جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

واژۀ «اولی الامر» تنها در دو آیۀ 59 و 83 سورۀ نساء به کار رفته و از نظر اصطلاح‌شناسی مورد نزاع فریقین است. بسیاری از بزرگان شیعه مصداق این تعبیر را در آیۀ 59 تنها بر معصومین(ع) حمل کرده‌اند و با تکیه بر سیاق و روایاتی متعدد عصمت «اولی‌الامر» را ضروری پنداشته‌اند. تعیین مصداق این اصطلاح در آیۀ 83، شیعیان را به دو دسته تقسیم کرده است: گروهی با ادلۀ درون متنی و استناد به روایات، لزوم عصمت را استنباط کرده و اهل بیت(ع) را مصداق متعیّن دانسته‌اند و برخی دیگر با برداشتی متفاوت از سیاق، به چنین انحصاری قائل نبوده و با ذکر روایاتی بر جواز اشتمال این تعبیر بر دیگران حکم رانده‌اند که به نظر می‌رسد به صواب نزدیکتر است. اکثر محققان اهل‌سنت نیز ضمن مخالفت با دیدگاه شیعه در هر دو آیه، با دلایلی ناتمام مصادیق متعددی چون حاکمان بر حق، عالمان، فقیهان و اهل حل و عقد را برای اولی‌الامر برشمرده‌اند که با کاستی‌هایی رو به روست.

در چند آيه قرآن کريم از رويت خداوند و نيز از نظر کردن در قيامت به خدا سخن به ميان آمده است. مجسمه و مشبهه خداوند را همچون آدميان داراي جسم و اعضا و جوارح مي پنداشتند و تعابيري نظير «وجه اله» و «يد اله»را که در برخي آيات قرآن درباره خدا به کار رفته است، به معناي ظاهري آنها حمل مي کردند. در مقابل، معتزله و اماميه بر آن بودند که ذات باري نه جسم و جهت دارد و نه ديده مي شود. در اين مقاله، رويت الهي با روش تطبيقي ديدگاه دو مفسر و متکلم يعني شيخ طوسي (ت 460 ق) صاحب تفسير التيبان و ابومنصور ماتريدي (ت 333 ق) بنيادگذار فرقه ماتريديه و مولف «تاويلات اهل السنه » بررسي شده است. شيخ طوسي همچون ديگر علماي شيعه و به تبعيت از احاديث و ارشادات ائمه معصومين (ع) رويت خداوند را چه در دنيا و چه در آخرت نپذيرفته و آن را منافي با توحيد دانسته و استدلال هايي نيز براي آن آورده است. در مقابل، ماتريدي اگرچه در مباحث توحيدي تنزيه گراست، اما در زمينه رويت الهي به ظاهر برخي آيات و روايات تمسک کرده و رويت خداوند در قيامت را پذيرفته و معتقد است که مومنان، خدا را در قيامت رويت خواهند کرد. البته به نظر او، کيفيت اين رويت مشخص نيست و اصطلاحا اين رويت بلا کيف است. آنچه ماتريدي نفي کرده، ادراک خداوند و احاطه بر اوست و نه رويت الهي.