جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از ابعاد تربیت در نظام تربیتی قرآن کریم، تربیت جسمانی است. در این این مقاله تلاش شده است روش‌ها و اهداف تربیت جسمانی از منظر قرآن کریم مورد بحث و بررسی قرار گیرد که مهم‌ترین این روش‌ها، عبارتند از: رعایت نظافت و بهداشت، تغذیه سالم و کافی، ممنوعیت اسراف، ممنوعیت غذاهای غیر بهداشتی و خبیث همانند خون، مردار، گوشت خوک، شراب و. . . ، ترغیب و تشویق به ورزش و تفریحات سالم، روزه گرفتن و تعدیل غرایز که مهم‌ترین آنها غریزه جنسی است و با اموری نظیر ازدواج، حیا، عفت و پاکدامنی، غیرت، پرهیز از چشم چرانی و خلوت گزینی، قابل تربیت است. از مهم‌ترین اهداف تربیت جسمانی، قدرت انجام عبادت و پرستش خدا، خدمت به خلق و افراد جامعه، داشتن طراوت و سرزندگی، کسب کرامت‌های اخلاقی و تحصیل و حفظ عافیت و سلامت جسم را می‌توان برشمرد.

در برخی آیات قرآن به شکل مستقیم و غیر مستقیم از اعتراف انسان به وحدانیت خداوند سخن به میان آمده و از عالمی چون "عالم ذر"، "عالم الست" و . . . یاد شده است. در روایات نیز اشاراتی در این زمینه وجود دارد. اندیشمندان در پذیرش این عوالم اختلاف دارند، برخی بر وجود و برخی بر عدم وجود آن استدلال کرده‌اند. نگارنده پس از مرور بر برخی آیات و روایات و بررسی آرای اندیشمندان مخالف و موافق، ضمن پذیرش عالم رتبی قبل از این جهان و وجود انسان مجرد [غیر مادی] در آن، نظریه حضور جمعی انسان‌ها نزد خداوندی را که خارج از زمان و مکان است، برگزیده و با نقد دلایل رقیب، اعتراف انسان به توحید قبل از وجود مادی را انکار کرده است و پذیرش آن را منجر به قبول تناسخ، جبر و عبث بودن تکلیف و بلوغ خوانده است. امتیاز این نگارش نسبت به سایر آثار موجود در این زمینه، علاوه بر نظم و ترتیب جدید، تحلیل آیات و روایات، توصیف نظرات مخالف و موافق و تقویت نظریه منتخب و ارائه آن با انشایی روان است. این نوشته از نوع پژوهش‌های بنیادی است و به روش کتابخانه‌ای و توصیف و تحلیل محتوا با استفاده از آرای اندیشمندان، به تبیین مفهوم وجود انسان در عالم قبل از خلقت پرداخته است.

پیامبر گرامی اسلام (ص) الگو و سرآمد انسان‌های تمام دوران‌هاست. یکی از مؤلفه‌های حکومتی آن حضرت ایجاد اعتماد بین حکومت و مردم است که از آن میان می‌توان به روش‌های زیر اشاره کرد: - گسترش فرهنگ اخوت و برادری که از زیباترین جلوه‌های عملی ایمان در حکومت اسلامی است. - پرهیز از تبعیض و برقراری مساوات مورد نظر اسلام که پیامبر اکرم (ص) آن را در حکومتش پیاده نمود و در تاریخ بی‌نظیر است. - مشورت با مسلمانان و اصحاب که جزو سیره پیامبر اکرم (ص) می‌باشد. - عفو و گذشت که پیامبر گرامی اسلام (ص) آن را سرلوحه زندگی خویش قرار داده بود و بدی را با خوبی جواب می‌داد. - پرداخت هدایا نیز به منزله یکی از راه‌های ایجاد اعتماد و نفوذ در جان مخاطبان در حکومت اسلامی می‌باشد که پیامبر اسلام (ص) به این امر توجه خاص داشت.

نگاهی اجمالی به قرآن‌کریم مبّین آن است که سراسر آیات قرآن سرشار از نوآوری و ابداع نکات هدایت‌بخش است. بنابراین، بر هر انسان مسلمان فرض است که با تأسّی به قرآن، درس‌های خلاّقیّت و نوآوری‌های تربیتی آن را فراگیرد و آنها را برای شکوفایی امّت واحد اسلام به کار بندد. هدف اصلی این مقالة پژوهشی، تبیین و نشان دادن مصادیق نوآوری‌های تربیتی در قرآن در سه محور مقایسه، تمثیل و شیوة جلب توجّه است و هدف متفرّع از آن نیز بهره‌گیری از نوآوری‌های تربیتی قرآن در تربیت انسان متخلّق به اخلاق الهی می‌باشد. روش پژوهش، کتابخانه‌ای و با بهره‌گیری از نتایج و دستاوردهای پژوهشیِ تحقیقاتِ صورت‌گرفته در این موضوع است. مراجعه به قرآن، تدبّر و عمیق شدن در مضامین آن درسهای عظیم نوآوری را متذکّر می‌شود. با توجّه به اینکه مصادیق نوآوری‌های تربیتی در قرآن متعدّد می‌باشد، سه موضوع مقایسه، تمثیل و شیوة جلب توجّه به منظور شباهت و مقایسة آنها با یکدیگر انتخاب گردید که جوامع اسلامی برای بهره‌مندی از زندگانی مطلوب انسانی، ناگزیر از بهره‌گیری از مصادیق این نوآوری‌های تربیتی در قرآن‌کریم هستند. سه نتیجة اصلی مستخرج از مقاله عبارت هستند از: الف) سراسر قرآن کریم سرشار از نوآوری­های تربیتی در باب تربیت و هدایت است. ب) مصادیق عینی انسان­های رشدیافته، بر اساس نوآوری­های تربیتی موجود در قرآن کریم است. ج) بهره­گیری از نوآوری­های تربیتی قرآن، انسان­هایی کامل و جامع را به عنوان اُسوه و الگو به جامعة بشریّت معرّفی خواهد کرد.

بخش وسیعی از تعالیم و احکام قران، مربوط به حقوق و وظایف متقابل زوجین است. این تعالیم در زمینه موارد «نشوز» و ناسازگاری آنان نسبت به یکدیگر دارای اهمیت مضاعف است. مدعیان دفاع از حقوق زن، رهنمودهای هشداری و تنبیهی قران درباره نشوز زنان را مورد انتقاد قرار می دهند اما بررسی آیات کریمه قرآن و تفسیر آنها نشان می دهد که هدف و فلسفه رهنمودهای قرانی تضعیف کرامت زن نیست، بلکه اصلاح و تقویت بنیان خانواده است؛ خاصه آنکه موارد اجرای این احکام، بسیار اندک و در عین حال همراه با حفظ صمیمیت است، و افراد یا جامعه هایی که راهکارهای دیگری داشته اند، به تجربه موفقی نرسیده اند.

دعا همواره در طول تاریخ بر حیات بشری سایه افکنده و از چنان گستردگی برخوردار بوده که مؤمنان و کافران را نیز شامل گشته است. واکاوی و تحلیل معنا و مفهوم دعا و تبیین وجوه اشتراک و اختلاف آن با واژه هایی چون عبادت ، ندا، سوال، دعوت و ... و بیان رابطه آن با اموری چون قضا و قدر، فطرت و اختیار انسان و ترسیم جایگاه آن در نظام هستی سبب خواهد شد که کارکرد صحیح و انتظار بجا از آن در نظام حیات بشری تبلور یابد. در مقاله حاضر ابتدا معنای لغوی و اصطلاحی دعا و رابطه آن با واژه هایی چون دعوت، ندا، فطرت و عبادت مورد تحلیل قرار گرفته و در پایان از قلمرو دعا به عنوان جزءالعله در سلسله علل سخن به میان آمده است

دین مبین اسلام بر دو ویژگی جهانی بودن و خاتمیت استوار است و اقتضای این دو خصلت این است که از هر جهات، زمینه رسیدن به آن اهداف فراهم شود. یکی از مولفه های بزرگ رسیدن به آن اهداف، با توجه به انقطاع وحی و نبوت، جانشینی پیامبر عظیم الشان اسلام است، که مفسر و مبین کتاب الهی و معجزه جاودانی پیامبر آخرالزمان و سکان دار هدایت بشریت باشد. در بیانات رسول مکرم اسلام، عترت پیامبر، به عنوان عدل قران و یکی از دو بال رسیدن به اهداف فوق معرفی شده است؛ لذا علی رغم تاکید قرآن و تلاش پیامبر بر روشن شدن مسئله جانشینی وی، قضیه امامت با توجه به دسیسه هایی که در صدر اسلام به وجود آمد از مسیر خود منحرف و در عرصه های سیاسی و کلامی، بحث از امامت تبدیل به مسئله ای جنجالی و اختلافی شد. این اختلاف ها صدمه های جبران ناپذیری بر پیکره اسلام وارد و آن را از مسیر اصلی خود منحرف کرد؛ تا جایی که امروزه بعد از گذشت چهارده قرن از ظهور آخرین دین الهی، به خاطر همان اختلاف های صدر اسلام، امت اسلام به هفتاد و دو ملت تقسیم شده است. اینجا ضرورت وجود امام و وحدت مسلمانان، حولکلمه واحده، مشخص می شود.

یکی از مهم‌ترین آیات قرآن مجید آیة شریفة تطهیر می‌باشد که از دیرباز از سوی علمای علم کلام و مفسّرین مورد بحث و بررسی قرار گرفته است و هرکس از زاویة دید خود به آن نگریسته و پیرامون آن مطالبی را بیان کرده است. نگارنده در این مقاله به بررسی دلالت آیة تطهیر و شناسایی مصادیق واژة «اهل بیت» در آن پرداخته است. هرچند بسیاری از مفسّران و محدّثان اهل سنّت در ذیل آیة شریفه روایاتی نقل کرده‌اند که مؤیّد انحصار مصادیق این آیه در پنج تن آل عبا می‌باشد. امّا گروهی از آنها در مقام نظریّه‌پردازی بعضی از همسران پیامبر (ص) را به عنوان مصداق واژة اهل بیت نام می‌برند، ولی با توجّه به روایات متواتر که از طریق خاصّه و همچنین بعضی از عامّه وارد شده است، نزول آیه را مختصِّ پنج تن می‌دانند و حُکم به عصمت آنها نمودند.

مقالة حاضر مسألة «شفاعت» در اسلام را مورد بررسی قرار داده است. نتیجة بررسی نشان می‌دهد که شفاعتِ گناهکاران و رفع عِقاب از آنان از تعالیم قرآن واصول مسلّم اسلام است. آیات کریمه و روایات معصومین (ع) با تعابیرگوناگون بر آن مُهر تأکید زده است. از این روی، سَلَف صالح، چه در حیات پیامبر خدا(ص) یا بعد از رحلت آن حضرت، از رسول خدا(ص) شفاعت‌ خواسته‌اند و این روش به عنوان یک سیرة اسلامی در میان مسلمانان تا به امروز ادامه یافته است و در طول تاریخ از صدر اسلام تا کنون دانشمندان اسلامی نیز بر این باورصحّه گذاشته‌اند و گفته‌اندکه در قیامت گروه‌های خاصّی، بویژه رسول خدا(ص)، با شفاعت خود بسیاری از گناهکاران را از آتش جهنّم نجات خواهند داد. بر پایة بررسی این مقاله، حقیقت شفاعت در قیامت این است که خداوند مهربان و صاحب رحمت واسعه آن را وسیله ‌ایقرار داده است تا رحمت واسعة الهی بر بندگان معصیت‌کاری که بدون توبه از دنیا رفته‌اند، شامل شود. به تعبیر دیگر، همان طور که خدای مهربان توبه و استغفار وامثال آنها را وسیله‌ای بر عفو گنه‌کاران در دنیا قرار داده است، شفاعت را نیز وسیله‌ای برای عفو معصیت‌کاران در آخرت قرار داده است. بنابراین، اوّلاً شفاعت در قیامت همانند پارتی‌بازی در دنیا نمی‌باشد. البتّه نه تنها از این جهت که درقیامت رابطه‌ها قطع می‌شود و زندگی در آنجا فردی است، بلکه از این جهت که شمول شفاعت برفردی در صورتی ممکن است که بین وی و شفاعت‌کننده رابطه‌ای باشد واین مستلزم آن است که چنین فردی از دنیا زمینة شمول شفاعت را فراهم کند، لذا شفاعت به کفّار و برخی از افرادی که با شفاعت‌کننده رابطه نداشته‌اند، شامل نمی‌شود، به اصطلاح قرآن کریم«فَمَاتَنفَعُهُمْ شَفَاعَةُ الشَّافِعِینَ» و این از آثار تربیتی شفاعت در دنیا است.ثانیاً فردی که از شفیع شفاعت می‌خواهد، هرگز وی را مهربان‌تر از خدای متعال نمی‌داند، بلکه می‌خواهد وسیلة عفو گناه که آن را خدای مهربان برای نجات بندگان خود قرار داده، فراهم نماید.

انحرافات جنسی و مسائل مترتّب بر آن، موضوع پژوهش حاضر می‌باشد. هدف این پژوهش ارائة راهکارهای مقابله با انحرفات جنسی بر مبنای آموزه‌های حیات‌بخش دین مبین اسلام است. در این تحقیق تلاش شده است ضمن جمع‌آوری مطالب به روش کتابخانه‌ای و با تکیه بر روش کیفی، به تحلیل آیات قرآن کریم و روایات پرداخته و راهکارهای مقابله با انحرافات مذکور تبیین و بررسی شود. پژوهش حاضر گویای این مهم است که دین مبین اسلام برای جلوگیری از بروز انحرافات جنسی در دو حوزة فردی و اجتماعی راهکارهایی را در نظر گرفته است. در زمینة فردی راه حل‌هایی از جمله ازدواج، رعایت کنترل بر رفتار دختران، غیرت‌‌ورزی و استیذان فرزندان و. . . می‌تواند از بروز آفت در این حوزة اخلاقی جلوگیری کند. همچنین، این دین حیات‌بخش به منظور جلوگیری از انحرافات جنسی در حوزة اجتماعی برای نهادهای حکومتی نیز دستورهایی ارائه فرموده که مهم‌ترین آنها اهتمام به ازدواج جوانان و آسان‌سازی آن، پائین آوردن سنّ ازدواج و برخورد قاطع با مخالفان می‌باشد.