جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از قدیمی­ترین و مهمترین مسائل متافیزیک چگونگی پیدایش کثرت و ربط آن به وحدت بوده است. ابن سینا در این مسئله دیدگاهی دارد که آکویناس در آثار خود، آن را روایت کرده است. روایتِ آکویناس از ابن سینا، از جهاتی قابل نقد است که در دو بخش می­آید: نخست آنکه؛ آکویناس در گزینش برخی از واژگان لاتین برای رساندن مقصود ابن سینا دقیق عمل نکرده است. دوم آنکه، در روایتِ آکویناس واژه «قوه» به کار می­رود و آن را بر همه ماسوی الله اطلاق می کند؛ حال آنکه چنین اصطلاحی در ادبیات سینوی (به ویژه در کتاب شفا) مشاهده نمی­شود. پس مسأله­ی اصلی تحقیق اینست که چرا آکویناس چنین روایتی از نظامِ خلقتِ ابن سینا ارائه می­دهد؟ به باور نگارندگان قرائنی وجود دارد که آکویناس از طریق غزالی با این نظر ابن سینا آشنا شده است و همین امر در روایتِ او از ابن سینا تاثیر گذار بوده است. خوانش و معادل سازیِ آکویناس هرچند از جهاتی متفاوت با عباراتِ ابن سیناست؛ اما در عین حال می­توان آن را سازگار با نظام فلسفه ابن سینا دانست.

در این پژوهش دیدگاه‌ ابن سینا و ملاصدرا در زمینۀ تعامل قوه متصرفه با سایر قوای ادراکی انسان بررسی و در سه محور با یکدیگر مقایسه شده است: یک) تعامل قوه متصرفه با قوای ظاهر، دو) تعامل قوه متصرفه با قوای باطن، سه) تعامل قوه متصرفه با قوه عاقله. هر دو فیلسوف به دخالت مستقیم قوه متصرفه در امر خواب و رؤیا قائلند و نقش این قوه را برای انسان های خاص، رقم زدن نوعی وحی و الهام می ­دانند. هم­چنین اتفاق نظر دارند که تعامل متصرفه با قوای ظاهر، باطن و عاقله موجب تسهیل برخی افعال مانند انتزاع طبایع نوعی، یافتن صور مفقودۀ حافظه و خیال، تأثیرگذاری بر حکم عقل عملی و نیز ایجاد زمینه برای رؤیای صادقه می­ شود. علاوه بر این معتقدند به منظور بهبود عملکرد قوه متصرفه و در نتیجه، تعامل اثربخش­تر آن، از راهکارهایی مانند تقویت قوه عاقله، راست‌گفتاری و سلامت اخلاقی می­ توان بهره برد. به‌رغم برخی شباهت ها، اختلافاتی نیز میان دیدگاه های ابن سینا و ملاصدرا وجود دارد، از جمله این­ که ملاصدرا برخلاف ابن سینا، قوه متصرفه را مجرد (مثالی) می‌‌داند و در نتیجه، نظریه «حضور» را به جای نظریه «انطباع» می‌نشاند.