جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قرآن کریم معجزه‌ای الهی است که با پیشرفت دانش، جنبه‌هایی از شگفتی‌های علمی آن پدیدار می‌شود. امروزه اهمیت آهن در حوزه‌های گوناگون از جمله: پزشکی، نجوم، فیزیک و زمین‌شناسی به اثبات رسیده است. به عنوان مثال، آهن در بدن انسان کاربردی حیاتی دارد و هم‌چنین وجود آن در لایه‌های درونی زمین باعث ایجاد یک میدان مغناطیسی می‌شود که از اتمسفر زمین در برابر پرتوهای کیهانی محافظت می‌کند. علاوه بر این، اهمیت آن در نجوم و منحصرا در ساز و کار سوختن ستارگان غیر قابل انکار است. آیه 25 سوره حدید ضمن اشاره به منافع عنصر آهن از شدت و سختی آن سخن می‌گوید. این پژوهش در صدد آن است تا با استناد به آیه 25 سوره حدید، منافع آهن و مباحث مربوط به نزول آن از آسمان را مورد بررسی قرار دهد. علاوه بر این، با توصیف ساختار هسته به موضوع می‌پردازد که شدت و سختی آهن منحصر در تولید اجسام نیست. در فیزیک هسته‌ای، آهن ـ56 تحت عنوان پایدارترین هسته شناخته می‌شود و این یعنی در مقایسه با سایر هسته‌ها، برای شکافتن اجزای هسته‌ آهن ـ56 به بیشترین انرژی نیاز است. برای همین خاصیت آهن، زمانی که سوخت ستاره پس از طی فرآیند‌های گوناگون به آهن‌ـ56 برسد، ستاره خاموش می‌شود، زیرا انرژی لازم برای شکافتن این هسته و تبدیل به هسته پایدارتر را ندارد. به همین سبب، اشاره قرآن کریم به سختی و شدت آهن در کنار منافع آن را شاید بتوان یک جنبه از شگفتی علمی قرآن کریم دانست.

پیشرفت علوم تجربی و رشد تکنولوژی و امکاناتی که برای بشر مهیا می‌کند موجب آسایش بیشتر و سهولت در رسیدن به خواسته‌های اوست. این پیشرفت‌ها در دوران معاصر شتاب مضاعفی به خود گرفته، هم‌چنان به حرکت پرشتاب خود ادامه می‌دهد. از سوی دیگر، قرآن کریم مجموعه‌ای از بایسته‌های دینی را برای شیوه زندگی کردن یک مسلمان (در هر عصری و تا قیامت) ترسیم کرده و در هر زمان و مکان برای زندگی بشر برنامه دارد که از آن به «سبک زندگی قرآنی» تعبیر می‌شود. تلاقی این دو پدیده ممکن است فرصت‌ها و تهدیدهایی ایجاد کند که لازم است با بصیرت و بینش عمیق دانشمندان و فرهیختگان مدیریت شود. هدف از این پژوهش، بررسی تأثیر «پیشرفت علوم» بر سبک زندگی قرآنی است. از این رو پس از کلیات، دو روی سکه «پیشرفت علوم» به طور جداگانه مورد توجه قرار گرفته و ذیل دو عنوان «فرصت ها» و «تهدیدها» ارائه شده‌اند. در بخش فرصت‌ها به عناوینی هم‌چون «صله رحم»، «مدیریت زمان»، «تبلیغ مجازی»، «مانور سایبری»، «مهارت‌های ضروری فرزندان در عصر کنونی»، «کمک رسانی مجازی»، و در بخش تهدیدها به مباحثی مانند: «شایعه پراکنی در فضای مجازی»، «اتلاف وقت و هزینه»، «مصادیق نوین اسراف و تجمل»، و «کنترل جمعیت» اشاره شده است. نتیجه این پژوهش آن است که پیشرفت علوم تجربی همان‌گونه که می‌تواند در ارتقای فرهنگ دینی مؤثر باشد، ممکن است نقش منفی نیز ایفا نماید و سرنوشت این نقش آفرینی به چگونگی مواجهه جامعه با این پدیده بستگی دارد.

در حال حاضر بیماری­های غیرواگیر، بخش عمده بیماری­ها را به خصوص در کشورهای در حال توسعه تشکیل می­دهند. در این میان، بیماری­های قلبی عروقی و از جمله سکته­ های قلبی بیشتر هستند و در ایران رتبه­ اول مرگ و میر را به خود اختصاص داده است. توجه به توصیه­ های الهی و فرمایشات معصومین(ع) با داشتن سبک زندگی سالم بر اساس آیات و روایات منشأ پیشگیری از بیماری­ها و از جمله مشکلات قلبی است. مطالعه حاضر یک مطالعه مروری، توصیفی ـ تحلیلی و کتابخانه ­ای ـ اسنادی با کمک مطالعات میان­رشته ­ای قرآن و بهداشت و سلامت است که با استفاده از مرورگرهای Google، Google scholar، SID و Magiran انجام شده است. عوامل متعددی هم‌چون قند خون بالا، پُر فشاری خون، اختلالات ژنتیکی، اضافه وزن، کم ­تحرکی و شیوه زندگی ناسالم در افزایش بروز سکته قلبی نقش دارند. هم‌چنین بین الگوی خواب با میزان بروز سکته قلبی ارتباط وجود دارد و بر اساس خلقت الهی و توصیه ­های اسلام در قرآن و روایات با نظم درونی بدن انسان در هنگام صبح به ویژه در مرحله آخر خواب، برای پیشگیری از خطر سکته قلبی، بیداری بین­الطلوعین، بسیار کارگشاست. برای پیشگیری از ابتلاء و بروز سکته قلبی، علاوه بر تغییر سبک زندگی در الگوهایی هم‌چون تغذیه، الگوی خواب مناسب لازم است و با بیداری بین­الطلوعین حمله­ های قلبی به حداقل ممکن می­تواند کاهش یابد.

هدف این پژوهش عبارت است از ارائه نمونه‌هایی از مفاهیم روان‌شناختی از قرآن کریم و نشان دادن بعضی از تفاوت‌های اساسی، بین روان‌شناسی معاصر و روان‌شناسی قرآنی؛ پرسش اصلی پژوهش این است که آیا می‌شود این تفاوت‌ها را در قالب چند مثال توضیح داد؟ این پژوهش که به روش کتابخانه‌ای انجام شده است، به توصیف و تحلیل بعضی از آیات روان‌شناختی قرآن می‌پردازد. در این پژوهش پس از بیان مبانی و قواعد روان‌شناسی قرآنی به ذکر مزایا و آسیب‌های این طیف از پژوهش‌ها می‌پردازد؛ در پایان نیز به چهار مصداق از مفاهیم روان‌شناختی قرآن اشاره می‌شود. بعضی از دستاوردهای این پژوهش عبارت است از: 1. «قرآن کریم» از آنجا که از طرف خالق انسان آمده و دستور العمل زندگی انسان است، منطبق بر ویژگی‌های فطری و روان‌شناختی بشر، حاوی نکات روان‌شناختی بسیاری نیز هست؛ 2. تفاوت بین «روان‌شناسی معاصر» و «روان‌شناسی قرآنی»، در یک سطح، تفاوت پارادایمیک است، نه تفاوت در بعضی از مسائل و موضوعات؛ 3. بخشی از این تفاوت پارادایمی را می‌توان در تفاوت مبانی، تفاوت اهداف کاربردی، تفاوت رویکرد به دنیا و آخرت، تفاوت رویکرد به زندگی مادی و معنوی و...، جست‌وجو کرد؛ 4. در این پژوهش، از باب مثال، به چند نمونه از قواعد روان‌شناختی قرآنی اشاره شده است.

در مجموعۀ آیات آفاقیِ قرآن‌کریم از حیوانات بسیاری نام‌ برده شده است. در این میان پرندگان چه با نام‌های خاص و چه به صورت عام، پرتکرارترین واژه‌ها را در میان سایر حیوانات به خود اختصاص داده‌‌اند. بعضی رفتارهای عام پرندگان، هم‌چون پرواز، زندگی اجتماعی و رابطه با انسان‌ها شواهدی در علم رفتارشناسی زیستی دارد. امّا برخی پرندگان، که در آیات قرآنی از آنها سخن رفته است، قابلیت‌های خاصی دارند که در مطالعات زیست‌شناسی مورد مشابهی از چنان رفتارهایی در گونه آنها تا کنون ذکر نشده است. این گونه پرندگان مطابق تفاسیر قرآنی، موجوداتی منحصربه فرد بودند که شعوری ورای شعور معمول پرندگانی هم‌سنخ خود داشتند و رفتارهای ویژه‌ای را به نمایش گذاشتند. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی به بررسی اشتراکات و افتراقات رفتاری پرندگان از منظر قرآن و زیست‌شناسی می‌پردازد و در مجموع نگاه قرآن به حیوانات و از جمله پرندگان را بیان می‌دارد. از نگاه قرآن حیوانات و از جمله پرندگان مرتبه‌ای از توحید و به تبع آن ایمان را دارا هستند و تسبیح‌گوی خالق خویش هستند، هرچند تا کنون ادله فیزیکالیستی و زیست‌شناختی بر این امر ارائه نشده است و همه انسان‌ها قادر به درک آن نیستند.

کتاب «نقد قرآن» با تطبیق آیات مبیِّن حرکت خورشید با هیئت بطلمیوس و حرکت روزانه خورشید، درصدد نفی جنبه الهی قرآن کریم برآمده است. همان‌گونه که در طول تاریخ با ورود نظریه بطلمیوس در ممالک اسلامی بسیاری از اندیشمندان مسلمان دست به این تطبیق زدند. حال آنکه با کشف حرکت کهکشانی خورشید در سده اخیر، برخی مفسران این آیات را یکی از مصادیق اعجاز علمی برشمرده‌اند. حال این پرسش مطرح می‌شود که آیا آیات مذکور قابل تطبیق با هیئت بطلمیوس و حرکت روزانه خورشید می‌باشند و پاسخ به شبهه سها در این زمینه چیست؟ با استفاده از روش کتابخانه‌ای بر این باوریم که به دلیل مطرح نبودن نظریه بطلمیوس در صدر اسلام و تفاوت زیادی میان دیدگاه قرآن و این نظریه، این دو دیدگاه قابل انطباق بر یکدیگر نیستند و هم‌چنین در آیات مربوط به ذوالقرنین، قرآن در مقام بیان حقایق هستی نیست و صرفاً بیان‌گر مشاهدات ذوالقرنین است. هم‌چنین آیه 38 یس صراحتی در حرکت ظاهری خورشید ندارد و حدیث مطرح‌شده ذیل آیه مبنی بر حرکت روزانه خورشید، از اخبار آحاد محسوب می‌شود که در اعتقادات قابل استناد نیست.

بنابر یک تحلیل که از سوی تعدادی جامعه­­شناس­ ایتالیایی مطرح شده، تغییرات اجتماعی نتیجه­ تصمیمات و اقداماتی است که از سوی نخبگان جامعه به اجرا گذاشته می­شود. به دیگر سخن، دگرگونی اجتماعی را باید در جایگزینی نخبگان حاکم توسط نخبگان جدید در جامعه جست‌وجو کرد و توده­ مردم بعید است بتوانند منشأ دگرگونی در جامعه باشند. جست‌وجوی دیدگاه قرآن کریم در باب نخبگان و تأثیر و جایگاه ایشان در تغییر نهادها و ساختارهای اجتماعی، در واقع، پرسشی است که این کوشش به دنبال یافتن پاسخی برای آن است و می‌کوشد تا با تدبّر در آیات، جوابی قانع­کننده برای آن بیابد. وجود واژگانی، نظیر، «الملأ»، «مترفین»، «أحبار»، «رهبان» و «قسیس» در قرآن کریم حاکی از نگاه خاصّ قرآن به این افراد به عنوان نخبگان حاکم در جامعه است. از دید قرآن، از یک منظر، تاریخ بشر جدالی بین نخبگان حق (پیامبران و مصلحان تاریخ) و نخبگان باطل (نخبگان حامی ساختارها و روابط اجتماعی موجود) است. پیامبران الهی و آموزه­های عدالت­محور ایشان پیوسته، آگاهی بخش توده مردم در راستای ایستادگی در برابر نخبگان حاکم بوده­اند. تلاش­های این عده از نخبگان هرچند به صورت مقطعی و در مقیاسی نه چندان بزرگ، باعث ایجاد تغییرات عادلانه در ساختارها و روابط اجتماعی بوده و هستند.

حدود هزار آیه قرآن کریم درباره نکات علمی است که اکثر قریب به اتفاق مترجمان قرآن بسیاری از این آیات را به روشی غلط ترجمه کرده‌اند. برای انتقال درست پیام‌های این آیات باید همه قواعد خاص ترجمه آیات علمی رعایت گردد. در این نوشتار برای اصلاح روش ترجمه آیات علمی و دفاع از حقانیت معارف علمی قرآن کریم و آشنا نمودن مترجمان جدید قرآن با روش درست ترجمه آیات علمی قرآن دو مبحث مهم بیان شده است. در مبحث اول قواعد خاص ترجمه آیات علمی قرآن با بررسی ترجمه آیه دوم سوره علق Pخَلَقَ الْإِنسَانَ مِنْ عَلَقٍO تبیین می‌شود در مبحث دوم برای بیان روش نقد ترجمه آیات علمی در ده ترجمه معاصر قرآن، روش ترجمه آیه شش سوره زمر که از آیات علمی قرآن کریم و به علم جنین‌شناسی مربوط است با طی نمودن پنج مرحله تحلیل شده است.

تربیت قرآنی مطمئن‌ترین برنامه برای رشد همه جانبه آدمی است که بر اساس توحید و عبودیت خداوند متعال بنا شده و بر فطرت، اختیار، عقلانیت و معرفت‌پذیری انسان تکیه دارد. بدین منظور عده‌ای درصدد این برآمدند که قرآن را از دریچه تعلیم و تربیت تفسیر کنند، روش تفسیر تربیتی یک روش علمی اجتهادی است مبتنی بر گردآوری آیات مرتبط، منظومه سازی آیات، نظام سازی و استخراج قواعد کلان که هدفش؛ کشف مقاصد و مدالیل آیاتی است که می‌تواند تغییری در ساحت بدن، ذهن، روح و رفتار متربی ایجاد کند. این نوع تفسیر آسیب‌هایی هم‌چون عدم صلاحیت مفسر و عدم پایبندی به مبانی را دارد که منجر به تفسیر رأی خواهد شد. برخی از تفاسیر ترتیبی نکات تربیتی پر رنگ‌تری دارند، لکن بنای بر این‌که تفسیرشان تربیتی باشد نداشته‌اند به صورت نمونه: المنار، مهر و... و برخی با عنوان تربیتی به نگارش درآمده‌اند مثل: «نخستین‌تفسیر‌تربیتی» اثر حسین میرزاخانی؛ «التفسیر التربوی» اثر دکتر أنور الباز؛ «تفسیر القرآن المرتب منهج للیسر التربوی» اثر دکتر اسعد احمد علی که هر سه تفسیر ضعف‌های جدی چون رویکرد غیر تربیتی بر خلاف نام‌‌شان، تفسیر ناقص قرآن و... دارند. از معروف‌ترین تفاسیر موضوعی تربیتی موجود: «تفسیر موضوعی تربیتی» اثر دکتر علیرضا اعرافی؛ «تفسیر موضوعی میان رشته‌ای قرآن و علوم: قرآن و تربیت» اثر دکتر رضایی اصفهانی؛ «ملامح التفسیر التربوی للقرآن الکریم» اثر ابراهیم بن سعید الدوسری؛ «التفسیر التربوی للقرآن الکریم» اثر هاشم ابو خمسین است. در دو تفسیر اخیر به معرفی اجمالی مفسر بسنده شد اما به تفاسیر موضوعی نخست، اجمالا پرداخته و محاسن و معایب‌شان بررسی گردید.

از عرصه‌های مهم، در اعجاز علمی قرآن، آشنایی با افرادی است که سالیان درازی در این حوزه علوم کوشیده‌اند یکی از این افراد، آقای دکتر زغلول راغب محمد النجار است که در سال 1933 میلادی برابر با 1312 خورشیدی دیده به جهان گشود از آثار بنانی ایشان 45 عنوان کتاب است که تقریبا سه چهارم این کتاب‌ها در عرصه کتاب‌های علمی ـ قرآنی و حدیثی می‌باشد و افزون بر آن، محور بسیاری از 459 مقاله ایشان، مباحث علمی قرآن و حدیث است. دستاورد این نوشتار با روش توصیفی ـ تحلیلی و تکیه بر منابع کتابخانه‌ای عبارتنداز: نخست در تعریفی که می‌توان از سخنان ایشان درباره تعریف اعجاز علمی اصطیاد کرد پنج قید وجود دارد. دوم آنکه ایشان مانند هر مفسر دیگری دارای مبانی عام تفسیری مانند: وحیانی بودن الفاظ قرآن، مصونیت قرآن از تحریف و ... و مبانی خاص مانند: فرا عرفی بودن زبان قرآن، هم‌سویی کامل علم و قرآن در بیان اطلاعات هستی‌شناختی و ... هستند. سه دیگر، پاره‌ای از ضوابطی که ایشان در تفسیر علمی پایبندند عبارتست ‌از: بهره بردن مفسر از حقایق قطعی و ثابت شده در راستای تفسیر علمی، به کار نبردن فرضیه‌ها و نظریه‌ها برای فهم گزاره‌های علمی قرآن و ... چهارم مصادیق 69 مقاله که در فهرست اعجاز تاریخی در سایت ایشان برآمده را می‌توان در سه بخش مصادیق قابل پذیرش؛ مصادیق نقدپذیر و مصادیق قابل تردید نشانید و برای هر یک مثال‌هایی ارائه نمود.