسیاسی و فرهنگیوبیان زندگینامه ی آن ، دیوان شعری اش مورد مطالعه قرار گرفته واشعار مربوطبه اهل بیت (ع)استخراجشدهو به ترجمهو شرحو توضیحهریک از آنها پرداخته شده است .

در کتب روایی شیعه، موارد زیادی از سخنان اهل بیت علیهم السلام پیرامون مباحث کلامی بیان شده است که در این مقال منظور نظر ما، احتجاجات و مناظراتی است که بین ایشان با اهل کتاب در حوزه مباحث کلامی اعم از توحید، نبوت، امامت و معاد واقع شده است. اهمیت این موضوع در تبیین صحیح عقاید اسلامی و تصدیق این اصول و عقاید از سوی دانشمندان برجسته اهل کتاب معاصر اهل بیت علیهم السلام است که موجب ارشاد انسان ها و روشن شدن حقایق می گردد. نگارنده در این پژوهش کوشید تا استنادات اهل بیت به عهدین و بشارات عهدین را به پیامبر (ص) و اوصیای آن جناب و احتجاجات اهل بیت با اهل کتاب در حوزه مباحث کلامی را با رویکرد کلامی و تاریخی و روایی مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهد که در مباحث کلامی و تطبیقی ادیان، کاربرد دارد. این پژوهش با روش کتابخانه ای صورت پذیرفت و هدف از انجام آن، نشان دادن مزیت و رجحان عقاید اسلامی با ادله قابل قبول و مسلّم است تا موجب تأیید حقانیت خاتم رسولان (ص) و اوصیای ایشان و تحول نظری و عقیدتی پیروان ادیان دیگر و تحکیم عقاید اسلامی گردد. نتایج حاصل از این پژوهش نیز بدین شرح است که در عهدین موجود، بشاراتی به ظهور پیامبر اسلام (ص) و اوصیای آن جناب یافتیم و دیدیم که اهل کتاب جهت حل مشکلات عقیدتی و کلامی خود به پیشوایان ما مراجعه می نمودند و آنها را به دانش و داوری قبول داشتند. اهل بیت در اثبات حقانیت نبوت پیامبر اسلام (ص) و آیین او و نیز اثبات وصایت و امامت ائمه دوازده گانه و تشریح سایر مباحث کلامی، احتجاجاتی بر مبنای تعالیم کتب مقدس اهل کتاب داشته اند.

اهل بیت پیامبر علیهم‌السّلام از همان ابتدای بعثت، هم‌پای آن‌حضرت و مورد لطف خدا و رسول بوده‌اند. اهل‌بیت در تمام صحنه‌های سرنوشت‌ساز اسلام حضور داشته‌اند. ایشان همواره در تلاش برای اصلاح جامعه و ارشاد مردم بوده و به مناسبت‌های مختلف مردم را راهنمایی می‌کردند. بسیاری از مردم ـ با علم به فضایل ایشان ـ دوستدار و قدردان آنها بودند، اما متاسفانه بعد از چند دهه پس از وفات پیامبر (ص) وقایع جانسوزی پیش آمد که فضایل و جایگاه این خاندان نبوی مخفی وناشناخته ماند.از قرن دوم به بعد که جوامع حدیثی تدوین گشت، فضای حاکم بر جامعه اسلامی چنان نبود که محدثان و صاحبان صحاح بتوانند آزادانه از اهل بیت (ع) حدیث نقل کنند و یا حتی فضایل آنها را به‌طور کامل بیان کنند. در اواخر قرن سوم «محمد ابن‌حبّان بُستی» در سیستان دیده به جهان گشود. ابن‌حبّان سفر علمی خود را از شرق تا غرب جهان اسلام ادامه می‌دهد و از دامن بیش از دو هزار استاد خوشه‌چینی کرده و به سیستان باز می‌گردد. او با تاثیر‌پذیری از استاد بزرگ خود « ابن‌خُزیمه» کتاب صحیح را می نویسد. وی در کتاب خود به نقل حدیث از اهل‌بیت پرداخته و مناقب و فضایل ایشان را ذکر می‌کند. در این زمان نیز احساس می‌شود بسیاری از مردم با جایگاه و فضایل اهل بیت (ع) بیگانه‌اند. هدف ما در این نوشته آن است که بتوانیم با محوریت صحیح ابن‌حبّان به معرفی اهل‌بیت (ع) و بیان جایگاه آنها در این کتاب ارزشمند بپردازیم و خوانندگان را با این دانشمند سیستانی بیشتر آشنا کنیم. در این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی با رویکردی قرآنی ـ روایی ضمن بیان مناقب اهل‌بیت در صحیح ابن‌حبان در مقایسه با سایر صحاح به مصداق اهل‌بیت در آیه تطهیر بیان نموده‌ایم. و چنین درمی‌یابیم که اهل‌بیت (ع) از جایگاه ویژه و فضایل بی‌شماری در منابع حدیثی اهل‌سنّت به‌خصوص «صحیح ابن‌حبّان» برخوردارند.

چکیدهخانواده اصلی ترین نهاد اجتماعی و بهترین بستر برای سیر آدمی به سوی کمالات است اما در شرایط امروز کهتهاجم فرهنگی، زمینه ی انحراف فکری و عملی جوانان را بیش از هر زمان دیگری فراهم ساخته، و هدفش دورساختن نسل جوان از ارزش های دینی و اسلامی است، آن چه در حفظ اقشار آسیب پذیر جامعه موثر است،مراقبت خانوادگی است، و بدون شک رفتار شناسی معصومین که بر اساس اصول قرآنی شکل گرفته، الگوییمفید در این حوزه می باشد. از این رو در این رساله با انگیزه ی پرداختن د وباره به کتاب الهی و سنت نبوی،در حوزه ی مباحث خانوادگی مورد بحث و بررسی قرار گرفت. در واقع سیره، اصول ثابتی ? سیره ی اهل بیتاست که رفتار و گفتار را شامل می شود ، چرا که گفتار معصوم 7 در واقع دستور به عمل است. بنابراین در اینرساله، جلوه های عملی سیره ی معصومین مورد فحص قرار گرفته است.بدین منظور ابتدا اصول مرتبط با رفتار در خانواده از آیات قرآن استخراج گردید و بازتاب این اصول درمورد بررسی قرار گرفت. این اصول که قواعدی ثابت و پایدار است، شامل اصل ? سیره ی خانوادگی اهل بیتتشکیل خانواده، اصول حاکم بر رفتار با همسر، فرزند و والدین می باشد.برجسته ترین نتیجه ی این بررسی این است که اداره ی خانواده باید بر پایه ی اصول مهمی چون مودت ورحمت، نفی خشونت، صداقت و صراحت و تکریم پایبند باشد.کلید واژه ها :سیره، سیره ی عملی، سنت، اهل بیت، قرآن، روایت، خانواده، تربیت فرزند، روابط همسران، وظایف والدین، »« وظایف فرزندان

در فصل نخست علاوه بر بررسی مفاهیم کلیدی تحقیق، به اصول ثابت و متغیر در سیره اهل بیت (ع) اشاره شده است و سپس این مطلب مورد توجه قرار گرفته است که اخلاق اجتماعی اهل بیت نقش بسیار موثری در تقویت و گسترش اسلام و جذب غیر مسلمانان به اسلام داشته است. و اینکه الگو بودن سیره اهل بیت به زمان و مکان خاصی منحصر نمی گردد، بلکه علی رغم تفاوت شرایط زمان ما با زمان ائمه (ع)، سیره اهل بیت، امروز نیز می تواند به عنوان بهترین، سالمترین و کاملترین الگو برای جهانیان و مخصوصا پیروان آن بزرگواران قرار گیرد. برخی از اصول رفتاری اهل بیت میان همه انسانها (اعم از مسلمانان و غیر مسلمانان) مشترک بوده است که بر اساس آن اصول با همه انسانها به طور مساوی و یکسان رفتار می نمودند مانند: عدالت اجتماعی، مساوات و برابری، وفای به عهد، عفو و گذشت، صداقت و یکرنگی، رفتار نرم و لین. که اهل بیت در این موارد فرقی بین انسانها قائل نبودند. برخی از اصول اجتمعی اهل بیت اصولی هستند که فقط شامل مومنان می شود و سایر انسانها را در بر نمی گیرد. مانند: تکریم و احترام، تواضع و فروتنی، غمخواری و غمزدائی و اجابت دعوت مومنان و اهل بیت در برابر غیر مومنان هرگز چنین رفتاری نداشتند. رفتار اهل بیت در برخورد با غیر مسلمانان، به گونه ای بود که تا زمانی که می توانستند از طریق صلح و آرامش به اهداف دینی خود برسند از جنگ و درگیری مسلحانه دوری می نمودند. حتی در مواردی آنها را مورد احسان قرار می دادند. و از اهانت نسبت به آنان و مقدسات آنان پرهیز می کردند. اما زمانیکه شرایط به گونه ای بود که چاره جز جنگ نداشتند با تمام قوا در برابر دشمنان اسلام مبارزه می کردند. اهل بیت (ع) در برخورد با مسلمانان فاسق به شدت مقابله می نمودند و نمی گذاشتند عقیده فاسد و انحرافی آنان به دیگران نیز سرایت کند.

تولّی و تبرّی یا به عبارت دیگر حب و بغض، بیشترین و موثرترین نقش را در تربیت الهی و پرورش انسان‏های شایسته و جامعه‏ای ایده آل و آرمانی دارد. این رساله با عنوان « نقش، آثار و پیامدهای حب و بغض در تربیت دینی» در پنج فصل مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است: در فصل اول به مفاهیم کلیدی همچون: پیشینه بحث، مفهوم شناسی، روش تحقیق، ضرورت و اهمیت تربیت دینی پرداخته شده است. فصل دوم به حب الله، ارزش، آثار و برکات تربیتی آن و پیامدهایی همچون: در آرزوی جلب محبوب، شوق مناجات با محبوب، دوستی دوستان خدا، شوق دیدار محبوب و کمال انقطاع از غیر اختصاص دارد. فصل سوم در مورد ویژگی‏های تکوینی، شناختی و رفتاری و ثمرات عاطفی دوستی اهل‏بیت است. فصل چهارم به بررسی آثار و پیامدهای تولی از جمله: عزت بخشی، تقویت هویت دینی، رحمت واسطه الهی، تصفیه اعمال و رابطه هر یک با تربیت دینی پرداخته است. فصل پنجم، جایگاه تبری از دیدگاه قرآن، سیره عملی پیامبر، اسوه پذیری در برائت و نقش آن در تربیت و بازتاب تربیتی اخروی و اجتماعی تبری را مورد بررسی قرار داده است.

عطار نیشابوری از شاعران نامدار ادب فارسی در قرن هفتم می‌باشد، که مضامین عرفانی را به صورت گسترده در آثارش وارد کرده است. وی با وجود داشتن مذهب شافعی و مدح خلفای راشدین در آثارش(الهی نامه، مصیبت نامه، منطق الطیر، مختارنامه، تذکره الاولیاء و دیوان) به مدح و ستایش اهل بیت پیامبر (ص) نیز پرداخته است. حضور ابیاتی دال بر ارادت شیخ نسبت به اهل بیت(ع) پژوهنده را بر آن داشت که به بررسی سیمای اهل بیت(ع) در آثار عطار بپردازد. شیوه‌ی نگارش این رساله به صورت توصیفی- تحلیلی می‌باشد که ابتدا ابیات و نوشته‌هایی که در ذکر منقبت اهل بیت پیامبر(ص) در آثار عطار وجود دارد، استخراج گردید و سپس با آیات و روایاتی که در شأن این بزرگان نازل شده بود، مستند گردید و در ادامه به تحلیل این ابیات پرداخته شد.این پژوهش در پنج فصل تدوین شده است: در فصل نخست این پژوهش پس از ارائه موضوع پژوهش، به بررسی زندگی عطار پرداخته شد و در ادامه از اهداف و ضرورت‌های این پژوهش سخن رفته است. در فصل دوم کتب و مقاله‌هایی که پیرامون موضوع این پژوهش نگاشته شده بود، مورد بررسی قرار گرفت. فصل سوم این پژوهش که تنه اصلی آن نیز می‌باشد، تحلیل و بررسی جایگاه امام علی(ع) در آثار عطار را در بر می‌گیرد. در فصل چهارم به بررسی و تحلیل جایگاه دیگر اهل بیت(ع) پرداخته شده است و در فصل پایانی نتایج و یافته‌های پژوهش درج شده است. در پایان این نتیجه حاصل گردید که عطار با وجودی که دارای مذهب شافعی است، ‌در آثارش به منقبت اهل بیت پیامبر(ص) نیز پرداخته است و این مناقب بر اساس مستندات تاریخی و روایی می‌باشد و اختلافاتی که در آثار عطار نسبت به کتب روایی دیده می‌شود، اغلب در داستان‌هایی است که از زندگی این بزرگان نقل شده است؛ اما باید این نکته را در نظر داشته باشیم که هدفی که عطار مانند تمام شاعران صوفی مسلک از بیان این داستان‌ها دنبال می‌کند، بیان مضامین عرفانی می‌باشد، بنابراین آن‌چه از نظر این شاعران اهمیت دارد، نتیجه‌ای است که از این داستان‌ها حاصل می‌شود. با تمام این احوال نگاه عطار در آثارش آزادمنشانه است و او درصدد برآمده که درگیری‌های فرقه‌ای را کنار بگذارد و مذاهب را به یکدیگر نزدیک کند. کلید واژه:احادیث، اهل بیت، روایات، عطار.

بسم الله الرحمن الرحیمچکیدهقرآن کلام الهی و آخرین کتاب هدایت بشر است. این کتاب شریف دارای زبان خاصی بوده و هرچند معنایی سطحی از آن برای درک و فهم عموم ممکن و میسر است، اما کلامی است ذوبطون و دارای لایه‌های معنایی ای که هر کدام ژرف‌تر و عمیق‌تر از دیگری است.به همین دلیل برای فهم آن احتیاج به تفسیر می-باشد.مسلمانان برای فهم قرآن به سراغ تفسیر کلام الهی به روش‌های گوناگونی رفتند وکسانی را در این طریق الگوی خویش قرار دادند؛ اهل بیت رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و صحابه و تابعان ایشان. ما با بررسی تطبیقی روش تفسیری اهل بیت (علیهم السلام) با صحابه و تابعین به این نتیجه رسیدیم که در روش تفسیری صحابه و تابعیان کاستی‌ها و ناراستی‌هایی وجود دارد و ایشان دچار انحرافاتی گردیده‌اند. و در آنجا که به تفسیر قرآن پرداخته‌اند و در مسیر صحیح قدم برداشته‌اند، قطراتی را از چشم? وحیانی دریافت نموده‌اند و در مواردی نیز اقرار به این مساله نموده‌اند که آنچه دارند از اهل بیت و امیرالمومنین (علیهم السلام) دارند.ما در بخش اول به بررسی کلیات پژوهش پرداخته‌ایم سپس به مبانی و منابع تفسیری ایشان در نگاه تطبیقی پرداختیم و بعد از آن به روش‌های تفسیر صحیح و نکوهیده در نزد اهل بیت (علیهم السلام)، همچنین در بخش بعدی به سراغ صحابه و تابعیان رفته و روش‌های تفسیری به‌کار رفته توسط آنان را بررسی نمودیم و به ناراستیهای تفسیری و انحرافاتی که دچار شده‌اند بصورت کوتاه پرداخته‌ایم و در بخش آخر امثل? تفسیری ایشان را در روش‌های مشترک و مختص آورده‌ایم.کلید واژه: تفسیر، روش تفسیر، اهل بیت، صحابه، تابعین

قرآن کریم با رعایت اختصار و اجمال در بیان برخی مطالب، مانند آیات مربوط به معارف بلند اعتقادی و همچنین آیات الاحکام، صرفاً کلیات این مطالب را بیان نموده و بیان جزئیات، تفاصیل و مصادیق آن‌ها را بر عهده پیامبر (صلّی الله علیه و آله) به عنوان مبیّن قرآن کریم گذاشته است. اما بعد از رحلت ایشان، مسلمانان چگونه باید ابهامات خود در مورد معانی آیات را مرتفع سازند؟فقط ائمه (علیهم السلام، علم و توانایی پاسخ‌گویی به همه سوالات در این زمینه را داشته‌اند، زیرا حقایق قرآنی را فقط مطهرون به طور کامل و صحیح درک می‌کنند و ائمه (علیهم السلام) بنابر حکم آیه تطهیر و با تبیین پیامبر (صلّی الله علیه و آله) مصداق اصلی مطهرون هستند. از سوی دیگر در مورد مسأله ولایت و امامت نیز قرآن کریم، اصل موضوع امامت را مطرح وکلیات آن را بیان نموده و معرفی مصادیق، به پیامبر (صلّی الله علیه و آله) سپرده شده است. آن حضرت نیز در روایات مورد قبول شیعه و اهل تسنن مانند خطبه غدیر، حدیث یوم الدار، حدیث منزلت و روایت جابر، به طور صریح و روشن، امیرالمومنین علی (علیه السلام) و یازده فرزند او را به عنوان ولیّ و امام امت اسلامی معرفی نموده است همچنین قرآن کریم، صفات و ویژگی‌های امام بر حق را بیان نموده تا طالبان حقیقت بتوانند مصداق آن را بیابند. وجود نص الهی در تعیین امام، علم الهی و عصمت، سه ویژگی امامان بر حق هستند که پس از پیامبر (صلّی الله علیه و آله) این سه ویژگی، حتی از جانب مخالفان ائمه (علیهم السلام) برای کسی جز آنان، ادعا نشده است، و این‌گونه قرآن کریم، مردم را به سوی اهل بیت (علیهم السلام) راهنمایی می‌نماید. اما از سوی دیگر، ائمه (علیهم السلام) نیز با بیان جایگاه و فضایل قرآن کریم، آثار و برکات موجود در تلاوت، استماع، حفظ، تدبر و آموزش قرآن کریم و با یادآوری صفات ویژه آن مانند نورانیت و شفابخشی قرآن کریم، مردم را به بهره‌مندی از آثار و برکات قرآن کریم و استمداد از آن در حل مشکلات دینی و دنیوی خوددعوت نموده‌اند. ضمن اینکه برای بهره‌مندی هرچه بیشتر از این آثار و برکات، راهکارهای عملی مانند این موارد را ارائه نموده‌اند: ایجاد طهارت ظاهری و باطنی، اخلاص، خشوع، استماع و انصات روحی و جسمی در هنگام حضور در محضر قرآن کریم و خود را مخاطب خداوند دانستن.

این رساله در مورد فضائل فاطمه زهرا، مناقب اهل بیت ، توصیف نسخه کتاب و عمربن شاهین تهیه و تنظیم شده است.