جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده طرح داستان انبیاء و امم پیشین از مشترکات قرآن و عهدین است. از جمله این داستان‌ها، ماجرای زندگی حضرت لوط است که با داستان زندگی حضرت ابراهیم پیوندی تام دارد.در این پایان‌نامه به مقایسه این داستان در قرآن و عهدین پرداخته‌ شده است تا به مشابهت ها و تفاوت های گزارش این دو متن مقدس در این باره پی ببریم.ابتدا مفهوم نبوت را در دو سنت اسلام و یهود بررسی شده، آنگاه در دو فصل، سیره لوط و قوم لوط را بنا به گزارش قرآن و عهدین مطرح و مقایسه نموده‌ایم. در هریک از این بخش‌ها احادیث تفسیری ذکر شده و احادیث هماهنگ با تورات مشخص شده‌است. نظر به تفاوت های موجود در تعریف مفهوم نبوت در اسلام و یهود است که می توان تفاوت گزارش ها را توضیح داد؛ به عنوان مثال از آنجا که در دین یهود، عصمت عمل.....

مادی؛ یعنی موجودی که حجم وبعد دارد ، فضا اشغال می کند ، قابل اشاره حسی است و قوه و استعداد دارد و مصادیقش موجودات عالم دنیا؛ مانند جماد ،نبات ،حیوان و انسان است و اما مجرد موجودیاستکه خصوصیات یاد شده را ندارد ومصداقش خداوند ، ملائکه (عقل ) و نفس است.درقرآن و روایات به صراحت ازتقسیم موجود به مجرد و مادی سخن به میان نیامده است تعبیر قرآن کریم تقسیم عالم به عالم غیب وشهادت است. روایات فراوانی جسمیت را از خداوند نفی می کنند، ملائکه را از نور ونفس انسانی را غیر از جسم آن می دانند .برخی ازمتکلمین اسلامی ملاک مادیت را امتداد داشتن و فضا اشغال کردن دانسته اندو بر این اساس تنها، خداوند را مجرد میدانند، نفس و ملائکه را اجسام لطیف نورانی محسوب می کنند.فلاسفه اسلامی قوه ، استعداد و تغییر داشتنرا ملاک مادیت می دانند ؛ و براین اساس خداوند، نفس و ملائکه را مجرد اما بقیه موجودات را مادی می خوانند. اما عرفا ملاک مادیت را امتداد داشتن ، قوه و استعداد داشتن می دانند و ملائکه را موجودات مجرد نورانی می دانند.ونفس انسانی را مجرد می دانند .پس نتیجه می گیریم طبق نظر قرآن،موجودات ،به غیبی وموجودات شهودی وحسی تقسیم می شوند، همان مجرد ومادی فلسفی می باشند که برخی از متکلمان قائل به آن نیستند گرچه ملائکه را مجرد نمی دانند اماخصوصیاتی که برای جسم هست را از ملائکه نفی میکنند که عرفا و فلاسفه اسلامی آن را قبول دارند.پس ملاک مادیت می تواند هریک از سه خصوصیات ابعاد داشتن ،قوه واستعداد داشتن و قابل اشاره حسی بودن باشدکه هر یک از این علوم در مورد ملائکه این موارد را نفی کرده اند البته هر علمی با زبان خاص خود و با اصطلاحات خود بیان کرده اندلذا اختلافی اساسی در اصل فرق داشتن ملائکه با موجودات مادی بین این علم ها نیست.

هدف این رساله در ابتدا تبیین حرمت خداوند که ریشه همه حرمت‌هاست و همچنین کتاب خدا، ملائکه و مکان‌های مقدس می‌باشد و سپس به تبیین حرمت انسان‌ها از قبیل معصومین علیهم السّلام، اهل ایمان، معلم و شاگرد، خویشاوندان، همسایه، همنشین، مهمان، محرومان و اقلیت‌های مذهبی می‌پردازد.برای وصول به این هدف به ابعاد مختلف حرمت‌داری از جهات عملی در قالب تسلیم محض در برابر خداوند و پیامبر ص و... و نیز از جهات گفتاری در قالب سلام، درود خداوند بر پیامبر ص و اهل ایمان و... پرداخته شده است. ضمناً به راه کار قرآن هنگام تضاد حرمت ها مثلاً ترجیح حرمت الهی بر سایر انسان ها و نیز لزوم رعایت عدالت و انتخاب جانب حق و لو این که به ضرر فرد باشد، نیز اشاره شده است.

انسان‌شناسی حیاتی‌ترین موضوعی است که از دیرباز در کانون توجه دانش‌پژوهان و محققان بوده است، اما با همه تلاشها، هنوز هم سایه تاریکی ناشی مادی‌گرایی و منافع استعماری حاکم بر روابط اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جوامع بشری، موانع زیادی در مسیر شناخت و معرفت درست انسان ایجاد نموده است. از سوی دیگر وجود زوایای مبهمو تاریک در مبانی علمی و نظری مطرح شده در حلقه‌های فکری و دانش بشری سبب گردیده، دست‌یابی به حقایق ذات و ماهیت انسان را با مشکلاتی عدیده‌ای مواجه سازد. از این‌رو هرگاه به تاریخ علوم انسانی در فرهنگ‌های مختلف ملت‌ها مراجعه شود، متوجه خواهیم شد که نگرشی به انسان از دید و زاویه خاص، نه تنها به کشف حقایق ذات انسان نینجامیده، بلکه پیامدها و عواقب ناگوار و آموزه‌های منفی را برای ملتها درپی داشته است که منجر به فجایع و مصائب زیادی شده است. با پذیرش این واقعیتهای تلخ، جنانچه در راستای تعریف جامع از انسان، تبیین چگونگی پیدایش او و دست‌یابی به ابعاد و زوایای وجودی‌اش، توفیق حاصل نمایم، ما را بیش از پیش به حقایق نهفته در ذات انسان نزدیکتر و به وظایف و مسئولیت‌هایمان آشناتر خواهد کرد. طبعا وظایف و مسئولیت‌های انسان در چهارچوب حقیقت تعریف شده از ماهیت انسانی تحت معیار و ضوابط مشخص و هدفمند، تبیین خواهد شد و سعادت و کمال آدمی، نیز در تمامی مراحل زندگی و شئون اجتماعی تحت چنین معیار ارزشی و هدفمند، تحقق می‌یابد. بدون شک تحقق این هدف و دسترسی به حقایق وجودی انسان در نگاه قرآن و جهان‌بینی توحیدی اسلام میسر خواهد شد و بس. گامی که ما در این مسیر برخواهیم داشت، باتوجه و عنایت به واقعیت‌ها و حقایق نهفته در ذات انسان و بررسی چگونگی خلقت و پیدایش او از منظر آیات قرآن کریم است.که موضوع تدوین رساله حاضر قرار داده شده که ابتدا، تحقیق با یک مقدمه که دربردارنده هدف و انگیزه تحقیق است، آغاز می‌شود، انگاه موضوع تحقیق در ضمن سه فصل که هر فصل چند بند را شامل می‌شود، ادامه می‌یابد که در فصل اول به کلیات امرتحقیق می‌پردازد و در آن معانی و مفاهیم موضوع تحقیق از نظر کتب لغت و تفسیر، بررسی شده که مراد پیدایش انسان از مبدنیست که اصل و ریشه آن را خاک تشکیل می‌دهد. سپس اهمیت و ضرورت موضوع مطرح گردیده که سه غرض اساسی و مهم در رابطه با موضوع تحقیق، نیاز به تحقیق پیرامون آن را ضرورت و اهمیت بیشتری بخشیده است.آنگاه موضوع بلحاظ پیشینه تاریخی در نظر گرفته شده که چنانکه به تاریخ زندگی گذشتگان مراجعه نماییم درخواهیم یافت، انسان‌شناسی و جهان‌شناسی همواره مورد توجه و علاقه جوامع بشری، در طول تاریخ بوده است. در همین ارتباط، سابقه تحقیق را مدنظر قرار دادیم و اینکه موضوع آفرینش انسان به قدمت و سابقه‌ پیدایش انسان مورد توجه همگان بوده است.از این‌رو، دانش‌پژوهان تحقیقات وسیع و گسترده‌ای را در این زمینه انجام داده‌اند به طوریکه پیرامون شناخت انسان عموما و چگونگی پیدایش او خصوصا، ده‌ها و صدها اثر و تحقیق از خودبرجای گذارده‌اند.اصولا هر تحقیقی براساس فرضیه‌هایی، در مسیر دسترسی به هدف نهایی خود، به پیش می‌رود، و لذا با ملاحظه‌ای فرضیه‌های موجودی که در متن در نظر گرفته شده، مطالب آن جمع‌آوری و سپس دسته‌بندی نهایی صورت گرفته است. در فصل دوم:کیفیت و چگونگی پیدایش انسان نخستین و نسل او را از نظر آیات و روایات مدنظر قرار داده‌ایم، آنگاه آراء و نظرات علماء و بزرگان را متذکر شده‌ایم و این نتیجه را بدست داده است که آفرینش نخستین انسان از گل در طی 3 مرحله و پیدایش نسل او در طی 6 مرحله تحقق یافته است.در این رابطه، نظریه تکامل انواع و طرح خلقت مستقل را مطرح نموده، دلایل طرفداران دو نظریه ارائه شده را یادآور شده‌ایم که در مجموع، از نظر آیات و روایات نظریه خلقت مستقل بشر به واقعیت نزدیک است تا نظریه تکامل انواع در پایان این فصل به حقیقت روح و پدیده های آن و اقوال مطرح در این رابطه، کاربرد و موارد استعمال آن، مراتب و ابعاد آن از نظر آیات و روایات، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته که از نظر قرآن و روایات ائمه معصومین روح موجود است مجرد، شفاف، نوری و از مخلوقات خداوند که به عنایت او به جسم انسان تعلق گرفته است. در فصل سوم: به غایت آفرینش انسان از دیدگاه آیات و روایات توجه شده است و نتیجه اینکه انسان در مقام عبودیت و بندگی و تقرب به خدا در پرتو عمل صالح، مقام خلیفه‌اللهی انسان و سجده فرشتگان برای آدم، علم و آگاهی انسان از اسماء و مخازن عالم غیب نشان دهنده این امر است که موجودی با چنین جایگاه و عظیمتی، تحقیقا از خلقت و آفرینش او هدف و غایتی مراد است. سپس به تفاوتهای ذاتی بین انسان و فرشتگان و انسان و شیطان پرداخت شده و علل امتناع شیطان از سجده بر آدم یادآوری گردیده که به 3 مورد اشاره شده: 1-تکبر و فخر شیطان.2-کفر باطنی شیطان3-عدم شناخت صحیح از انسان.

موضوع فرشتگان، که در قرآن کریم بارها مطرح و ایمان به آن برای هر مسلمانی واجب شمرده شده، در نهج البلاغه شریف هم مورد تأکید ویژه‌ای قرار گرفته است و حضرت علی × به این موجودات الهی توجه ویژه‌ای کرده‌اند. در این تحقیق ـ به کوتاهی ـ مفهوم و جایگاه فرشتگان از نظر دین اسلام و قرآن کریم مشخص شده ‌است. آن‌گاه از منظر نهج البلاغه به چگونگی خلقت، پیدایش، صورت و شکل، صفات و ویژگی‌های فرشتگان و امکان دیده شدن و سخن گفتنشان پرداخته‌ایم. در سخنان زیبا و شگرف حضرت امیر مؤمنان × فرشتگان به صفات والا و متعالی، و نداشتن هر گونه صفات پست و رذیلۀ اخلاقی، متّصفند. مقام و جایگاه فرشتگان در مقایسه با انسان ـ به عنوان اشرف مخلوقات ـ پس از دستور خداوند به فرشتگان، مبنی بر سجده بر آدم، دیدگاه‌های متفاوتی را در بین دانشمندان اسلامی موجب شده است. در نهج البلاغه در این خصوص و تمرّد ابلیس، اشاراتی درخور هست. در ادامۀ این پژوهش نقش فرشتگان در سه بعد بررسی شده است: الف) نقش فرشتگان در عالم ملکوت و عرش الهی و فرشتگان بهشت و دوزخ؛ ب) نقش فرشتگان در جهان مادی و واسطه بودن ایشان در نزول نعمت‌های الهی (به وظایف و مقام والای فرشتگان بزرگ خداوند به نام‌های: جبرئیل، میکائیل، اسرافیل و عزرائیل هم اشاره شده است.)؛ ج) نقش فرشتگان در ارتباط با انسان. فرشتگانی که حافظ و نگهبان انسان و ثبت کنندۀ تمامی اعمال او هستند. همچنین فرشتگانی که در خدمت انسان‌های مؤمن و مدد رسان او هستند، برایشان دعا و استغفار می‌کنند، و در نزد خدای متعال شفاعت کننده‌اند. آثار زیادی در اثر توجه و شناخت فرشتگان ممکن است نصیب انسان گردد، که معرفت به آن‌ها باعث تعالی روح و ترک گناهان و معاصی خواهد شد. ان شاء الله.