جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فيض كاشاني (م 1091) از مطالب اصولي و بسيار مهم فلسفي عين اليقين خود گزيده اي ساخته و آن را اصول المعارف نام داده و در ديباچه آن اغراض خود را از تأليف اين كتاب بيان داشته است. مؤلف دانشمند ذريعه نوشته اند: فيض در اين كتاب كوشيده است آراء حكيمان را با مفاد اخبار موافقت دهد. ولي اين گفته خالي از مسامحه نيست، زيرا بطوري كه فيض خود در ديباچه گويد: مقصود وي بطور كلي تطبيق آراء فلاسفه است با شرائع، و از كتاب عين اليقين اصولي را برگزيده است كه براي اين هدف سودمند باشد. اين كتاب شامل ده باب و هريك از بابها شامل چند اصل و چند فصل يا وصل است بدين گونه كه مطالب اصولي هر باب را زير عنوان «اصل» و مطالب متفرعه بر اصل ها را با عنوان «فصل» و «وصل» ياد كرده است، چنانكه در باب اول (وجود و عدم) نخست مباحث اصلي وجود و ماهيت مانند: وجود واجب الوجود و ممكن، هريك را با عنوان «اصل» و سپس مسائل فرعي همچون تشكيك و مانند آن را با عنوان «وصل» و «فصل» ياد كرده، بار ديگر قوس صعود و نزول را با عنوان «اصل» و سپس در ذيل عنوان يك «وصل» و يك «فصل» سخن از مراتب سلسله وجود گفته، آنگاه در يك «اصل» درباره عدم (مقابل وجود) سخن گفته و باب نخستين را پايان بخشيده است. وي خود در ديباچه، روش خود را در تأليف بدرستي روشن نكرده و به اشارتي اكتفا كرده است. اينك فهرست بابها را از آن روي كه جالب و نشان دهنده سبك تأليف است در اينجا به اجمال مي آوريم: الباب الاول: في الوجود و العدم و فيه معرفة الذات. الباب الثاني: في العلم و الجهل و ما في معنا هما و فيه معرفة الصفات. الباب الثالث: في الغني و الفقر و فيه معرفة الاسماء. الباب الرابع: في الماهيات و تعيناتها و فيه معرفة ما سوي الله. الباب الخامس: في المسبب و السبب و فيه معرفة الغايات. الباب السادس: في الطبايع و تجدد ارواحها و فيه معرفة حدوث العالم. الباب السابع: في الحركة و الزمان و المكان و ما يتبعهما و فيه معرفة الازل و الابد و ان الله سبحانه منزه عن الحركة و الزمان و المكان و كذا العالم من حيث المجموع. الباب الثامن: في السماوات و الارض و ما بينهما و فيه معرفة النفوس و العقول و القوي و الملائكة و الجنة و الشياطين. الباب التاسع: في الخير و الشر و اللذة و الالم. و فيه معرفة الثواب و العقاب و الجنة و النار. الباب العاشر: في اصول النشآت و حقايق الموجودات و ارواحها و صورها و قوالبها و فيه معرفة تأويل المتشابه و تعبير الاحلام. «عبدالحسين حائري» اين كتاب در 1089 پايان پذيرفته است اين كتاب تلخيص و گزيده اي از كتاب «عين اليقين» خود فيض است و در ده باب تنظيم شده و در مباحث كتاب بين گفته هاي فلاسفه و اخبار و رويات وارده مرتبطه را جمع مي نمايد در سال 1089 پايان پذيرفته است كتاب ديگري فيض به نام اصول المعارف الدينية در توحيد و نبوت و معاد تاليف كرده كه غير اين كتاب است. «باريك بين، ‌محمد كريم» آغاز كتاب: نحمدالله علي حسن توفيقه و نسأله هداية طريقه و الهام الحق بتحقيقه ... . اما بعد فيقول ... هذه رموز ربانية انجام كتاب: و قوله و ننشئكم فيما لا تعلمون، تم اصول المعارف يوم الاحد و صار هذا الكلام تاريخ تمام الاتمام و كان في سادس شهر جمادي الاولي من ذلك العام [مكتبة اميرالمؤمنين 4/331؛ نشريه 11/726؛ دانشگاه تهران 20/192؛ رايانه آستان قدس]

کتاب حاضر دفتر دوم از مجموعه‌ای بیست و چهار جلدی، دربردارنده منتخبی از ترجمه کتاب «راه روشن» یا «المحجه‌البیضاء فی تهذیب‌الاحیاء»، اثر «ملا محسن فیض کاشانی» است. این کتاب سرشار از مواعظ، عبرت‌ها و شواهد مأخوذ از آثار و اخبار صحیح اسلامی است. دفتر پیش‌رو به موضوع عقاید اختصاص دارد. دین متعلق به همه انسان‌هاست و تنها برای گروهی مشخص نیست. اختلاف امر در این حوزه امری طبیعی و حتمی است، زیرا عقل و درک‌ها متفاوت است و زبان‌ها، گرایش‌ها و علوم دین و احکام آن نیز وسیع است.

اصول المعارف مشتمل است بر یک دوره از مباحث مهم فلسفه به روش حکمت متعالیه ملاصدرا و در واقع تلخیص کتاب عین الیقین خود مؤلف است.

کتاب "رجوع الی الله المراقبه، المحاسبه، التوبه، الموت" همانگونه که از نام آن پیداست یک کتاب هشداردهنده اخلاقی است که نکات اخلاقی و آیات و روایت بسیار مناسبی درباره مراقبه، محاسبه نفس، توبه، مرگ، معاد، قیامت ، بهشت و جهنم و.... خاطر نشان می کند.

موضوع این کتاب که به زبان عربی نوشته شده شناخت دنیا و امور دنیوی و کارهایی است که باید در این دنیا انجام بگیرد، مولف با استناد به آیات و احادیث به این مطالب پرداخته است: سرزنش دنیا و صفات و نشانه‌های آن، حقیقت دنیای سرزنش شده، تربیت نفس، شهوت، غذا خوردن و نکاح، آداب خوردن و نوشیدن، آداب نکاح، مال دنیا، آداب کسب و تجارت، و مساله‌ی حلال و حرام.