جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

خداوند انسان را ملزم کرده که سه اصل اخلاقی که موجب اخوت و برادری دینی می شود رعایت کند که آنها عبارت است از:1- بدگمانی نسبت به دیگران ممنوع است 2- کنجکاوی در امور مردم ممنوع است 3- غیبت چه زبانی و چه قلبی حرام است. سوءظن مرکب از دو کلمه سوء و ظن می باشد، سوء به معنی بدی و زشتی و ظن به معنای گمان و حدس می باشد. سوءظن به معنای اصطلاحی بدبینی و بدگمانی نسبت به دیگران می باشد. در دین مقدس اسلام، سوءظن که منشأ بیماری های قلبی و عقیدتی است شرعا ممنوع است به طوری که پیامبر اکرم ( ص) حرمت سوءظن را در کنار حرمت خون ریزی بیان می کند. سوءظن یک امر اختیاری نیست که بتوان از آن خودداری کرد برای رفع این اشکال سه راه بیان شده: سوءظن به خودی خود ممنوع نیست، مراد از تحریم سوءظن عدم ترتیب اثر قلبی است، سوءظن اگر چه در بدو امر غالبا جنبه اختیاری ندارد ولی ادامه آن اختیاری است توضیح برای رفع ابهامات که: بی تردید نمی توان مطلق، ظن را بدون قید و شرط گناه و حرام دانست، ترتیب اثر دو گونه است: الف: ترتیب اثر قلبی، ب: ترتیب اثر عملی اقسام سوءظن: سوءظن به خود، که این نوع سوءظن مورد ستایش است و انسان را به کمال و ترقی می رساند، سوءظن به دیگران: که باعث می شود انسان به دیگران با عینک بدبینی بنگرد، سوءظن به روزگار: به خاطر حوادث و مشکلات و امتحانات و بلاهای روزگار، روز و شب زمامداران حاکم بر روزگار، سوءظن به خداوند: بدترین نوع از اقسام سوءظن است که موجب می شود انسان در عذاب فکر و روحی به سر می برد. علل عواملی که انسان به خداوند سوءظن می برد: توقع استجابت فوری دعا. توفیق بی جا برای نیل به مقامات عالی. عدم اطمینان به وعده های خداوند، انتظار خوشی و رفاه کامل. مراتب سوءظن: سوءظن به دیگران در اعتقادات است، سوءظن به دیگران را امور اخلاقی است، سوءظن به دیگران در امور عبادی و شرعی، سوءظن به دیگران در امور عادی و عرفی است. منشأ و موجبات سوءظن: ترس و ضعف نفس، حس انتقام و کینه توزی و حسد، دیانت و پستی، مسائل حکومتی، خودمحوری، گروه گرایی، محیط تربیتی، شتاب در داوری، تکبر و خودخواهی، القای شیطان، همنشینی با افراد ناصالح و بدان. زیان های فردی سوءظن: موجب افسردگی انسان می شود، قلب را تیره و ضمیر را فاسد می کند، آفت دین و ایمان است، آفت عبادت است، عدم تکامل و رشد فکری انسان می شود، نوعی اختلال در طرز تفکر به وجود می آورد، از درک صحیح واقعیات باز می دارد. زیان های اجتماعی سوءظن: انسان را وادار به تجسس و عیبجویی می کند، انسان را وادار به خیانت می کند، بازار شایعات و شایعه سازان را داغ و پررونق می کند، موجب غیبت و هتک آبروی دیگران می شود، موجب وحشت دیگران می شود، دوستی و وحدت با یکدیگر را از بین می برد، سرچشمه عداوت ها و جنگ هاست، سوءظن به دیگران منتهی به سوءظن به خالق می گردد. زیان های اخروی سوءظن: بار گناهان را سنگین می کند، انسان را هلاک می کند بدترین و فجیع ترین ظلم است. راه های درمان و علاج سوءظن: خداوند را مهربان بدانیم، خودمان را اصلاح کنیم، توجه به مفاسد سوءظن، داشتن ایمان و تقوا، دوری از مواضع تهمت، دیگرا را بر خود برتر و مقدم انگاریم، پاک سازی محیط زندگی، اعتقاد نکردن به خیالات و اوهام، ریشه کن کردن رذایل اخلاقی، وظیفه مؤمن در برابر آن چه که از جانب دیگران موجب سوءظن می گردد، خودسازی و تزکیه نفس، حمل بر صحت کردن اعمال مؤمنان، دقت و مراقبت در دوستی و معاشرت، استاد و مربی خوب، خودداری از تجسس و تحقیق، درمان عملی.

فردوسی در باب سعی و کوشش، تک بعدی و یک جانبه به قضاوت ننشسته است. در شاهنامه از سویی بازتابی از اعتقاد زرتشتیان در باره نقش «کوشش» در زندگی آدمیان به رشته تحریر در آمده است؛ از این زاویه سراینده شاهنامه انسانی کاملا خردگرا بوده که معتقد است آدمی به خواست و اراده خود سرنوشت خویش را رقم می زند. اندیشه خردگرایی فردوسی در داستان زال نمود پیدا می کند. از سویی دیگر، فردوسی گاه چنان به وجود بخت و تقدیر و نقش آن در زندگی آدمیان معتقد می شود که تلاش و کوشش پهلوانان خود را در تعیین سرنوشت آنان عبث می داند. از این منظر فردوسی انسان را موجودی مجبور می داند که در بدو تولد سرنوشتی مکتوب و مقدر را با خود همراه دارد. بازتاب اندیشه جبرگرایی فردوسی در غمنامه رستم و سهراب و نیز نبرد رستم و اسفندیار نمایان است. اعتقاد به تقدیر در این گونه داستان ها با مضامینی چون بی اعتباری جهان، بازیگری روزگار و فریبکاری چرخ و قدرت مرگ متجلی می شود. در پایان باید یادآور شد که بدبینی فردوسی نسبت به دنیا و امور آن تا به آن حد نیست که آدمی را از تلاش و تکاپو باز دارد و به سوی کاهلی و بی اعتنایی نسبت به زندگی سوق دهد. تنها در سایه اعتقاد به نقش اراده و اختیار انسان است که سی سال تلاش شبانه روزی حماسه سرای ملی ایران در خلق مجموعه گرانقدر شاهنامه معنا پیدا می کند.