جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده ندارد.

قرن دهم هجری دوران اوج تاثیر هنر ایران بر آسیای صغیر است. وقایعی مهمی همچون پایان حکمرانی ترکمانان آق قویونلو، افول مکتب هرات، واقعه چالدران و تصرف تبریز، سبب انتقال گنجینه آثار و مهاجرت بسیاری از هنرمندان و صنعتگران ایرانی به دربار عثمانی گشت. این شرایط در کنار عوامل مهمی همچون فشارهای مذهبی دولت صفوی بر عموم مردم بر قبول مذهب شیعه، جملگی در ورود تاثیرات هنر ایران زمین بر دربار استانبول کارگر افتاد.دولت عثمانی با هدف اعتبار بخشیدن به موقعیت سیاسی و فرهنگی خود، اولین کارگاههای هنر استانبول را با اقتباس از ایران که در زمینه فرهنگ و هنر آن روزگار پیشگام بود، تاسیس کرد. تحولات سیاسی و ناآرامیهای مختلفی که در طی این سالها در ایران رخ داد، شرایط را برای خروج بسیاری از گنجینه آثار و دستنوشته های نفیس و همچنین مهاجرت گروهی از هنرمندان و اساتید فن ایران که در جهت یافتن حمایت و پشتیبانی هنری بودند، به استانبول فراهم ساخت. این شرایط، بستر مناسبی را جهت رشد و توسعه نگارگری عثمانی بر پایه دستآوردهای هنری مکاتب ایران در کارگاههای تازه تاسیس استانبول بوجود آورد. روش شناسی تحقیق به واسطه پراکندگی موضوعات، بیشتر بر نوع بنیادین و توسعه ای و برپایه روشهای توصیفی، تاریخی و در پاره ای موارد بر روش همبستگی استوار است. تجزیه و تحلیل آثار مصور مکتب استانبول و تطبیق آنها با همتایشان در ایران، بالاخص در نیمه نخست قرن دهم هجری، تشابهات بارزی را بین آثار دو گروه به نمایش میگذارد. نتایج رساله حاضر بازتاب این حقیقت است که نه تنها از نسخ مصور ایرانی موجود در خزانه توپقاپی سرای، به عنوان الگو در تولدات نسخ مصور دربار استانبول استفاده می شده، بلکه فعالیت هنرمندان مهاجر ایرانی در کارگاههای توپقاپی سرای و نیز رهنمونهای برخی صاحب نظران بر تولید آثار مکتب استانبول، تاثیرات قابل ملاحظه ای را از دستآوردهای هنر ایران زمین بر نگارگری عثمانی بر جای گذاشته است.

نمادها از کهن الگوهایی هستند که علیرغم رمزینگی موجود در خود حاوی اطلاعات مهمی درباره خلقتند که با کشف رمز از هرکدام راهی به سوی معرفت گشوده خواهد شد. عناصر چهارگانه (آب و خاک و باد و آتش) از جمله آنهاست که بررسی ساختارشان در باور و هنر گذشتگان می‌تواند ما را به رموز درونی آن‌ها آشنا سازد. هدف این پژوهش، کنکاش در دستاوردهای ایران باستان به منظور دستیابی به اطلاعاتی نوین است. نتایج حاصله نشان می‌دهد: ذهن بشر از دیرباز اندیشمندانه در پی پاسخگویی به سوالات درون برای کشف موجودیت خود و عالم هستی بوده و ادیانی که به واسطه همین اندیشمندی‌ شکل گرفته‌اند همواره یاری گر انسان برای کشف اندیشه‌ای برتر بوده‌اند. در فصل اول این پژوهش کلیات موضوع آمده است. در فصل دوم به تعاریف پرداخته شده. فصل سوم عناصراربعه در دین و هنر ایران باستان را مورد بررسی قرار می‌دهد. فصل چهارم به نمادهای مرتبط با عناصر اربعه می‌پردازد و فصل پنجم نیز به تجزیه و تحلیل و نتیجه‌گیری اختصاص یافته است.

در این پایان نامه با بررسی در ادبیات ایران (به ویژه شعر و متون عرفانی) به ریشه شناسی رمز پردازی دو عنصر نقطه و دایره در هنرهای تجسمی ایران پس از اسلام اشاره شده است. به عبارتی از دریچه‌ای متفاوت با نشانه‌شناسی‌های رایجی که مطالعه هنر آیینی را تحت تأثیر سطحی نگری قرار داده به تحلیل هنر ایران پس از اسلام اشاره شده است.تفسیر هنر ایران پس از اسلام در این پایان نامه از دریچه ادبیات، به دو عنصر نقطه و دایره به دلیل کاربرد متداول در هنرهای تجسمی، ادب و عرفان موضوع جهت مطالعه علمی و دقیق محدود شده است.در این مجموعه خواهیم دید که در ابتدا طبیعت الگوی انسان در طراحی مایحتاج زندگی بود. اما با شکل‌گیری تمدن و ظهور ادیان، صورت نمادین انسان کامل، نمونه‌ای شد که مرجع کار هنرمندان و صنعت‌گران را تشکیل داده و بر سنگ نبشته‌ها خودنمایی می‌کند. با ظهور اسلام، کامل‌ترین فرم (دایره) در نظر ایرانیان با کامل‌ترین موجود عالم امکان (حضرت محمد (ص)) نسبت داده شده که سویدای قلب ایشان را خال احدیت مزین می‌نمود. مصادیق فراوان دیگری برای نقطه و دایره در ادب و عرفان ایران ذکر شده که در این پایان نامه به تعدادی از آن‌ها اشاره شده است.بدیهی است که شیوه جمع آوری مطالب در این پایان نامه بر مطالعه متون استوار بوده و کتابخانه‌ای است.

بی گمان دستاورد های جالب توجه معماری ایران در دوران اسلامی مرهون خلاقیت های هنرمندان و معماران عصر ساسانی است. در این میان نوآوری های کم نظیری که در زمینه ایجاد طرح ها و شکل های متنوع انجام گرفته قابل تامل است. بسیاری از سازه های معماری از جمله گنبد، ایوان، ستون و غیره ریشه در معماری پیش از اسلام و بویژه عصر ساسانی دارد. استمرار برخی از این عناصر و شکل ها بدون هیچگونه وقفه ای در دوره های بعد مانند شکل چهار طاقی در سازه های نمادینی چون مسجد، مقبره، کاخ و کوشک موجب شد تا به مطالعه و پژوهش سیر تحول این شکل از معماری عصر ساسانی تا قرون متاخر اسلامی بپردازیم. از آنجا که بازتاب باورها و انگاره های موجود در ادیان و مذاهب ایران باستان در جنبه های گوناگون فرهنگ و هنر ایران اسلامی نمود داشته، بخشی از مطالعات کتابخانه ای تحقیق حاضر به بررسی متون مذهبی و عرفانی( قران کریم، احادیث و کتب فقهی) پرداخته تا با واکاوی هرچه بیشتر آنها به دلایل استمرار این شکل پی ببریم. علاوه بر آن در کنار دلایل فوق نمی توان از مقبولیت استفاده عام از فرم رایج چهار طاقی با توجه به مقاومت آن در سازه های احداثی و در دسترس بودن مصالح آن صرفنظر کرد. بنا براین در کنار پژوهشهای اسنادی، تحقیقات میدانی نگارنده در مناطق مختلف ایران و مقایسه تطبیقی مراحل شکل گیری و استمرار این شکل در جغرافیای پهناور و متنوع ایران در دستور کار قرار گرفت. نتایج این پژوهش که در قالب رساله دکتری باستان شناسی دوران اسلامی ارائه می شود، تلفیقی است از مطالعات کتابخانه ای با محوریت باز شناسی و تحقیق پیرامون ریشه های تاریخی، مذهبی و اجتماعی استفاده از شکلچهارطاقیو استمرار آن در سازه های دوران اسلامی در فاصله زمانی عصر ساسانی تا قرن 9 هجری از یک سو و پژوهش های میدانی باستان شناختی و معماری با تمرکز بر شناخت هرچه بیشتر سیر تحول بناها و ویژگی های ساختاری در اجزا، عناصر و تزئینات از سوی دیگراست. امید است که با انجام یک پژوهش جامع بتوان به سوالات تحقیق حاضر پاسخی قانع کننده داد.

موضوع پژوهشی که اینک پیش روی شماست ، پیکرک های انسانی در ایران پیش از اسلام است ؛ سرزمینی که هم به لحاظ جغرافیایی و محیط طبیعی گسترده و فراخ است ، هم به لحاظ تاریخی و زمانی دراز آهنگ و دیرپا و پرمایه و غنی و رنگارنگ.باید گفت که آگاهی ما از تاریخ ، فرهنگ ، مدنیت ، معنویت و لایه های دیرینه و باستانی تر عالم ایرانیو جایگاه حضور پیکره ها بر صحنه زندگی مردمان این سرزمین کهن همچنان محدود ، مبهم ، ناقص و نابسنده است.میراث مدنیت و معنویت ایران عهد باستان ؛ رشته های اتصال و حلقه ی پیوندی از ؛ کلاف ها ، حلقه ها و زنجیرهای به هم تابیده و پیچیده چندین هزاره سنت و مدنیت و معنویت و آیین ورزی هزاره های کهن تر فرهنگ ها و جوامعی است ،که زمانی در این سرزمین می زیسته اند.در میان برهم ریختگی مجموعه آثار ایران باستان موجود در گنجینه موزه ملی ، از اجماع پیکره های به یادگار مانده به منظری دست یافتم ؛که تحلیل این آثار را به بهترین وجه ، ممکن ساخت.طبقه بندی بر اساس فرم ظاهر این نمونه ها ،که منجر به تحلیل بهتر چرایی موجودیت این آثار شد.

تاریخ هنر ایران را می توان با گفتمانی دیگر و از منظر فرهنگ و هنرایرانیان مجددا تعریف و باز خوانی کرد.ورود اسلام به ایران نه تنها مانعی برای پیشرفت فرهنگ و هنر نبوده بلکه به شکوفایی آن کمک شایانی کرده است. در نظر باستانگرایان ایرانی، و شرق شناسان غربی ،دوره ی حکومت ساسانیان به عنوان آخرین دوره ی پادشاهی باستانی ایران و قبل از حمله اعراب،عصر طلایی و نوستالژیک مجدو عظمت ایران است.این تفکر هسته ی گفتمانی را تشکیل می دهد که از تلاقی قدرت پادشاهی گذشته و دانش باستانشناسی شکل گرفته است و آن گفتمان اقتدار و پیشرفت فرهنگی و هنری ایران قبل از اسلام است.این پژوهش به روش تاریخی و توصیفی و به شیوه ی گفتمان پژوهی انجام می‌گیرد.در این رساله با نظریه های پساساختارگرایانه و شالوده شکنانه فوکو و دریدا و شیوه واسازی گزاره ها از قدرت حاکم در گفتمان مذکورپرده برداری می شود .نشان دادن حواشی این مرکز،می تواند موقعیت،جایگاه، داشته ها و نداشته های هویت و فرهنگ ایرانی بر حسب و از طریق تاریخ هنر این مرزو بوم را آشکار کند.پرسش های اصلی این رساله شامل موارد زیر است: آیا شرق شناسان و باستان شناسان غربی دید گاه هایی غیر از معرفی فرهنگ و هنر ایران به جهانیان داشته اندو این دیدگاه ها و اهداف استثماری بوده است؟آیا قدرتی که منجر به رسیدن به چنین اهدافی می شود ، به غرب گرایی و ایجاد اخلال در هویت ملی و مذهبی ایرانیان هم منجر شده است؟ و آیا راهکاری برای جلوگیری از نفوذ بیگانگان و مخدوش شدن فرهنگ و هنر و هویت ایرانی در این راستا وجود دارد؟این قدرت که طبق تعریف فوکو باید مولد باشد تا پذیرفته شود و مورد مخالفت قرار نگیرد،توسط شرق شناسان غربی به مشرق زمین راه یافت تا بتواند با توجیه علمی،با عنوان دانش باستانشناسی،آن را در فرهنگ شرقیها و به طور مشخص در این مقوله ایرانیان،وارد سازد. هدف این نوشتار آن است که با واسازی مکتوبات تاریخ هنر ایران خوانش جدیدی از فرهنگ و هنر ایران انجام دهیم و راهکاری برای جلوگیری از نفوذ بیگانگان و مخدوش شدن وجهه ی هویتی و فرهنگی و هنری به دست آوریم.این روند به تولید گفتمان دیگری شکل داد که هسته ی مرکزی آن این بود که مجدو عظمتیاد شده چه به صورت بالقوه و چه فعال در بین مردمان ایران زمین همچنان ادامه دارد و از بین نرفته است.این امر که به باستانگرایی منجر شد در واقع به صورت نیروی مبارزی درآمد که از نظر تقسیم بندی سه گانه فوکو(مبارزه علیه سلطه،مبارزه علیه استثمار و مبارزه علیه‌مقید شدن به خود)می تواند در جایگاه تسلیم قرار گیرد.با شیوه ی واسازی و واکاوی کتب تاریخ هنر به این نتیجه می رسیم که جنبه های استعماری و اسثتماری غرب گرایی و رواج آن از طریق شرق شناسی و باستان شناسی به زیر متن رفته و آنچه در ظاهر امر دیده می شود مولد بودن قدرتی است که به دانش باستان شناسی و شرق شناسی منجر شده است. اما فرهنگ و هنر ایران تسلیم این دانش نشده و بر این اساس فرهنگ و هنر ایران زمین از دوره ی باستان تاکنون پویا و زنده و فعال است و با به کارگیری درست دست آوردهای غربی توانسته تا این زمان همچنان موثر و پیشرو به راه خود ادامه دهد.