جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ویتگنشتاین همچون کانت به حدود معرفت می اندیشید اما حد معرفت برای او زبان بود. تئوری تصویری معنا که در کتاب تراکتاتوس او مطرح شده بود چنین عنوان می کرد که زبان تصویر واقعیت است و اجزای زبان برابر اجزای واقعیت هستند پس زبان آنجا که چیزی را تصویر نمی کند بی معنا خواهد بود وبدین ترتیب جمله های اخلاقی، دینی و متافیزیک در نظر او فاقد معنا بودند. ویتگنشتاین بعدها از این نظریه برگشت. و به جای تاکید بر معنا بر کاربرد کلمات و جملات تاکید نمود. نظریه بازیهای زبانی چنین مطرح می نمود که معنای کلمات را از استعمال آنها در موقعیتهای مختلف می توان فهمید و کلمات بیرون ازهر متن و موقعیتی فاقد معنا هستند و حد مشترکی ندارند ویتگنشتاین در اینجا بر اختلافات تاکید می نمود. بدین ترتیب وظیفه فیلسوف توضیح مفاهیم نخواهد بود بلکه توصیف بازیهای زبانی است و با توصیف بازیهای زبانی می توان معنای کلمات را فهمید. دین نیز یک بازی زبانی است و جملات و مفاهیم دینی در بازی زبانی دین معنا می یابند. و معیارهای قضاوت درباره مفاهیم هر دینی در خود آن دین مشخص می شود پس استدلالهای مجرد فلسفی در حوزه دین کاربردی ندارند. این نظریه بعدا به فدئیسم ویتگنشتاینی مشهور گردید. فدئیسم با جدا دانستن زبان دین از زبان علم برای دین جایگاهی مشروع در نظر می گرفت و بدین ترتیب دین را از خطر نقدهای علمی مصون نگه می داشت.

اصطلاح داده حسی (sense-datum) اول بار به وسیله (جرج ادوارد مور) (George Edward Moore) در مجموعه‌ای سخنرانی در خلال سالهای 1910 و 1911 به کار گرفته شد. به موجب نظریه داده حسی، در فرآیند ادراک حسی، متعلق مستقیم آگاهی (معلوم بالذات ) پدیده‌ای ذهنی و غیرمادی است . این نظریه در تقابل با نظریه واقع‌گرایی مستقیم (direct realism) است در واقع‌گرایی مستقیم فاعل شناسا (S) مستقیما و بدون واسطه‌ای ذهنی از وجود و نیز دست کم بخشی از صفات شیء مادی (O) در پیرامون خود آگاه می‌شود. نظریه داده حسی دارای دو تقریر است : واقع‌گرایی غیرمستقیم (indirect realism) و اصالت پدیدار (phenomenalism) در واقع‌گرایی غیرمستقیم پدیده ذهنی یاد شده حاکی از شیئی مادی در جهان خارج و به سخن دیگر واسطه‌ای بین ذهن و فراذهن است و در اصالت پدیدار این پدیده فاقد هر نوع بازنمایی است . در پژوهش حاضر از نظریه داده حسی و تقریر واقع‌گرایی غیرمستقیم آن در برابر واقع‌گرایی مستقیم و تقریر اصالت پایدار دفاع می‌کنیم. مهمترین برهان بر اثبات داده حسی برهان خطای حسی (argument from illusion) است ، ضمن بررسی مبانی این برهان از استحکام آن در برابر ایرادهای وارد دفاع خواهیم کرد. برای اثبات صحت تقریر واقع‌گرایی غیرمستقیم در برابر اصالت پدیدار به نظریه علی ادراک حسی (causal theory of perception) استناد جسته و ضعف این نظریه را به کمک اثبات ناسازواری درونی اصالت پدیدار جبران خواهیم کرد. از دلایل مهم بر ناسازواری درونی اصالت پدیدار نظریه ترجمه‌ناپذیری گزاره‌های شیئی (thing statements) است . این نظریه در برابر ایرادهای وارد قابل دفاع و در اثبات مطلوب تواناست .

در این رساله سعی شده تا جایی که امکان دارد، حقیقت قضا و قدر به خوبی تشریح گردد و بخصوص این مساله از دیدگاه حکیم متاله، ملاصدرای‌شیرازی که تمامی افکار و آرای خود را از مشکات پر نور ولایت دریافته و با آمیزه‌ای از عرفان منصبغ نموده، تبیین گردد. همچنین روشن شود با وجود آنکه هستی هر چیز از عنایت و علم ذاتی حق ناشی می‌شود، و ذات و صفات او ثابت و بی‌بدیل است ، تاثیر دعا در سرنوشت انسان چگونه است ؟ و مساله بدا چیست ؟ آیا علم الهی تغییر پذیر است و قضا و قدر دگرگون می‌شود؟ یا آنگونه که قوم یهود گفته‌اند، "یدالله مغلوله" آیا نظر اشاعره درست است ، که معتقدند دعا بی‌فایده است و آنچه تقدیر از قبل رقم زده، همان می‌شود؟ اگر چنین است پس بیانات معصومین که فرموده‌اند، دعا یکی از عوامل مهم در تغییر قضا و قدر است و خود مظهری از مظاهر قضا و قدر به حساب می‌آید، چیست ؟ و چگونه انسان با وجود محاط بودن در عالم ماده و با تمام کوچکی و تعلق خود به عالم بالا، در عالم ملکوت تاثیر گذارده به مطلوب خویش می‌رسد؟ هدف رساله حاضر پاسخ به این سوالات و روشن ساختن اذهان از بحث احیانا شبه برانگیز قضا و قدر است . در این رساله سعی شده با دیدی واقع بینانه و جستجوگر و به دور از نزاعهای کلامی و در یک تحلیل نسبتا عمیق فلسفی، نظریات عمده فلسفی پیرامون موضوع، مورد بررسی قرار گرفته و مبنا و استدلالات هر کدام تشریح گردد. البته سعی آن است که همواره نظرات صدرالحکما و المتالهین محور اصلی قرار گیرد. این رساله با همین انگیزه در سه بخش و 12 فصل تدوین و تنظیم شده است . در بخش اول، ابتدا "قضا و قدر" از لحاظ لغوی و اصطلاحی مورد بررسی قرار گرفته، سپس حقیقت آن دو از نظر فیلسوف عالیقدر به طور مبسوط روشن می‌گردد. از عالی‌ترین مفاهیم قرآن در معارف بلند اسلامی، موضوع امکان تغییر و دگرگون ساختن تقدیر و سرنوشت است و اینکه انسان می‌تواند قسمتی از سرنوشت خود را با دعا و اعمال خود دگرگون سازد. این مساله تحت عنوان "تاثیر دعا در قضا و قدر"، موضوع بخش دوم این رساله است . دعا منبع عظیم تغذیه روح و نفس انسانی است و نیایش به درگاه خدای بزرگ در طول تاریخ، عامل تلطیف روح انسانی و سازندگی جوامع بشری بوده است . هیچ جامعه‌ای نتوانسته به دور از یک ارتباط عمیق با خداوند به فلاح و رستگاری رهنمون گردد. از این رو، اگر دعا با همه ابعادی که دارد و همه ریزه‌کاریهای که در آن نهفته است ، رعایت شود، وسیله‌ای خواهد بود برای نیل به سعادت جامعه و فرد. در بخش پایانی این رساله نیز به مساله تغییر سرنوشت با دیدی برتر و با عنوان "بدا" اشاره می‌شود حقیقت و امکان وقوع آن با توجه به نظریات مختلف بویژه نظر ملاصدرا بررسی می‌گردد.

این رساله در پنج فصل تدوین شده است . در فصل اول درباره خداوند و برهانهای اثبات وجود باری و توحید توضیح داده شده است پس صفات ثبوتی خداوند همچون عالم و قادر وحی و صفات سلبی خداوند همچون مکان نداشتن، مرئی نبودن مطرح شده است در فصل دوم حسن و قبح و اینکه انسان غافل افعال خویش است . خداوند ظام نیست و کار قبیح انجام نمی‌دهد و تکلیف مالایطاق نمی‌کند، آمده است . در فصل سوم: درباره نبوت ، فرق نبی بار رسول، درباره عضمت و دوری پیامبران از عیوب همچنین حضرت محمد (ص) قرآن و دیگر معجزات پیامبر سخن گفته‌ام. در فصل چهارم امامت تعریف شده است و دلائل امامیه از قبیل قاعده لطف ، عصمت و دلایل نقلی همچون آیه عشیره، مباهله، ولایت برای نصب امام از جانب خداوند آورده شده است ، همچنین مناقب اهل بیت ، تعداد ائمه، حضرت مهدی (عج) مطرح شده است . در فصل پنجم: ایمان، ایمان و اختیار، زیادت و نقصان ایمان، گناهان صغیره و کبیره و عدو وعید، احباط و تکفیر، توبه، شفاعت ، امر به معروف و نهی از منکر بحث شده است .

از میان‌ رفتن مرزهای زمانی و مکانی و نزدیکی فرهنگ‌ها و جوامع، موضوعی به نام جهانی شدن را به محافل سیاسی، اقتصادی و فرهنگی وارد کرده، چالش‌ها و فرصت‌هایی را برای آموزه‌های دینی ایجاد کرده است. هدف از این پژوهش تفکیک فرایند جهانی شدن و پروژه جهانی‌سازی غربی و تبیین نسبت‌های آن با آموزه‌های دینی است. روش تحقیق، توصیفی تحلیلی بود. پس از مطالعه اسناد موجود، تعاریف و نظریه‌های مختلف در زمینه جهانی‌شدن، جهانی‌سازی بررسی و تجزیه و تحلیل شد. یافته‌ها نشان داد می‌توان نسبت‌های مختلفی بین این دو مقوله با آموزه‌های دینی در نظر گرفت؛ نسبت جهانی شدن با آموزه‌های دینی، نسبت جهانی‌سازی با آموزه‌های دینی و نسبت میان جهانی‌شدن در وضعیت کنونی، با آموزه‌های دینی. یافته‌ها نشان داد جهانی شدن در راستای جهانی‌کردن دین اسلام، یکی از اهداف آموزه‌های دینی است. اما جهانی‌سازی غربی در نقطة کاملاً مخالف با آموزه‌های دینی قراردارد.

این نوشتار به نقش تربیتی مادران در نهاد خانواده پرداخته و در بخش درآمدی نقش های سه گانه طبیعی زنان: دختر، همسر و مادر خانواده را به بحث نشسته و به این نتیجه رسیده است که قرآن بیشترین ستایش را از زنان در نقش مادری داشته و در تقسیم وظایف میان زن و شوهر کار تربیت فرزندان را به مادران سپرده است. رهیافت به این وظیفه سپاری از سوی قرآن به باور نویسنده از دو راه میسر است.دستورات صریح قرآن در واگذاری تربیت فرزندان به مادر و ارائه الگوهای موفق مادران مربی که در این مسیر به سه نمونه از مادران الگوی قرآنی اشاره شده است: مادر مریم، مادر عیسی (ع) و مادر موسی(ع). در پایان پژوهش، نویسنده به اثبات این مدعا پرداخته است که راز ستایش قرآن از مادران، نقش عمده و سرنوشت ساز آنان در تربیت فرزندان و نسل آینده اجتماع است.

این مقاله به منظور بررسی موضوع «غلو» در قرآن نگاشته شده است. نگارنده در آغاز به بیان مفهوم لغوی «غلو» می پردازد. آن گاه بر اساس مفهوم «غلو» مصادیق ونمونه های آن را در قرآن بررسی می کند. غلو شیطان، غلو فرعون، غلو یهود ونصاری، غلو بت پرستان، غلو نسبت به رهبران دینی و آسمانی موضوعات مورد توجه این مقاله است.

چکیده ندارد.