جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اسماعیل بن ابی­زیاد سَکونی شعیری، محدثی است که روایات بسیاری از او نقل شده و از همین‌رو در جوامع روایی و فقهی، مهم و اثرگذار قلمداد شده است. او به دلایل زیر در منابع رجالی و فقهی، «عامی­مذهب» و «ضعیف» دانسته شده است: عدم فتوای شیخ صدوق به منفردات سکونی، تصریح برخی از فقیهان و صاحب­نظرانِ دانش رجال امامیه برضعف و عامی بودن و حتی کفرِ سکونی و اتحاد مسلکِ وی با اهل‌سنت. در پژوهش حاضر، پس از تبیین دلایل و شواهدِ مذکور، به بازاندیشیِ انتقادی و کشف میزانِ اتقان این گزاره­ها جهت اثبات نظریه عامی بودن و ضعف سکونی پرداخته شده و این نتیجه به­دست آمده است که در تمسک به این دلایل و شواهد، به جمیع قرائنِ مؤثر در تشخیص جایگاه و ضعف یا وثاقت راوی توجه نشده است و یا منحصراً به رجوع به منبع رجالی اکتفا شده است. عدم توجه به اماراتِ امامیت و وثاقتِ سکونی از قبیل: محتوای روایات سکونی، عدم تقیه اهل‌بیت (ع) از حدیث با وی، مقبولیتِ روایات سکونی، روایتِ اصحابِ اجماع و کثرتِ روایت اجلاء از این راوی، از دیگر اشکالات این نظریه است. بر این اساس، این راوی در شمارِ محدثان «امامی­مذهب» و بلکه از «ثقات امامیه» پذیرفته می­شود.

دیدگاه مشهور در میان فقهای متأخر و معاصر در مورد ادعای بر میت آن است که علاوه بر بیّنه، قَسَم نیز بر عهده مدعی است. به این قسم که مستند به برخی روایات اهل‌بیت (ع) نیز هست، یمین استظهاری یا یمین متمم گفته می‌شود. مقاله حاضر، روایت­های مُثبت یمین استظهاری را مورد بررسی و ارزیابی قرار داده و به این نتیجه می‌رسد که این روایت‌ها یا از نظر سندی مورد اشکال است و یا دلالت آن، منطبق بر مسأله مورد بحث نیست؛ بلکه موضوع آن یا در جایی است که انقلاب دعوا اتفاق می‌افتد یا به مسأله یک شاهد عادل همراه با قسم مدعی مربوط می‌شود. بنابراین با توجه به روایت عام مستفیض و برخی از ادله خاص، وظیفه مدعی، تنها اقامه بیّنه است.

اهل‌بیت (ع) به‌عنوان جامع علوم انبیاء سَلف‌‌، در پاره‌ای از روایات خویش به بیان بخش‌هایی از تعالیم تورات پرداخته و یا در مناظرات خود با اهل کتاب به تورات آنان استناداتی داشته‌اند. از دیدگاه اهل‌بیت‌‌ (ع)، تورات به‌صورت دفعی و در میقات بر حضرت موسی‌ (ع‌‌) نازل شده است. در قرآن و روایات منظور از تورات‌‌، همان تورات حقیقی است و گاه به‌صورت مجازی بر اسفار موسی‌ (ع‌‌) و نیز بر سایر اسفار عهد قدیم که نزد یهودیان هم‌عصر اهل‌بیت (ع) بوده، تورات گفته شده است. غالب ساختار و مفاهیم تورات عصر اهل‌بیت (ع‌‌) مطابق همین تورات کنونی بوده است؛ اما تغییراتی در برخی از تعالیم آن پس از ائمه نیز اتفاق افتاده است. شیوه اهل‌بیت رد یا پذیرش کامل تورات یهود نبوده است؛ بلکه برخی آموزه‌های آن را الهی دانسته‌ و در اثبات حقانیت اسلام به آن استناد کرده‌اند و در گامی فراتر، برخی از مفاهیم از دست‌رفته توراتِ اصیل موسی (ع) را گزارش کرده‌اند. این نوشته تلاش می‌کند با استفاده از این روایات و تطبیق آن‌ها با عهد قدیم‌‌، بعضی از تعالیم اصیل تورات فعلی یهود و نیز برخی از متون ازدست‌رفته تورات موسی (ع) را بازیابی کند.

سیری در تفاسیر قرآن نشان می‌دهد درک مفسران پیشین در برخی از آیات با فهم‌های دوره‌های پسین متفاوت است. همین تفاوت‌هاست که این پرسش را پیش می‌کشد اساساً چرا چنین اختلاف‌نظر و تحول آرائی در فهم و تفسیر برخی آیات قرآن بوجود می‌آید؟ و چگونه می‌توان تبیین و توضیح علمی برای چنین رخدادی ارائه کرد؟ د‌ر پاسخ به این پرسش، محققان قرآنی غالباً از عوامل معرفتی سخن گفته و کمتر به عوامل غیرمعرفتی پرداخته‌اند. از جمله عوامل غیر‌معرفتی تأثیرگذار در تحول آراء مفسران، مفهوم ایدئولوژی مطرح در علوم اجتماعی است. در این پژوهش، تحول صورت‌گرفته در تفسیر آیاتی از قرآن در دوره معاصر، نسبت به دور‌ه‌های پیشین با استفاده از مفهوم ایدئولوژی بررسی شده است. نتایج از این قرار است که شکل‌گیری ایدئولوژی‌های جدید، از جنبه‌های مختلف به تحول در فهم مفسران معاصر انجامیده است.

توجه به نقش تربیتی قرآن کریم در زندگی بشر و تأثیر شگرف آن در هدایت، نشانگر آن است که علاوه بر اثربخشی محتوا، روش‌های به‌کارگرفته‌شده در آن نیز از اهمیت ویژه­ای برخوردار بوده و شایسته تأمل است. یکی از روش­هایی که کاربست آن به‌وفور در قرآن مشاهده می‌شود، راهبرد پرسش است. پژوهش حاضر درصدد است تا با تأمل در پرسش‌های قرآنی با روش تحلیل زبان فنی-رسمی، ضمن تبیین جایگاه ویژه پرسش در فرآیند تربیت، کارکرد­های آن را استخراج نماید. یافته­های پژوهش نشان می­دهد ادبیات پرسشی در قرآن کریم، راهبردی است که مشتمل بر کارکردهای متعدد در مسیر تربیت مخاطبان است: برقراری ارتباط با موضوع (حکایی و تمرکزی)، وارد ساختن تنشِ شناختی، بازبینی بینش­ها در ساحت تحول درونی، غفلت‌زدایی و یادآوری بدیهیات فطری و عقلی، بسط منظر فرد نسبت به واقعیت­ها، برانگیختگی عاطفی، طرح دلیل بر مدعا، تذکر نسبت به موقعیت ارتباطی فرد، نمایان‌سازی تناقضات فکری مخاطب، خطایابی و کمک به تغییر عملکرد و گشودن عرصه­های تفکر ازجمله کارکردهای تربیتی پرسش در قرآن کریم است که در مجموع، راهبرد ویژه‌ای را در مسیر تعلیم و تربیت رقم می‌زند.

بررسي حقيقت انسان و شناخت آن، از مباحث مهمي است که در سعادت اخروي، در زندگي دنيوي و همچنين در فهم حقيقت معاد و کيفيت حشر نقش دارد. از ديرباز ميان انديشمندان مسلمان و غيرمسلمان، حقيقت و شخصيت اصلي انسان مورد بحث و گفتگو بوده و رويکردها و ديدگاه هاي گوناگوني ارائه شده است. از جمله مهمترين ديدگاه هاي ارائه شده از اين قرار است: عرضي جسماني، جوهر جسماني مادي، جسم لطيف، مجموع نفس و بدن، نفس به تنهايي. هدف اصلي در اين پژوهش، کشف حقيقت انسان از منظر آيات و روايات و نقد و بررسي ديدگاه هاي موجود در خصوص آيات و روايات مزبور است. اين نوشتار با روش توصيفي– تحليلي پس از طرح مساله و بيان رويکردهاي مختلف به عنوان درآمد، به تبيين حقيقت انسان در آيات و روايات پرداخته است. نتيجه اي که در پايان بدان دست يافتيم آن است که بنا بر آموزه هاي اسلامي، بسياري از نظريات طرح شده باطل است و تنها برخي آن ها با آيات و روايات هماهنگ است.

رساله توحيد مفضل، يکي از ميراث هاي حديثي شيعه است که به عنوان املاي امام صادق (ع) به مفضل بن عمر جعفي شناخته مي شود. در نوشتار حاضر، اين کتاب از حيث متن بررسي شده است تا ميزان اعتبار آن از حيث درستي يا نادرستي انتساب آن به امام صادق (ع) ارزيابي شود. در صحت انتساب به شواهدي چون شهرت و مقبوليت انعکاس يافته در نسخه هاي فراوان و شرحها و ترجمه هاي متعدد، استناد شده است. سپس براي سنجش اصالت اين رساله از نقد متن بهره گرفته شده است تا به مدد شيوه هاي مختلف نقد از جمله نقد برون متني و درون متني، به حقيقت نزديک تر شويم. وجود مشابهت هاي فراوان ميان اين رساله با آثار ديگر، به تشکيک در انتساب اين رساله به امام صادق (ع) مي انجامد.

در تاريخ حديث اهل سنت، انديشه هايي را مي توان يافت که تحليل آن ها نقش بسزايي در تعامل با سنت و حديث دارد. ازجمله اين انديشه ها، باورهاي قرآنيون است که در دوران اخير رو به گسترش نهاده است. از آنجا که مباني اصحاب قرآنيون مي تواند به التقاط، بنيادستيزي و گسترش نگاه منفي به سنت منتهي گردد، تحليل علمي مباني اين جريان، تلاشي بايسته و خطير است. از همين رو در اين نوشتار کوشش شده است با روش کتابخانه اي و رويکردي تحليلي، مباني نظريه پردازان اين جريان در نفي حجيت، احراز و اثبات سنت روشن گردد. مهمترين مباني قرآنيون که در اين نوشتار بدان دست يافته و در پي نقد آن هستيم از اين قرار است: انحصار وحي الهي در قرآن، تعلق اراده الهي بر حفاظت انحصاري قرآن، انحصار تشريع در قرآن کريم، جامعيت قرآن در شرح و تفصيل همه نيازهاي ديني، انحصار جاودانگي الفاظ و معاني در قرآن، انحصار قداست الفاظ و معاني در قرآن، تفرقه انگيز بودن سنت و نفي اصالت تاريخي روايات پيامبر (ص) از جهت تدوين.