جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بروز معضلات زیست محیطی و روند فزاینده آن، موضوع بحث بسیاری از صاحب نظران علوم اقتصادی و اجتماعی است. افزایش خطر ابتلا به بیماریها، مشاجرات عمومی درباره تنزل امنیت غذایی و بالا رفتن سطوح آلودگی و انحطاط محیط زیست، چالشهای فراروی جوامع است. آنچه در این زمینه قابل تامل است نقش و اثری است که نظامهای آموزشی در آموزش رفتارهای زیست محیطی در کاهش این بحرانها دارند. اما مهمتر از همه بررسی رفتارهای زیست محیطی معلمان این دوره است. نظام آموزش عمومی و نقش عنصر معلم در فرآیند آموزش رفتارهای مناسب زیست محیطی می تواند وسیله ای برای تغییر دانش، نگرش و مهارتهایی باشد که نسل آتی، برای رویارویی با این بحرانها بدان نیازمند است. لذا این پژوهش به بررسی رفتارهای زیست محیطی معلمان آموزش دوره ابتدایی در ابعاد دانش، نگرش و مهارت می پردازد.روش این پژوهش توصیفی و از نوع پیمایشی و ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه سنجش رفتار زیست محیطی است. پرسشنامه به روی 383 نفر از معلمان دوره ابتدایی اجرا شده است. نتایج پژوهش گویای این است که بیش از 69 درصد از معلمان آموزش دوره ابتدایی نگرشی کاملا موافق یا موافق نسبت به رفتارهای مناسب زیست محیطی دارند. داده ها همچنین نشان می دهند که دانش معلمان درباره رفتارهای زیست محیطی متوسط بوده است. سرانجام اینکه در حدود 72 درصد از معلمان آموزش دوره ابتدایی اعلام داشتند که به طور معمول مهارتهای مربوط به حفظ محیط زیست را دارند. اما از نظر جنسیتی نگرش مثبت زیست محیطی معلمان زن بیشتر از معلمان مرد است و دانش زیست محیطی معلمان مرد بیشتر از معلمان زن است. در حالی که از نظر مهارتها اختلاف معنادار میان دو گروه معلمان مرد و زن مشاهده نشده است.

این مقاله با توجه به نقش برجسته تحقیقات تربیتی در شناخت و هدایت فرآیند تربیت، به منظور زمینه سازی با هدف ایجاد تحول در روش شناسی متداول در این عرصه، به بررسی انتقادی الگوی خاصی می پردازد که بر روند کنونی تحقیقات تربیتی مسلط است. بنابراین طرحواره کلان، پژوهش تربیتی تنها با بهره گیری از منابع معرفتی بشری (مانند عقل و تجربه) صورت می پذیرد و «تعالیم دینی» در هیچ یک از مراحل تدوین و اعتباربخشی به نظریات تربیتی و کاربست آنها نقش ندارند. التزام به این نوع «تباین معرفتی با تعالیم دینی» در عرصه پژوهش تربیتی، به تکوین نظریه های تربیتی با محتوا و قالبی کاملا غیر متاثر از تعالیم و ارزشهای دینی انجامیده است. این نوشتار با تلقی «تعالیم دینی» به مثابه منبع معرفتی مستقل، برای ارایه برخی حقایق و واقعیتهای مهم به ویژه در زمینه تعلیم و تربیت، اتکای تحقیقات تربیتی بر «الگوی تباین» را امری مساله ساز می داند. تحلیل و نقد این الگو بر ضرورت تحول در روش شناسی رایج در تحقیقات تربیتی و لزوم یافتن الگویی جایگزین برای آن تاکید می کند. در مقاله حاضر به منظور ارزیابی انتقادی الگوی تباین و تضعیف سیطره آن بر روش شناسی پژوهش تربیتی، مهمترین مبانی فلسفی و کلامی این الگو شناسایی شده اند که عبارتند از: اومانیسم معرفتی، اثبات گرایی، کثرت گرایی تباینی، تحویل دین به امری غیرشناختی و سکولاریزم. سپس با مروری بر انتقادات قابل توجه مطرح نسبت به این مبانی، تردیدپذیری و ضعف آنها تبیین شده است. بنابراین، نه تنها می توان به جای «الگوی تباین» از الگویی دیگر برای روش شناسی تحقیق تربیتی سخن به میان آورد؛ بلکه در صورت طراحی چنین الگویی بر مبنای امکان ارتباط معرفتی با تعالیم دینی، باید روند فعلی پژوهش تربیتی، هم در سطح نظری و هم در عرصه کاربردی، مورد بازنگری و اصلاح قرار گیرد.

آموزش و یادگیری در مدارس بر مبانی فلسفی- روانشناختی ویژه ای استوار است و دیدگاههای متفاوت مطرح در این حوزه را رویکردهای فلسفی - روانشناختی پشتیبانی می کنند. از جمله رویکردهای موثری که در سالهای اخیر به طور گسترده در برنامه درسی مطرح شده، رویکرد کثرت گرایی شناختی است. این رویکرد که بر اساس چندگانگی و کثرت شناخت است، بر آن است تا این کثرت را در نظام آموزشی نیز به کار بندد و مفهومی جدید از سواد ارایه دهد. مفهومی که توانایی فهم گونه های متفاوت بازنمایی و به کارگیری آنها را در شناخت در بر گیرد.این رویکرد در حوزه برنامه درسی، منجر به جهت گیریهای جدید می گردد. در نوشتار حاضر نتایج بررسی این رویکرد، در برنامه درسی مورد توجه قرار گرفته است. به کارگیری این دیدگاه می تواند زمینه ساز افزایش قابلیتهای ارتباطی دانش آموزان گردد و در برنامه ریزی و سیاستگذاری آموزش و پرورش آن را از حالت ایستا خارج کند، کثرت روشهای یادگیری را روا بداند و سبب توجه به تفاوتهای فردی دانش آموزان و برنامه درسی مغفول گردد. همچنین با در نظر گرفتن این رویکرد می توان در بخش ارزشیابی نیز تحولاتی نوید بخش ایجاد نمود.

عنوان فراگیری که پیامبر اسلام (ص) برای دین خود به کار برده، طریقت فطری سهل گیر و مسامحت گزار است. این نامگذاری حاکی از آن است که چنین روحی در سرتاسر کالبد دین اسلام حضور دارد. تسامح را می توان به حرکتی جهت دار و در عین حال ملایم در برخورد با جهتهای مغایر تعریف نمود. مبانی هستی شناختی، انسان شناختی، معرفت شناختی و ارزش شناختی معینی، لایه های زیرساز شیوه تسامح در تربیت نبوی بوده است. مهمترین مبنای هستی شناختی این شیوه آن است که اصالت در هستی با رحمت است و خداوند آدمیان را برای نیل به آن آفریده است. در مبنای انسان شناختی می توان از این موارد نام برد: نخست اینکه آدمی با درونمایه فطری، خود رو به سوی خدا دارد و چونان جسم ثقیل و خاموشی نیست که نیروی عظیمی برای کندن و راندن او به سوی خدا لازم باشد. اگر نیرویی لازم است تنها برای تغییر جهت و سو دادن به موجودی در حال حرکت است. سهل و آسان بودن طریقت نبوی از همین جا ناشی می شود. دوم اینکه آدمی با خطا و افت و خیز ملازم است و نمی توان و نباید با او سخت رویی نمود. سوم اینکه آدمیان به سنتهای اجتماعی خود خو می گیرند و این ضریبی از انعطاف را ایجاب می کند. در مبنای معرفت شناختی، نخست این نکته مطرح است که درست، درست است و نادرست، نادرست. تسامح به معنای آن نیست که با نادرست مجامله شود. دوم اینکه درست و نادرست در نظامهای اندیشه ای در هم می تنند، بی آنکه در هم بیامیزند. از همین جاست که تسامح بر می خیزد و نمی توان و نباید نظامهای اندیشه ای مختلف را بالجمله طرد نمود، بلکه باید به مواجهه ای مرکب از جنبه های استقبال، گزینش و طرد روی آورد. سرانجام، در مبنای ارزش شناختی، این نکته قابل ذکر است که شیوه تسامح، از زیبایی و شکوه ویژه ای برخوردار است و از زشتیها و نفرت برانگیزیهای تصلب سخت گیرانه و نیز بی مبالاتی سهل انگارانه به دور است. از این رو، پیامبر در رویارویی با مخالفان، به زیبایی به چالش بر می خواست و به هنگامی که سخن با آنان به جایی نمی رسید، به زیبایی از آنان فاصله می گرفت و به هنگام تنهایی و در قلب خویش، با خیال آنان نیز تسامح می ورزید و از آنان به زیبایی در می گذشت.

هدف اصلی این پژوهش توسعه، بسط و تکمیل دانش و یافته های قبلی در زمینه اثر پیش سازمان دهنده ها بر میزان یادآوری است. به عبارت دیگر این پژوهش در پی یافتن پاسخ به این سوال است که آیا ارایه پیش سازمان دهنده ها قبل از مطالعه متن در یادآوری مطالب متن به خوانندگان کمک می کند یا نه؟ به همین منظور شش گروه در این تحقیق شرکت داده شدند. وجه تمایز این گروهها (که همه آنها یک متن مشترک را مطالعه کردند) در نوع پیش سازمان دهنده هایی بود که دریافت می کردند. آزمون یادآوری به صورت تشریحی بود و تشکیل شده بود از آنچه یادگیرندگان به یاد می آوردند. تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که پیش سازمان دهنده ها منجر به افزایش یادآوری قسمتهایی از متن شده اند که از نظر موضوعی با آنها مرتبط بودند. افزون بر این، این پژوهش نشان داد که پیش سازمان دهنده های سوالی بیشتر از پیش سازمان دهنده های متنی منجر به یادآوری می شوند.

هدف کلی این پژوهش «بررسی تجربی شیوه های موثر بر بهبود و توسعه روابط انسانی در میان کارکنان مدارس شهرستان کاشان» است. روش تحقیق، شبه تجربی و جامعه آماری شامل کارکنان شاغل رسمی بود که با توجه به عده آنها (3895 نفر) سه درصد آنان به تناسب جنسیت و دوره تحصیلی به عنوان نمونه آماری (110 نفر) انتخاب شدند. 80 تن آنها در قالب گروههای آزمایش (گروههایی که متغیر مستقل یعنی آموزش شیوه های بهبود و توسعه روابط انسانی روی آنها اعمال گردید) و 30 نفر آنها نیز در گروه کنترل قرار گرفتند. مدارسی که کادر ثابت آنها بیش از 30 نفر بود، انتخاب شده و از طریق پیش آزمون (چک لیست) کلیه گروههای آزمایش و کنترل مورد مشاهده دقیق قرار گرفتند. در مرحله بعد متغیرهای مستقل (روشهای: ارایه تکالیف، بررسی رویدادها، سخنرانی و  گفتگو، گفت و شنود) در مورد گروههای آزمایش و در نهایت پس آزمون (همان چک لیست) در مورد تمام گروهها اعمال گردید.برای برآورد روایی محتوا از متن های مربوط و همچنین نظرات کارشناسان و برای محاسبه پایایی ابزار تحقیق از محاسبه همبستگی میان نتایج حاصل از چند مشاهده گر آموزش دیده استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها در سطح آمار توصیفی از شاخصهای آماری (فراوانی، درصد، میانگین، انحراف معیار) و در سطح آمار استنباطی از آزمون تحلیل کوواریانس استفاده شده است. پژوهشگر طی انجام، گفت و شنود با توجه به عوامل زمینه ای (جنسیت، دوره تحصیلی، رسته خدماتی، سابق خدمت و میزان تحصیلات) سبب بهبود و توسعه روابط انسانی میان کارکنان می شوند؟نتایج تحقیق نشان داد که از میان چهار متغیر مستقل، روشهای بررسی رویدادها و سخنرانی و گفتگو در بهبود و توسعه روابط انسانی میان کارکنان موثر بوده، اما روشهای آموزشی ارایه تکالیف و گفت و شنود تاثیرگذار نبوده است.

پژوهش حاضر طراحی شد تا نقش کمک طلبی تحصیلی در بهبود علمکرد دانش آموزان در جریان حل مساله ریاضی بررسی شود. به این منظور 200 دانش آموز پسر پایه سوم راهنمایی به روش تصادفی انتخاب شدند. این دانش آموزان که از نظر توانایی در حل مساله ریاضی، ضعیف، متوسط، یا قوی ارزیابی شده بودند، در شرایط کنترل شده به حل مسایل دشوار ریاضی پرداختند؛ در حالی که در صورت تمایل می توانستند از پژوهشگر کمک بخواهند. نتایج نشان داد: 1) کیفیت کمک طلبی دانش آموزان دارای توانایی گوناگون با یکدیگر تفاوت دارد اما کمیت کمک طلبی آنان در جریان حل مساله تفاوت معنادار با یکدیگر ندارد. 2) کیفیت کمک طلبی دانش آموزان، در مراحل گوناگون کسب مهارت در حل مساله تغییر می کند به طوری که در نیمه دوم انجام دادن تکالیف، از میزان تقاضای اشاره ها کاسته می شود، اما بر میزان رجوع به ورقه پاسخنامه جواب افزوده می شود. با این حال، میزان تقاضای تایید و پاسخ در نیمه اول و دوم مسایل ریاضی تفاوت معنادار نداشت. 3) دانش آموزانی که در نیمه اول انجام دادن تکالیف بیشتر پرس و جو کردند، در نیمه دوم تکالیف موفق شدند به مسایل بیشتری به صورت مستقل پاسخ دهند. این نتایج نشان می دهند که کمک طلبی تحصیلی نه تنها یک رفتار وابسته نیست، بلکه یک راهبرد اساسی یادگیری برای حل مسایل و رسیدن به استقلال در عملکرد است.