جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پیامبر (ص) به‌عنوان اسوه حسنه والگوی متعالی برای همه انسان‌هادرهمه زمان‌ها است (الأحزاب: 21)، از این رو شناخت اوصاف و اهداف بعثت ایشان اهمیت دارد. از طرفی دین اسلام در دنیای امروز، از جهات گوناگون، مورد هجمه قرار گرفته و چهره پیامبر (ص) توسط مستشرقان و سیاست‌های صهیونیستی در جهان، مخصوصاً غرب، مخدوش و تحریف شده است. اساساً مسئله مبارزه با اسلام به‌عنوان آخرین و کامل‌ترین دین آسمانی همواره در دستور کار این جریان بوده تا از نفوذ اسلام در غرب جلوگیری کرده و از مکتب لیبرالیسم دفاع کند، به همین منظور مراکز اسلام شناسی زیادی را برای شناخت این دین و ویژگی‌های پیامبر بزرگ آن اختصاص داده‌اند. از این رو مسلمانان نیازمند شناخت بهتر سیره و روش ایشان هستند تا با این شناخت و معرفت، علاوه بر روشنگری، به سطح بالاتری از تبعیت از این الگوی بی نظیر دست پیدا کنند. توجه و شناخت اوصاف پیامبر (ص)، از لسان نزدیک‌ترین فرد به ایشان، یعنی امام علی (ع) شخصیت و رسالت نبوی را مبرهن می‌سازد. همراهی امام علی (ع) با پیامبر (ص)، چه قبل و چه بعد از بعثت، بر کسی پوشیده نیست. خود آن حضرت در این باره می‌فرمایند: «و قد علمتم موضعی من رسول اللّه (ص) بالقرابه القریبه و المنزله الخصیصه وضعنی فی حجره و انا ولد یضمّنی الی صدره و یکنفنی فی فراشه و یمسّنی جسده و یشمّنی عرفه و کان یمضغ الشّی‌ء ثم یلقمنیه و ما وجد لی کذبه فی قول ولاخطله فی فعل...و لقد کنت اتّبعه اتباع الفصیل اثر امّه یرفع لی فی کلّ یومٍ من اخلاقه علماً و یأمرنی بالاقتداء به؛ (نهج‌البلاغه، خطبه 192) شما موقعیت مرا نسبت به رسول خدا در خویشاوندی (و همراهی و مقام و منزلت) نزدیک و منزلت ویژه می‌دانید، پیامبر مرا در اتاق خویش (و یا در بغل خود) می‌نشاند در حالی که کودک بودم، مرا در آغوش می‌گرفت و به سینه خود می‌فشرد و در بستر مخصوص خود می‌خواباند، بدن خود را به بدن من می‌چسباند و بوی پاکیزه خود را به من می‌بویاند و غذا را لقمه لقمه در دهانم می‌گذارد، هرگز دروغی در گفتار من و اشتباهی در کردارم نیافت. از همان لحظه‌ای که پیامبر را از شیر گرفتند، خداوند بزرگ‌ترین فرشته خود (جبرئیل) را مأمور تربیت پیامبر نمود تا شب و روز، او را به راههای بزرگواری و راستی و اخلاق نیکو راهنمایی کند. من همواره با پیامبر بودم چنان که (فرزند همراه با مادر است و) شتر بچّه با شتر است. پیامبر (ص) هر روز نشانه تازه‌ای از اخلاق نیکو را برایم آشکار می‌فرمود؛ و به من فرمان می‌داد که به او اقتدا نمایم.» به نظر می‌رسد لازمه تبیین دیدگاه‌ها و مبانی نظری و اعتقادی امام علی (ع) درباره شخصیت پیامبر (ص)، بررسی و تحلیل مضامین کلام آن حضرت است؛ چرا که به واسطه فهم گفتمان کلام علوی و تحلیل مضمون آن در موضوع اوصاف پیامبر (ص) می‌توان تا اندازه زیادی به درک جامع و عمیق نهج‌البلاغه درباره پیامبر (ص) دست یافت. در حقیقت رویکرد این پایان نامه آن است که با نگاهی کلی به منطق حاکم بر نهج‌البلاغه درباره اوصاف پیامبر (ص) به بازسازی و واکاوی یک سامانه کامل از نگاه امام علی (ع) در رابطه با پیامبر (ص) و جایگاه رسالت ایشان بپردازد. لذا سؤال اصلی این پژوهش چنین است: برآیند تحلیل مضمون گزاره‌های سخن امام علی (ع) در نهج‌البلاغه درباره پیامبر (ص) چگونه است؟

دوران امامت علی بن محمد علیه السلام(220تا 254 هجری)، به لحاظ سیاسی و فرهنگی و اجتماعی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. امام هادی علیه السلام در سال 233 به سامرا فراخوانده شد و 21 سال تحت نظارت و کنترل شدیدی قرار گرفت. آن حضرت از طریق وکلای خود در شهرهای شیعه نشین، شیعیان را هدایت و رهبری می‌کردند. این دوره به سبب مشکلات اجتماعی و افزایش دامنه فساد در دستگاه خلافت و حضورجریان‌های فکری و فرهنگی گوناگون در جهان اسلام از ادوار حساس تاریخ عصر امامت می‌باشد. مواجهه امام علی بن محمد علیه السلام با جریان‌های فکری فرهنگی فعال این دوره شامل اهل‌سنت، جریان‌های کلامی (مشبهه، مجسمه، معتزله، صوفیه، شعوبیه و خوارج)، جریان‌های دینی اهل‌کتاب (یهودیان، مسیحیان و ثنویه)، جریان‌های غیردینی (زنادقه، دهریون، جریان‌های ایرانی گرایی و ترکی گرایی و جریان‌های شیعی (زیدیه، اسماعیلیه، فطحیه، واقفه و غلات ) چگونه بود. حضورجریان‌های فکری و فرهنگی گوناگون در جهان اسلام، موجبات افزایش شبهات در امت اسلامی، ضرورت تبیین اصول و مبانی اسلامی، لزوم مواجهه با جریان مادی‌گرایی و واگرایی و تقویت مکتب امامیه و رفع شبهات امت اقتضا می‌کرد تا آن امام همام با مکاتبه و روایات و مناظره در راه گسترش علوم اسلامی برای تثبیت عقیده صحیح اسلامی حرکت نمایند. این پایان نامه با روش توصیفی تحلیلی و بر پایه منابع اصلی و تحقیقاتی به نقش امام هادی علیه السلام در گسترش علوم اسلامی شامل حدیث، کلام، تفسیر، فقه، دعاها و زیارات و......و تحکیم مبانی اعتقادی اسلام و شیعیان می پرداخت.