مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

در کتاب حاضر به چیستی رابطه عقل و قلب با استناد به روایات و قرآن کریم پرداخته شده است و در آن سعی شده سعی شده که در بخش اول شناختی از عقل و سپس در بخش دوم شناختی از قلب برای خواننده ایجاد شود و آنگاه در بخش سوم به نتیجه‌گیری بحث و رابطه عقل و قلب و نقش آن در تعلیم و آموزش اشاره می‌شود. در این کتاب سعی شده است مطالبی انتخاب شود که با زمینه بحث ارتباط بیشتری داشته باشد و خواننده در رابطه با بحث احساس کمبود نکند و به شناخت کلی در این رابطه دست یابد.

مطابق آموزه‌های قرآنی، وحی رسالی کلام الهی است که به انتخاب ویژه خداوند، به‌طور خاص بر انبیا نازل می‌شود؛ ازاین‌رو، اثبات وحی رسالی به‌عنوان ویژگی اختصاصی انبیا، از مهم‌ترین مباحث حوزة وحی است. ابن‌سینا ازجمله اندیشمندانی است که با طرح دو امتیاز ویژه در انبیا ـ عقل قدسی و خیال قوی ـ و نیز تأکید بر اذن خدا در تحقق وحی سعی کرده است تا مجرای اطلاعاتی ویژه‌ای را برای انبیا اثبات کند. عقل قدسی به‌عنوان ظرفیت عقلی مختص به انبیا، امکان ارتباط بی‌واسطه نبی با عقل فعال(وحی کلی) را فراهم می‌کند و خیال قوی نیز قابلیتی است که نفس نبی به کمک آن به نفوس فلکی اتصال می‌یابد(وحی جزئی) و در اثر آن به تمامی جزئیات مربوط به عالم ماده علم پیدا می‌کند. همچنین به کمک این قوه است که فرشته وحی را می‌بیند و کلام الهی را می‌شنود. به نظر می‌رسد که دیدگاه ابن‌سینا در مواردی مانند مرتبط‌دانستن قوه قدسیه با حدس، منحصرساختن ارتباط وحیانی در ارتباط نبی با عقل فعال و نیز نقش قوه خیال در صورت‌بندی وحی جزئی، با اشکالاتی مواجه است. درضمن، وی نتوانسته است تمایز قاطعی را میان وحی به انبیا با معارفی که صاحبان کرامات و اولیای الهی به آن دست می‌یابند، به اثبات رساند.

نویسنده:كاردان، غلامرضانوع: کتاب شابک: 964-529-078-3 پدیدآور: كاردان، غلامرضا عنوان و شرح مسئولیت: امامت و عصمت امامان (عليهم السلام) در قرآن [منبع الكترونيكي] / مولف رضا كاردان ناشر: موسسه تحقيقات و نشر معارف اهل البيت (ع) توصیف ظاهری: 1 متن الكترونيكي: بايگاني PDF؛ داده هاي الكترونيكي (1 بايگاني، 175 ص.: 1.03MB) یادداشت: كتابنامه: ص.169-175؛ همچنين به صورت زيرنويس موضوع: امامت عصمت احاديث جنبه هاي قرآني, "انسان‌ها برای یافتن راه صحیح زندگی دنیوی و دست‌یابی به سعادت اخروی نیاز به راهنمایی‌ دارند. خدا بارها پیامبرانی را برای هدایت مردم فرستاده است. حضرت محمد (ص) آخرین پیامبر الهی است كه با قرآن به میان مردم آمده و آن‌ها را به راه راست هدایت كرد. پس از رحلت پیامبر (ص)، مردم هنوز نیازمند راهنمایی در بسیاری از امور بودند و به طور قطع خدا مردم را در هیچ برهه‌ای بدون پیشوا قرار نداده بود. در آیات بسیاری، خداوند مردم را به اطاعت از رسول خدا و جانشیان او فرا می‌خواند. نگارنده در كتاب حاضر به بررسی آیات و احادیثی می‌پردازد كه در آن‌ها به مساله‌ی امامت به طور كلی و موضوع امامت علی (ع) به طور خاص پرداخته شده است. در بخشی از كتاب نیز برخی انحرافات راه یافته به موضوعات دینی از جانب وهابیون بررسی شده است. برخی از این موضوعات عبارت‌اند از: شفاعت، رمی جمرات، سجده بر خاك، و برزخ."

یکی از مباحث مهم در تاریخ کلام و فلسفه اسلامی نقش عقل در هدایت انسان است. نقش عقل در هدایت انسان از مسائل پیچیده ای است که تا به امروز ذهن بشر را به خود مشغول ساخته است. این جستار کنکاشی است تطبیقی پیرامون رویکرد ملاصدرا به نقش عقل در هدایت و میزان تاثیرپذیری وی از آموزه های قرآنی. در این تحقیق پس از معرفی «عقل» و «هدایت» و بررسی انواع آن، به واکاوی این دو، از منظر قرآن و ملاصدرا پرداخته شده است. سپس با بررسی آثار ملاصدرا، نظر این فیلسوف در مورد مفاهیم مذکور مورد مداقّه قرار گرفته است. علاوه بر این برای تکمیل و تعمیق بحث، از طرفی دو عامل اصلی موثر در «هدایت»، یعنی «ایمان» و «عمل صالح» و از سوی دیگر مفهوم «سعادت» که جزو مفاهیم اصلی و نزدیک به هدایت است در این تحقیق مطمع نظر قرار گرفته و نسبت آن‌ها با عقل در قرآن و آثار ملاصدرا مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به بررسی آیات قرآن این یافته حاصل شد که عقل صرف نمی تواند هدایت حقیقی بشر را به عهده بگیرد و بعثت انبیا و وجود وحی امری ضروری است. با بررسی آثار ملاصدرا نیز مشخص شد که وی منظری مشابه آیات قرآن به نقش عقل در هدایت انسان دارد. در موضوع سعادت رویکرد قرآن کریم، توجه فراوان به همراهی ایمان و عمل صالح در نیل به سعادت است. اما از دیدگاه صدرالدین شیرازی بزرگ ترین وسیله دستیابی به فوز و سعادت اخروی علم و معرفت است، او محصول عقل نظری را کمال به حساب می آورد. در واقع می توان بیان کرد که ملاصدرا از آموزه های قرآنی در زمینه نقش عقل عملی در سعادت و رستگاری انسان تاثیر کمی پذیرفته است.

هدف پژوهش حاضر بررسی نقش حکمت در تحقق مدینه فاضله در سوره والعصر است. در پژوهش حاضر از تلفیق روش عقلی و نقلی، با رویکرد جمعی و عینیت‌گرایانه استفاده شده است. در این نوشتار نقش حکمت در تحقق مدینه فاضله با محوریت تفسیر سوره عصر بررسی شد. نتایج نشان داد که، حکمت به دو بخش نظری و عملی تقسیم می‌شود. حکمت نظری در الهیاتی بینش‌گرا که دارای روح پویا و عمل‌گرایانه است و ایمان نامیده می‌شود، تبلور می‌یابد. ایمان حقیقی همواره مشتمل بر عمل صالح است و رو به سوی سعادت دارد و تحقق کامل سعادت دنیوی جامعه بشری، در مدینه فاضله مصداق می‌یابد. حکمت عملی در دو قسم تدبیر افعال فردی (اخلاق) و تدبیر افعال جمعی (خانواده و جامعه) قابل ملاحظه است. هرکدام از این اقسام نقش مؤثری در مسیر تحقق مدینه فاضله دارند. به فعلیت رسیدن اخلاق فردی و عمل اخلاقی، ناشی از ایمان راستین است. در صورتی که اعضای جامعه دارای فضایل اخلاقی باشند و از رذایل تبری بجویند، مدینه فاضله محقق می‌شود. مدینه فاضله متشکل از خانواده‌هایی است که تحت تدبیر افراد با ایمان حقیقی هستند. سعادتمندی جامعه که در مدینه فاضله مصداق می‌یابد، ناشی از تدابیر و سیاست حاکمه و برعهده رئیس مدینه است. رئیس مدینه نماد اتمّ و اکمل شمولیت حکمت نظری و عملی در راستای تحقق مدینه فاضله است. در سوره والعصر، «عصر» نماد مدینه فاضله است. ایمان و عمل صالح و تواصی به حق و تواصی به صبر، راهکارهای عملی رسیدن به مدینه فاضله است. ایمان و حق مصادیق حکمت نظری و عمل صالح و صبر، مصادیق حکمت عملی هستند. قرار گرفتن این مصادیق در کنار هم و عطف آنها به یکدیگر و تحلیل منطقی «تواصوا» و غایت واحد آنها و کاربرد ضمایر و افعال به صورت جمع و تحلیل صرفی «تواصوا»، گواه بر آموزه‌های جمعی این سوره، مبتنی بر بهره‌مندی از حکمت نظری و عملی، جهت نیل به سعادت جمعی (مدینه فاضله) است.

متون مختلف ازگذشته با یکدیگر ارتباط وتبادل زبانی و معنایی داشته‌اند. این ارتباط بین متون، دستاورد جدیدی نیست بلکه ازدیربازمطرح بوده‌است. نمونه این تبادلات درکلام و آثار پیشینیان قابل مشاهده است. اما این دیدگاه(بینامتنیت) به صورت رسمی توسط ژولیا کریستوا و بعدها با همراهی گروهی از اندیشمندان و ادبای روسی مطرح شد. براساس این نظریه، هر متنی با متون قبل (وحتی بعد) از خود پیوندی ناگسستنی دارد، به گونه‌ای که به آن معنا می‌بخشد و این سیر طبیعی نگارش متون ادامه دارد که هر متنی از متون ما قبل خود تأثیر می‌پذیرد ومطمئناً بر نوشته‌های بعد از خود نیز مؤثر است. کتب دینی از جمله قرآن ونهج‌البلاغه نیزاز این قاعده مستثنی نیستند. اگرچه قرآن کتابی وحیانی و آسمانی است، اما پیرو قواعد زبان‌شناختی وزیبا‌شناسی است ونهج‌البلاغه نیزکه کلام فصیح و بلیغ حضرت امیر است، تأثیر شگرفی ازقرآن پذیرفته‌است وبه جرأت می‌توان گفت مباحث مرتبط با انسان وارتباطات او شامل ارتباط با خود، خدا، طبیعت ودیگری جزء مباحث مهم واصولی در این دو کتاب می‌باشد. حال در این مجال، با دیدی تازه و از دریچه شناخت تعاملات انسانی با در نظر گرفتن بینامتنیت قرآن و نهج‌البلاغه با هدف تربیت انسانی پرداخته می‌شود. مطمئناً ثمره توجه به روابط گوناگون انسانی در این دو کتاب، با روش بینامتنی به جهت تنظیم صحیح وعقلایی کلیه ارتباطات انسانی است که به تربیت ورسیدن به رشد و تعالی منجرمی‌شود. ضرورت این امر به لحاظ تربیت‌پذیری انسان در همه شئون ودر تمام روابط، خود دلیل قاطع و محکمی است که اهمیت موضوع را می‌رساند. روش مورد استفاده در این تحقیق، روش‌کتابخانه‌ای است که با استفاده از کتب اخلاقی و انسان‌شناسی و تربیتی مطالب گردآوری شده‌است. نتایج حاصله از این پژوهش گشوده‌شدن دریچه‌هایی جدید به مقوله شناخت روابط فردی و اجتماعی انسان است که در سایه پیوند عمیق و جاودانه قرآن و نهج‌البلاغه بدست‌می‌آید و این شناخت زمینه را برای تربیت ورشد و بالندگی هرچه بیشتر فراهم می‌کند.