آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

معرفى اجمالى کتاب«گنجینه گوهر روان»، مجموعه‏اى است نفیس و گران‏قدر از استاد حسن‏زاده، به زبان فارسى و حاوى ادله تجرد نفس. ساختار کتاب، مشتمل بر یک مقدمه، چهار فصل، یک خاتمه و یک تذییل است. گزارش محتوا حضرت استاد دام ظله الشریف، ادله تجرد نفس را که در آثار قدما به صورت پراکنده ذکر شده بود، در این کتاب گرد آورده و آنها را همراه با اضافاتى از توضیحات و تنبیهات و غیره با نظم و ترتیبى خاص به رشته تحریر درآورده است، چنان‏که خود مى‏گوید: «و بعد همى گوید بنده امیدوار به خداى متعال، حسن حسن‏زاده آملى که این دفتر معانى، به نام«گنجینه گوهر روان»، آکنده از برهان تجرد گوهر روان است که به سالیانى دراز، در اثناى تدریس معارف از نوشته‏هاى پیشینیان، یافته‏ایم و در آن به رشته نظم و نضد خاص گرد آورده‏ایم و بسى غرر درر و عوالى لآلى بر آن افزوده‏ایم و...اینک بدین امید که دانش‏پژوه فرزانه را چراغى فرا راه نیک‏بختى و رستگارى باشد و نگارنده را اثرى بایسته و شایسته و پایدار به یادگار، خویشتن را نیک بساخت و چهره به خوبى پرداخت و مانند ماه دو هفته برافروخت و دیده به مدرسه‏ها دوخت و دل به صاحب‏نظران باخت و مست از خانه به بیرون تاخت که ناگهان خروش سروش به گوش هوش رسید که: نورى که به سرعتش روان است # گنجینه گوهر روان است گنجینه زاد زندگانى # گنجینه عمر جاودانى گنجینه دفتر معانى # گنجینه گنج آسمانى گنجینه شب‏چراغ عالم # نور دل و دیدگان آدم گنجى که چو مهر و مه درخشد # تا نور به نوریان ببخشد نورى که مجرد و مصفى است # نور صمدى حق تعالى است نورى که ز صنع حسن مطلق # کس نیست چنو ز حسن مشتق نورى که فروغ او فروزد # تا ریشه جهل را بسوزد نورى به شروق برتر از برق # نورى که گرفته غرب تا شرق از لطف حقیقه الحقایق # گنجینه پر است از دقایق این یک اثر است نیک فرجام # کز دست حسن گرفت انجام باشد که عطا کند خدایش # در اجر و جزاى او لقایش هر چند زدست خویش خسته است # طرفى ز حیات دل نبسته است لیکن چو خدا کند خدایى # شاهنشه دل شود گدایى یک جلوه اگر کند نثارش # صد مهر و مه‏اند شرمسارش اجمالى از مطالب کتاب: ذکر صد جمله زیبا در باره معرفت نفس(آن‏که خود را نشناخت، چگونه دیگرى را مى‏شناسد؟ آن‏که خود را فراموش کرده است، از یاد چه چیز خرسند است؟ آن‏که خود را زرع و زارع و مزرعه خویش نداند، از سعادت جاودانى باز بماند....)؛ تذکر به اصول و عیون و امهاتى و تمسک به آیات و روایاتى در معرفت نفس ناطقه انسانى(مغایرت نفس با مزاج، مغایرت نفس با بدن، تجرد نفس ناطقه به تجرد برزخى در مقام خیال، تجرد نفس ناطقه در مقام تجرد عقلانى و...)؛ معرفى کتب و رسائلى در معرفت نفس و نقل ادله‏اى در مغایرت نفس و بدن؛ چند دلیل در فوق تجرد عقلى و مقام لا یقفى نفس؛ نقل آیات و روایاتى در بقا و تجرد و مقام لا یقفى نفس ناطقه انسانى؛ نقل ادله مادى و اتراب آنان در عدم تجرد نفس ناطقه. وضعیت کتاب فهرست موضوعات، در آغاز و فهرست آیات، در پایان کتاب، ذکر شده است.

این صد کلمه که صد دانه در یک دانه است برای خاطر عاطر آن عزیزی که شائق اعتلای به ذرو ه معرفت نفس است، از قلم این کمترین : حسن حسن زاده آملی، به رش ته نوشته درآمده است که اگر مورد پسند افتد او را بسند است.

بسم الله الرحمن الرحیم الحمدلله الذى هدانا سواء السبیل این رساله وجیز و عزیز در مسئله اختیار و جبر و قدر به فارسى شیوا و رسا , و قلم دانا و تواناى علامه بزرگوار و عارف نامدار جناب محمد دهدار قدس سره , به نام قضا و قدر محمد دهدار است . نسخه اى از آن در تصرف این حقیر[ : ( حسن حسن زاده آملى]( است که چون آن را در موضوع خود بسیار سودمند و ارزشمند یافته است و تا آنجا که آگاهى دارد در دست طبع و نشر قرار نگرفته است , با تصحیح و تعلیقاتى بر آن به پیشگاه مبارک ارباب علم اهدا مى گردد . صاحب رساله و فرزند ارجمندش محمود متخلص به عیانى و معروف به دهدار هر دو از دانشمندان بزرگ عالم اسلام و از مفاخر امامیه اند و هر یک را مؤلفات عدیده نظما و نثرا به عربى و فارسى در فنون گوناگون بویژه در علوم غریبه , از قبیل : علم حروف و اعداد و اسرار اعداد وفقى و انواع تکسیر و جفر و غیرها است

این کتاب که درباره یکى از موضوعات اصیل معارف انسانى و یکى از مسائل مهم عرفانى تألیف شده , به خواننده خود القاء مى کند : انسان در ترقیات و عروجات خویش به مرحله اى دست مى یازد که عالم به منزله بدن وى و موجودات به منزله اعضاء و جوارح وى قرار مى گیرد و همان گونه که نفس مدبر بدن , بدون هیچ اشکال و صعوبتى در بدن خویش تصرف مى کند , آدم به کمال رسیده اى که مظهر اسماء حسناى الهى است در ماده کاینات تصرف کرده و تمام اجزاء عالم از وى اطاعت و پیروى مى نمایند . حضرت استاد حفظه الله تعالى خود در ابتداى کتاب یاد شده نگاشته اند[ : ( حرف عمده ما در پیرامون این موضوع اصیل و قویم معارف انسانى این است که انسان را قابلیت و لیاقتى است که اگر نهال وجودش را به دست مربیان کامل و مکمل بسپارد و دستور العمل باغبان دین و نهال پرور و انسان ساز را در متن وجود و شئون زندگیش پیاده کند , آنچنان عروج وجودى و اشتداد روحى پیدا مى کند که اگر در مقام تمثیل بخواهیم حقیقت آن را بازگو کنیم و نمایش دهیم , شجره طوباى الهى مى شود که اصلها ثابت و فرعها فى السماء توتى أکلها کل حین باذن ربها )) . این اثر در سال ۱۳۷۱ توسط انتشارات قیام طبع و منتشر شد .

«الحجج البالغة على تجرد النفس الناطقة»، كتابى است كه توسط استاد علامه حسن‌ زاده آملى به رشته تحرير درآمده است. در اين كتاب استاد علامه مى‌ كوشد تا با حجت‌ هاى قوي عقلى و نقلى تجرد نفس ناطقه را ثابت كند. كتاب حاضر داراي مقدمه و پنج باب به شرح زير مي باشد: در باب اول به اثبات نفس ناطقه به نحو اطلاق مى‌ پردازد و كارى به تجرد برزخى، عقلى و مقام فوق تجردى نفس ندارد. باب دوم به تجرد برزخى قوه خيال اختصاص دارد كه با چهار حجت بخوبى ثابت مى‌ شود. باب سوم درباره اثبات تجرد قوه عاقله است و شامل نوزده دليل است كه عمدتا از منابعي كه در كتاب نام برده شده، استفاده شده است. باب چهارم درباره مقام فوق تجرد عقلى صحبت مى‌ كند و اين كه انسان مقام لايقفى دارد و از جمله چيزهايى كه ما را به اين مطلب رهنمون مى‌ شود رواياتي است كه از رسول اكرم (ص) وارد شده است. باب پنجم با نقل برخى از آيات و روايات درباره تجرد نفس و مقام لايقفى آن متبرك مى‌ شود.

چکیده نوشتار حاضر می‌کوشد مسأله‌ی نفس را از دیدگاه استاد علامه حسن زاده آملی، با بهره گیری از شیوه‌ی توصیفی – تحلیلی بررسی کند و مسائلی چون مراتب نفس، جایگاه و تعریف حقیقی نفس و راه های رسیدن به معرفت نفس را از دیدگاه ایشان روشن سازد و با توجه به این دیدگاه ها، دلالت های تربیتی آن را تبیین نماید. معرفت نفس از نظر علامه، " قطب قاطبه‌ی معارف ذوقیّه، و محور جمیع مسائل علوم عقلیّه و نقلیّه و اساس همه‌ی خیرات و سعادات " است.روح و نفس از نظر علامه گاهی یک چیز است؛ ولی در برخی موارد تفاوت هایی دارند. از جمله اینکه " روح جنس است و نفس لا جنس؛ روح در بدن جای می گیرد بر خلاف نفس." علامه راه کارهایی را برای رسیدن به معرفت نفس بیان می کنند؛ از جمله : مراقبه، یاد مرگ، بقاء، علم و عمل ، توسّل به قرآن و اهل بیت(ع). و در آخر ایشان اعتقاد دارند که خودشناسی مقدمه‌ی خداشناسی است. در راستای همین معرفه الله، انسان به لقاء الله می‌رسد.کلمات کلیدی : نفس، تربیت، معرفت، علامه حسن زاده‌ی آملی