جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف از وضع قوانین و احکام در ادیان الهی، به ویژه در دین مبین اسلام، سعادت مادی و معنوی جامعه بشری است و نیل به قرب الهی به عنوان مقصد و هدف غایی افعال و اعمال انسان، نیازمند آزمونی بس مشکل در سنجش کیفیت اعمال و یافتن نیکوترین آنهاست. انجام عمل و صدور افعال از انسان نیز نیازمند ملزومات خاص خود می‌باشد؛ بنابراین، دین کامل باید برای این مقدمات نیز برنامه کاملی داشته باشد. انجام تمامی اعمال به صورت کاملا صحیح، مطابق فرامین الهی و فطرت انسانی، میسر نیست مگر در سایه صحت و سلامت کامل انسان در هر دو بعد جسمانی و روحانی؛ از آنجا که قرآن و عترت به عنوان منابع شناخت و هدایت در مسیر قرب الهی هستند، باید ریشه‌های اصلی و منشأ علم سلامت جسم و روح را هم در این دو جست‌وجو نماییم؛ چرا که هادیان هر مسیر باید آگاهترین مردم به مسیر ملزومات سفر باشند. سلامت جسم و روح با تمام ابعاد آن تحت عنوان طب اسلامی که به عنوان تابلوی تمدن اسلامی رخ می‌نماید؛ مطرح می‌شود که پرچمدار و طلایه دار آن مکتب تشیع، ائمه، علما و حکمای شیعه می‌باشند. نوشتار حاضر در پی ارائه تعریف صحیحی از طب اسلامی؛ تبیین مواضع دین اسلام در خصوص طب و برتری و اعلمیت طب اسلامی بر سایر مکاتب طبی؛ نقش طب اسلامی در شکوفایی تمدن اسلامی و همچنین ارائه مواضع و نظرات بی بدیل اهل بیت(ع) در خصوص طب و نقش مکتب تشیع در گسترش این علم الهی است.

درباره وراثت علم نبوی به ائمه اطهار(ع) روایات بسیاری وجود دارد؛ لذا با آگاهی از روش و بینش معصومان(ع)، به ویژه حضرت علی(ع) می‌توان به استفاده صحیح از قرآن و علوم مربوطه آن دست یافت. نوشتار حاضر در صدد پاسخ به این پرسش است که حضرت علی(ع) چه نقشی در گسترش تفسیر و علوم قرآنی داشته است. محور اصلی نوشتار این بررسی جایگاه امام علی(ع) در زمینه تفسیر و علوم قرآنی و اقدامات ایشان برای جلوگیری از عدم تحریف قرآن و اسلام است. بیان انواع روش‌های تفسیری امام علی(ع)، خود دلیلی بر علم وسیع ایشان است که سبب تربیت شاگردان بزرگ و اهل معرفتی شد تا بتوانند معارف را در بین مردم در قالب تفسیر و روایات بیان کنند. همچنین با علوم قرآنی و آموختن آن به اصحاب سبب عدم تحریف قرآن شد؛ به طوری‌که اگر این اقدامات شایسته نبود، نسل‌های بعدی از این فیض عظیم بی‌بهره می‌ماندند.

آیت‌الله محمدهادی‌ معرفت (م 1385ش) قرآن‌شناس برجسته هم‌روزگار ماست که دیدگاه‌ها و روش‌های ممتاز وی در علوم قرآنی و تفسیر، تأثیری شگرف بر آینده مطالعات این عرصه دارد. اصل توجه یک فقیه و اصولی ممتاز به دانش‌های قرآنی سرچشمه برکات فراوان است، به‌ویژه آنکه وی در هر زمینه‌ای وارد شده به ‌نوعی نوآور است. منظور از نوآوری به طورعام امتیازات مطالعات و افادات قرآنی ایشان هم در روش و هم در محتواست. نوشتار حاضر ابتدا امتیازات روشی و سلوک علمی ایشان را بررسی می‌کند و نشان می‌دهد که ایشان در هر موضوع علمی اندیشه‌های جالب توجه را به میدان بحث می‌آورد و برای کشف اصل مشترک دیدگاه‌های مختلف و ایجاد توفیق و پرهیز از شعبه‌پنداری و تفرق تلاش می‌نمود، به رویدادهای علمی در روزگار خود بسیار حساس بود و با شبهه‌ها برخوردی بصیرت آمیخته، علمی و دقیق داشت، میان علوم قرآنی و دیگر دانش‌ها پیوند زد و براین باور بود که هر کسی به میزانی که رسوخ در علم دارد می‌تواند به عرصه فهم قرآن وارد شود. این نوشتار آنگاه به برجستگی‌ها و نوآوری‌های محتوایی وی در حوزه تفسیر و علوم قرآن می‌پردازد که شامل آرای ایشان در اعجاز، نزول و جمع قرآن، حفظ قرآن از تحریف، روایات تحریف، وجود لحن در قرآن، زبان قرآن، قصص قرآنی، روایات تفسیری، تأویل و بطن قرآن، ناسخ و منسوخ و محکم و متشابه است.

بررسی روند شکل‌گیری علوم در تمدن اسلامی نشانگر آن است که گرایش مسلمانان به شاخه‌های مختلف علوم بر اساس نیازهای جامعه اسلامی بوده است. جغرافیا از جمله علومی است که از همان اوایل مورد توجه مسلمانان قرار گرفت و اندیشمندان شیعه ضمن خلق آثاری ارزشمند، نقش مهمی در تکامل و پیشرفت آن ایفا نمودند. تأکید قرآن کریم و توصیه‌های مکرر پیشوایان دین در خصوص لزوم آموزش علم و نیز تشویق مسلمانان به سیر و سیاحت، اندیشه و عبرت‌آموزی از سرنوشت اقوام گذشته را باید مهم‌ترین عوامل توجه شیعیان به علم جغرافیا دانست. همچنین نیازهای روز افزون بازرگانی، سیاسی و مذهبی جوامع اسلامی از جمله انگیزه‌هایی بود که سبب گردید عالمان شیعه به کسب دانش جغرافیا و توسعه آن همت گمارند. این پژوهش بر آن است تا نقش و جایگاه برجسته دانشمندان شیعه را در پیشرفت علم جغرافیا در تمدن اسلامی تا سده ششم هجری نشان دهد.